Ποιες συνέπειες θα έχει η ιδιωτικοποίηση του ΕΣΥ

Η φετινή Παγκόσμιας Ημέρα Υγείας επικεντρώθηκε στην καθολική κάλυψη, δηλαδή στο δικαίωμα όλων στην πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας υπηρεσίες υγείας, όταν και όπου τις χρειαζόμαστε, χωρίς δυσβάσταχτο οικονομικό κόστος.

Την ίδια περίοδο, στην Ελλάδα, ψηφίζονται μια σειρά από άρθρα που μεταλλάσσουν το χαρακτήρα του ΕΣΥ, επιτρέποντας σε γιατρούς του να ασκούν ιδιωτικό έργο, θεσπίζοντας απογευματινά επί πληρωμή χειρουργεία μέσα στα δημόσια νοσοκομεία, και επιτρέποντας, τελευταία, και σε ιδιώτες γιατρούς να χειρουργούν.

Αυτή η σταδιακή ιδιωτικοποίηση του ΕΣΥ έρχεται, σύμφωνα με την κυβερνητική λογική, να μειώσει τους χρόνους αναμονής για χειρουργείο καταπολεμώντας, ταυτόχρονα, τις άτυπες πληρωμές, δηλαδή το φακελάκι.

Τα ερωτήματα που πρέπει λοιπόν να απαντηθούν είναι αν οι παρεμβάσεις αυτές όντως λύνουν τα παραπάνω προβλήματα, και αν ναι, με ποιες συνέπειες.

Ας δούμε πρώτα σε τι επίπεδο βρίσκεται η φροντίδα υγείας στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες ανεπτυγμένες χώρες.

Η Ελλάδα έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά δημόσιας δαπάνης για την υγεία μεταξύ των χωρών το ΟΟΣΑ[1] (5.1% του ΑΕΠ το 2022, έναντι 7% μ.ό. ΟΟΣΑ), ενώ έχει από τα υψηλότερα ποσοστά ιδιωτικής δαπάνης (3.1% του ΑΕΠ έναντι 1.7% μ.ό. ΟΟΣΑ), δηλαδή δαπάνης που επιβαρύνει απευθείας τα νοικοκυριά.

Ο δείκτης των μη-ικανοποιούμενων αναγκών λόγω κόστους, δηλαδή το ποσοστό του πληθυσμού που δεν μπορεί να κάνει τις εξετάσεις ή να λάβει τη θεραπεία που χρειάζεται λόγω υψηλού κόστους, φέρνει την Ελλάδα στην πρώτη θέση[2] της ΕΕ με το 29% του φτωχότερων νοικοκυριών[3] να μην ικανοποιούν τις ανάγκες αυτές.

Σε μια χώρα όπου η ιδιωτική δαπάνη είναι δυσβάσταχτη για τον μέσο πολίτη και αβάσταχτη για τα φτωχότερα στρώματα, επιπλέον χρεώσεις εντός του ΕΣΥ αυξάνουν το κόστος περίθαλψης για τον ήδη επιβαρυμένο ασθενή. Αυτή η μετακύλιση κόστους οξύνει τις ανισότητες στην πρόσβαση ακόμα περισσότερο, καλύπτοντας ιατρικές υπηρεσίες για τις οποίες οι ασθενείς έχουν ήδη πληρώσει μέσω φόρων και ασφαλιστικών εισφορών.

Θα πει κάποιος, τα κόστη αυτά τα επωμίζονται ήδη οι ασθενείς μέσω άτυπων πληρωμών. Το επιχείρημα αυτό είναι άτοπο επί της αρχής. Ακόμα και αν μια παράνομη πρακτική είναι διαδεδομένη, όσο παραμένει εκτός νομικού πλαισίου υπάρχει πάντα η δυνατότητα να εκριζωθεί μέσω καλύτερης ενημέρωσης των πολιτών, αυστηρότερου ρυθμιστικού πλαισίου και ισχυρότερης πολιτικής βούλησης. Από τη στιγμή που η παράνομη πρακτική νομιμοποιείται, αυτή η επιλογή χάνεται κι η διαφθορά γίνεται πλέον θεσμική.

Ας δεχτούμε όμως ότι με κάποιο μαγικό τρόπο οι ασθενείς βρίσκουν τα χρήματα. Θα μειωθούν όντως οι χρόνοι αναμονής;

Στη διεθνή βιβλιογραφία δεν υπάρχουν καταληκτικά συμπεράσματα που να συνηγορούν σε αυτό. Σε επιστημονική μελέτη πρακτικών που ακολουθούνται προκειμένου να μειωθούν οι χρόνοι αναμονής με δεδομένα από 17 χώρες, ως αποτελεσματικότερη αναφέρεται η στοχευμένη χρηματοδότηση στα νοσοκομεία προκειμένου να αυξηθούν οι εγχειρήσεις, οι εργατοώρες, το προσωπικό και να βελτιωθούν οι υποδομές[4].

Ανάλογες μελέτες[5],[6] επικεντρωμένες στο Καναδικό σύστημα υγείας επιβεβαιώνουν πως η μακροπρόθεσμα βιώσιμη λύση για τις αναμονές είναι η ενίσχυση του δημόσιου συστήματος υγείας.

Η απασχόληση ιδιωτών γιατρών στα απογευματινά χειρουργεία αυξάνει ακόμα περισσότερο την προοπτική επιβάρυνσης του νοικοκυριού. Μελέτες αναφέρουν, μεταξύ άλλων, τη συχνή χρήση της εργασίας στο δημόσιο ως μέσον προσέλκυσης ασθενών στα ιδιωτικά ιατρεία, και ιδιαίτερα των πιο υγειών και εύπορων[7]. Επιπλέον, εισάγεται το ρίσκο της παραποίησης των χρόνων αναμονής προκειμένου περισσότεροι ασθενείς να διοχετευθούν στα ιδιωτικά ιατρεία[8][9]. Προσθέτοντας στα παραπάνω το γεγονός ότι η λίστα ήδη δεν φαίνεται να τηρείται[10], έχουμε όλες τις συνθήκες που φτιάχνουν μια πραγματικότητα λιγότερο ισότιμης πρόσβασης.

Τα παραπάνω στοιχεία καταδεικνύουν τουλάχιστον βάσιμους προβληματισμούς για τον δρόμο που έχει πάρει η φροντίδα υγείας στη χώρα.

Συνοπτικά, τα μέτρα είναι αμφίβολης αποτελεσματικότητας, δημιουργώντας ταυτόχρονα προηγούμενο για την σταδιακή κατάργηση του δημόσιου χαρακτήρα της υγείας με πρόφαση την ήδη κακή λειτουργία της.

Αυτό που αποκαλείται σύμπραξη δημόσιου-ιδιωτικού τομέα συχνά καμουφλάρει μια εμμονή στην ιδιωτικοποίηση αγαθών και υπηρεσιών που αποβλέπει στην κατάργηση της έννοιας του δημόσιου αγαθού. Η κατάργηση αυτή μεθοδεύεται είτε μέσω της στρατηγικής απαξίωσης των δημόσιων παροχών σε περιόδους “ειρήνης”, ή μέσω της φθοράς τους σε περιόδους κρίσεων (οικονομική κρίση και μνημόνια), προκειμένου να χαρακτηριστούν τελικά παρωχημένες.

Σε μια χώρα που το 2025 επιστρέφει σε καθεστώς δημοσιονομικής προσαρμογής, η ιδιωτικοποίηση, με τις διάφορες μορφές που παίρνει, θα έχει ως τότε παγιωθεί, και οι συνέπειες θα αρχίσουν να γίνονται αισθητές. Ελπίζω το σενάριο αυτό να αποδειχθεί απαισιόδοξο και να διαψευστεί στην πράξη.

Ο Γιώργος Σταθόπουλος εργάζεται στα κεντρικά γραφεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στη Γενεύη, όπου εξειδικεύεται στις αγορές εμβολίων και στη βελτίωση της πρόσβασης σε αυτά. Στις αρχές του 2022 διετέλεσε συν- επικεφαλής της επιχειρησιακής ομάδας διανομής εμβολίων Covid-19. Οι απόψεις που διατυπώνονται στο άρθρο είναι προσωπικές και δεν αντιπροσωπεύουν την επίσημη θέση του Οργανισμού.

[1] https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SHA#

[2] https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/w/ddn-20231211-1

[3] https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Glossary:At-risk-of-poverty_rate

[4] Reducing wait times to surgery—an international review, 2022, Tania Stafinski, Fernanda N. I. Nagase, Mary E. Brindle, Jonathan White, Andrea Young, Sanjay Beesoon, Susan Cleary, Devidas Menon (https://jhmhp.amegroups.org/article/view/7456/html)

[5] https://policyalternatives.ca/publications/commentary/public-solutions-health-care-wait-lists#:~:text=The%20public%20solutions%20proposed%20%E2%80%93%20specialty,putting%20greater%20emphasis%20on%20prevention.

[6] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20457662/

[7] Garcia-Prado A and Gonzalez P. Whom do physicians work for? An analysis of dual practice in the health sector. J Health Polit Policy Law 2011; 36: 265–294.

[8] Morga A, Xavier A. Hospital specialists’ private practice and its impact on the number of NHS patients treated and on the delay for elective surgery. The University of York, Discussion Papers in Economics 2001/01; 2001.

[9] Iversen T. The effect of a private sector on the waiting time in a National Health Service. Journal of Health Economics 1997;16:381–96.

[10] https://www.news247.gr/ygeia/astheneis-pou-ekanan-ta-prota-apogevmatina-xeirourgeia-den-itan-sti-lista-anamonis/