Η μάχη του ράσου, το Μακεδονικό και ο νέος διπολισμός

Με ιδιαίτερα μετριοπαθείς όρους και σε μεγάλη απόσταση από την παλαιότερη θέση του ΣΥΡΙΖΑ υπέρ του διαχωρισμού Εκκλησίας– Πολιτείας η κυβέρνηση άνοιξε το θέμα των διακριτών ρόλων, σε συνδυασμό με το άλλο περί “θρησκευτικής ουδετερότητας” που εμπίπτει στη συζήτηση περί αναθεώρησης του Συντάγματος. Σε μια άλλη δυτική κοινωνία το πλέγμα των σχέσεων των δύο θεσμών θα αποτελούσε, αναμφίβολα, πεδίο εποικοδομητικού διαλόγου και, πιθανότατα, συγκλίσεων των πολιτικών δυνάμεων. Δυστυχώς όχι και στην Ελλάδα.

Δίχως να υποτιμά κανείς τους ενίοτε πρόχειρους και “εγωιστικούς” κυβερνητικούς χειρισμούς, οφείλει κανείς να παραδεχθεί πως στην περίοδο μετά την έξοδο από τα μνημόνια ο Αλέξης Τσίπρας επιμένει να βάζει στο δημόσιο διάλογο θέματα με αναμφισβήτητα μεγάλο πολιτικό κόστος.

Το μείγμα Συμφωνία των Πρεσπών και μισθοδοσία των κληρικών είναι εκρηκτικό και εκλογικά ριψοκίνδυνο. Το συλλογικό θυμικό για το ονοματολογικό και η επιρροή του κλήρου σε μια σημαντική μερίδα του εκλογικού σώματος θα μπορούσαν να αποτελέσουν θρυαλλίδα πολιτικών εξελίξεων όχι θετικών για το κυβερνών κόμμα.

Στη Νέα Δημοκρατία έχουν κατανοήσει πλήρως αυτή τη διάσταση.

Με σύνθημα “νυν υπέρ πάντων” ο… εκλογικός αγώνας, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης δεν διστάζει να αποστεί από παλαιότερες θέσεις του και να εγκαταλείψει το φιλελεύθερο και μεταρρυθμιστικό πρόσημο που επικαλείται ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Η διολίσθηση από την πρώτη ανακοίνωση έκφρασης ικανοποίησης (και τις ειρωνείες για την μετακύλιση της κυβέρνησης στην πολιτική Σαμαρά του 2013) στον ανοικτό πόλεμο με τον Αρχιεπίσκοπο – ο οποίος κατηγορήθηκε περίπου ως “συνιστώσα του ΣΥΡΙΖΑ”- απέδειξε πως όλα περιέρχονται στη σφαίρα της εκλογικής σκοπιμότητας.

Οι εκατοντάδες χιλιάδες ψήφοι των θυμωμένων για το Μακεδονικό και η επιρροή του απλού παπά σε κάθε ενορία πιστών είναι ένας συνδυασμός που αρκετοί στη Ν.Δ αξιολογούν πως μπορεί να φέρει το κόμμα τους ακόμα και στο εκλογικό κατώφλι της αυτοδυναμίας.

Το γεγονός ότι ο μετριοπαθής και πρακτικά σκεπτόμενος κ. Ιερώνυμος έχασε την επικοινωνιακή (για την ουσία του θέματος έπονται και άλλα επεισόδια) μάχη σχετικά με τη μισθοδοσία των κληρικών από τους “σκληρούς” της Ιεραρχίας, ενισχύει τις ελπίδες του επιτελείου της οδού Πειραιώς ότι ακόμα και οι καλύτερες προθέσεις του πρωθυπουργού ίσως οδηγήσουν τελικά το κόμμα του στην “εκλογική κόλαση”.

“Ο Τσίπρας πυροβολεί τα πόδια του “, λένε ορισμένα υψηλόβαθμα στελέχη της Ν.Δ και επιχαίρουν για τις εξελίξεις μαζί με τον φίλα προσκείμενο Τύπο.

Η τελευταία δημοσκόπηση της Prorata, ωστόσο, για την “Εφημερίδα των Συντακτών”, αποκαλύπτει και μία άλλη διάσταση των πραγμάτων. Δεν είναι μόνο ότι το 59% των πολιτών εμφανίζεται υπέρ του να μην υπάγονται οι κληρικοί στην ενιαία αρχή πληρωμών του Δημοσίου. Εκείνο που έχει αξία είναι το γεγονός ότι μεταξύ των ψηφοφόρων (Σεπτέμβριος 2015) της Ν.Δ ένα ποσοστό περί το 42% δείχνει να συμφωνεί με την σχετική διάταξη που περιέχεται στο “προσύμφωνο” Τσίπρα- Ιερώνυμου. Όμως, από την άλλη, ένα πολύ μικρότερο αλλά διόλου αμελητέο ποσοστό ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ δείχνει να διαφωνεί.

Είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς εάν ο πρωθυπουργός θα επιμείνει μέχρι τέλους. Οι πληροφορίες από το Μέγαρο Μαξίμου είναι μάλλον αντιφατικές. Από τη μία, η προσπάθεια να επισημοποιηθούν με ήπιο τρόπο οι διακριτοί ρόλοι Εκκλησίας- Πολιτείας έχει γίνει σαφής, και το όποιο “ναυάγιο” χρεώνεται εκ των πραγμάτων στους συσχετισμούς μεταξύ ακραίων, συντηρητικών και μετριοπαθών στους κόλπους της Ιεραρχίας. Από την άλλη, ωστόσο, μια προσπάθεια που καταλήγει ατελέσφορη συχνά αφήνει περισσότερα τραύματα από αυτά που επιχείρησε να επουλώσει.

Όμως, για να επιστρέψουμε σε προηγούμενη διαπίστωση, η επιμονή του Αλέξη Τσίπρα να ανοίγει θέματα εκ των πραγμάτων δύσκολα, επτά ή δέκα μήνες πριν τις εκλογές και με προφανές (αυτή την ώρα) δημοσκοπικό “χάντικαπ”, είναι, αν μη τι άλλο, αξιοσημείωτη και αποδεικνύει την πρόθεσή του να καταστήσει απολύτως σαφές το μεταρρυθμιστικό του σχέδιο. Ένα σχέδιο που διαθέτει και εξίσου σαφές πολιτικό και ιδεολογικό πρόσημο. Υπό κανονικές πολιτικές συνθήκες το Μακεδονικό και οι διακριτοί ρόλοι Εκκλησίας- Πολιτείας θα έπρεπε να είναι κοινός τόπος και να οδηγήσουν σε πολιτικές συγκλίσεις του ΣΥΡΙΖΑ, του εκσυγχρονιστικού τμήματος -τουλάχιστον- του Κινήματος Αλλαγής, του Ποταμιού, πιθανώς και άλλων πολιτικών δυνάμεων.

Αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο να συμβεί τώρα, ή θα συμβεί μόνο ad hoc και κατά ένα μόνο μέρος στο θέμα της Συμφωνίας των Πρεσπών. Όμως όλα αυτά μεταφέρονται ως προβολή στο ορατό πολιτικό μέλλον και ίσως λειτουργήσουν ως παρακαταθήκες.

Είναι πρόδηλο, άλλωστε, πως ο Αλέξης Τσίπρας -σε αντίθεση με τον Κυριάκο Μητσοτάκη- δεν δρα μόνο με ορίζοντα τις επόμενες εκλογές. Πρακτικά όλες οι αποφάσεις του κοιτάζουν προς το μετεκλογικό σκηνικό και ιδιαίτερα εφόσον αυτό λειτουργήσει σε συνθήκες απλής αναλογικής. Ο πρωθυπουργός προσπαθεί να περιχαρακώσει έναν πολιτικό χώρο για έναν “μεγάλο ΣΥΡΙΖΑ” που ακόμα κι αν δεν είναι της τάξης του 35% των προηγούμενων εκλογών θα είναι, πάντως, μια παράταξη- αντίπαλο δέος στη Ν.Δ. Οτιδήποτε υπάρχει στον ενδιάμεσο χώρο και δεν αποκτήσει γρήγορα πολιτική και ιδεολογική ταυτότητα, άρα και πολιτική και εκλογική χρησιμότητα, θα υποστεί τις συνέπειες του νέου διπολισμού.