“Μ.Ο ΓΙΟΣ ΤΟΥ ΑΙΩΝΑ”: Η ΣΕΙΡΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΟΥΣΟΛΙΝΙ ΠΟΥ ΣΤΙΣ ΗΠΑ ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΑΝ ΝΑ ΘΑΨΟΥΝ

Υπάρχει μια στιγμή στο τέταρτο επεισόδιο της σειράς που o Λούκα Μαρινέλι (ο ηθοποιος που δεν τον υποδύεται απλά αλλά γίνεται ο Μπενίτο Μουσολίνι) βρίσκεται στην όπερα και γυρίζει στην κάμερα. Χαμογελά (πονηρά; διαβολικά; περήφανα;), απευθύνεται σε μας που βλέπουμε τη σειρά ενώ καθόμαστε αναπαυτικά στο σαλόνι μας και μας λέει: Let’s. Make. Italy. Great. Again. 

Όσο κι αν λέει στις συνεντεύξεις του ο σκηνοθέτης Τζο Ράιτ ότι δική του δουλειά ήταν να κατανοήσει και να αποτυπώσει την άνοδο του φασισμού στην Ιταλία αμέσως μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αφήνοντας ελεύθερο τον θεατή να προχωρήσει στις συγκρίσεις με το σήμερα και την άνοδο της ακροδεξιάς σε όλον τον πλανήτη, η αλήθεια είναι ότι δεν αφήνει και πολλά στη φαντασία. Δεν είναι μόνο η παραπάνω σκηνή με την όσο-πιο-ευθεία-γίνεται αναφορά στο MAGA του Ντόναλντ Τραμπ. Δεν είναι καν η διαπίστωση του Μουσολίνι από το πρώτο κιόλας επεισόδιο ότι αυτό που χρειάζονται οι άνθρωποι, ειδικά σε περιόδους ανασφάλειας, είναι «ένας δυνατός άνδρας με μια απλή ιδέα». 

Είναι ότι αυτή η ακριβή παραγωγή που γυρίστηκε στα στούντιο της Τσινετσιτά και προβλήθηκε από το δίκτυο Sky σε Ιταλία, Ιρλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο πάσχιζε για μήνες να βρει διανομή στις ΗΠΑ. Συναντώντας κλειστές πόρτες και διστακτικότητα. Κι αυτό αποδεικνύει πόσο πικρά επίκαιρη είναι, η ευστοχία της δεν εξαντλείται σε όσα συνέβησαν έναν αιώνα πριν αλλά στο ότι επαναλαμβάνονται σήμερα με ομοιότητες ως και ανατριχιαστικές: ένας καιροσκόπος που εκμεταλλεύεται την κοινωνική και πολιτική αναμπουμπούλα, ένας λαός που έχει χάσει την εμπιστοσύνη του στους θεσμούς και χαϊδεύει τα πιο ταπεινά του ένστικτα με τη βία, ένα πολιτικό σύστημα εγκλωβισμένο στα μικροσυμφέροντα που απλά παρακολουθεί την επέλαση του κακού, ένα οικονομικό σύστημα που δεν έχει κανέναν ενδοιασμό να στηρίξει οποιονδήποτε αρκεί να κάνει -γιατί όχι;- ακόμα καλύτερα τη δουλειά του και μια Εκκλησία που είναι διατεθειμένη να συμμαχήσει κυριολεκτικά με τον διάβολο.

Καλεσμένος της Κριστιάν Αμανπούρ στο CNN, ο Τζο Ράιτ, ο 53χρονος βρετανός σκηνοθέτης με τα σημαντικά κινηματογραφικά διαπιστευτήρια (από την υπέροχη Εξιλέωση στα classics Περηφάνια και Προκατάληψη και Άννα Καρένινα ως την μάλλον χαμένη ευκαιρία του Η Πιο Σκοτεινή Ώρα που χάρισε το όσκαρ στον Γκάρι Όλντμαν/Ουίνστον Τσόρτσιλ), υποστήριξε ότι ένας εκπρόσωπος αμερικανικού δικτύου του είπε ότι θα αποφύγουν τη σειρά γιατί είναι «αρκετά αμφιλεγόμενη για την περίοδο που ζούμε». Η Αμανπούρ τον ρώτησε τι συμπέρασμα έβγαλε (και) από αυτήν την κλειστή πόρτα, η απάντησή του αφοπλιστική: «Ζούμε σε μια περίοδο που ο αντιφασισμός έχει φτάσει να θεωρείται αμφιλεγόμενος». (Τελικά, πριν λίγες εβδομάδες η ευρωπαϊκή πλατφόρμα Mubi εξασφάλισε τα δικαιώματά για Βόρεια και Λατινική Αμερική – στην Ελλάδα η σειρά είναι διαθέσιμη στην on demand υπηρεσία της COSMOTE TV.)

Το Μ.Ο Γιος του Αιώνα είναι το πρώτο μέρος της πενταλογίας του ιταλού ακαδημαϊκού και συγγραφέα Αντόνιο Σκουράτι που κάλυψε μέσα από εξονυχιστική έρευνα την πορεία του Μουσολίνι από την ιδρυτική διακήρυξη του φασισμού το 1919 ως την εκτέλεσή του το 1945. Το πρώτο βιβλίο της σειράς υπήρξε τεράστια επιτυχία: περιγράφηκε ως «μυθιστόρημα-ντοκιμαντέρ», μεταφράστηκε σε πάνω από σαράντα γλώσσες κι έμεινε για περίπου δύο χρόνια στην κορυφή της λίστας με τα μπεστ σέλερ αφότου εκδόθηκε το 2018. Ο συγγραφέας έστειλε ένα αντίτυπο στον διακεκριμένο ιταλό σεναριογράφο Στέφανο Μπίζες (Gomorrah, ZeroZeroZero) με ένα σημείωμα «ας κάνουμε κάτι μαζί». Ο Τζο Ράιτ, που συνυπογράφει το σενάριο, βρέθηκε στην παρέα τους και η τηλεοπτική μεταφορά τέθηκε σε λειτουργία. 

Δεν είναι μια εύκολη σειρά το Μ.Ο Γιος του Αιώνα, δεν είναι για να χαλαρώσεις στο τέλος μιας κουραστικής ημέρας, δεν είναι ότι δεν πειράζει και να χάσεις μια σκηνή. Είναι μια σειρά παραφορτωμένη. Καταρχάς με πληροφορία – θα υπάρξουν φορές που θα πατήσεις pause για να γκουγκλάρεις και να φέρεις πρόσωπα και γεγονότα σε μια σειρά στο κεφάλι σου. Κι έπειτα είναι μια σειρά παραφορτωμένη σε ιδέες και τεχνικές από τον ίδιο τον Ράιτ που χρησιμοποιεί κυριολεκτικά κάθε λαγό μέσα στο καπέλο του, προκειμένου να μην φτιάξει ένα ακόμα ιστορικό δράμα με βαρετή γραμμική αφήγηση: επίκαιρα της εποχής στο φόντο της δράσης, σέπια χρώματα και κιαροσκούρο εναλλαγές στη φωτογραφία, επικά σκηνικά και σετ της εποχής, ευρυγώνιες/λοξές/ανάποδες/ασυνήθιστες λήψεις. (Αυτό που περνάει από το μυαλό, επιβεβαιώνεται στα credits – ο Πάολο Σορρεντίνο είναι executive παραγωγός.)

Όλα τα παραπάνω «κόλπα», ακόμα κι αν ο Ράιτ το παρακάνει με τον ιμπρεσιονισμό σε στιγμές, προσπαθούν να δημιουργήσουν την αίσθηση του γκροτέσκου, εκεί που συναντιούνται οι μελανοχιτώνες και τα φράκα της ιταλικής άρχουσας τάξης, η βία και η παρακμή. Τα στοιχεία, δηλαδή, που έφεραν τον Μουσολίνι στην εξουσία και πολλαπλασιάστηκαν εκθετικά επί των ημερών του.

 

Δυο άλλα είναι όμως τα μεγάλα όπλα της σειράς. Ένα φανερό κι ένα κρυφό. Το πρώτο είναι, ξαναλέμε, η ερμηνεία του Μαρινέλι. Όπως π.χ. στο House of Cards, o Ραιτ σπάει διαρκώς τον «τέταρτο τοίχο» κι o Ντούτσε απευθύνεται μόνιμα στον θεατή. Ο Μουσολίνι μας μιλά ακατάπαυστα, εναλλάσσεται σε έναν ρόλο αφηγητή και πρωταγωνιστή. Καλυπτει τα ιστορικά κενά μας, «εξανθρωπίζεται» λόγω και της όψης του, λειτουργώντας παράλληλα ως comic relief, μπουφόνος και τέρας. Αλλά, κυρίως αυτός είναι ο τρόπος του σκηνοθέτη να αφήσει τον Μουσολίνι να μας εξηγήσει πώς το έκανε, εστιάζοντας στη λαϊκή «συνενοχή». Όπως απευθύνεται σε μας ως τηλεθεατές, έτσι ο Ντούτσε απευθύνθηκε και στον ιταλικό λαό. Κι εκείνος, μπορεί να ξεγελάστηκε αλλά, τελικά συναίνεσε. Στις εκλογές του 1924, η Εθνική Συμμαχία αποτελούμενη κυρίως από φασίστες πήρε το 64% των ψήφων (θα τους έφτανε μόνο το 25% για να έχουν τα 2/3 του κοινοβουλίου, σύμφωνα με τον σκανδαλώδη νόμο που είχε ήδη περάσει ο Μουσολίνι). 

Το κρυφό όπλο είναι το σάουντρακ που υπογράφει ο Τομ Ρόουλαντς, 1/2 των Chemical Brothers. Ναι, τα φρενήρη ηλεκτρονικά beats είναι ένας βαρβάτος αναχρονισμός, όμως δίνουν ρυθμό και λειτουργούν εξαιρετικά τονίζοντας τα καταιγιστικά γεγονότα. Άλλωστε, από τη σύλληψη του φασισμού ως πολιτική πλατφόρμα στην Πορεία προς τη Ρώμη και από τον Μουσολίνι ως δημοσιογράφο/εκδότη στον Μουσολίνι πρωθυπουργό, μεσολαβούν μόλις τρία χρόνια.  

Κι άλλα τρία περνούν μέχρι την ιστορική ομιλία του στη Βουλή στις 3 Ιανουαρίου του 1925, εκεί που ολοκληρώνεται με μια συγκλονιστική σκηνή η σειρά. Εκεί που πέφτουν και τα τελευταία προσχήματα κι ανοίγει διάπλατα η πόρτα για την απόλυτη επικράτηση του φασισμού. 

Επιστρέφοντας στο σήμερα, έχει σημασία ένα trivia: η αρχική ιδέα ήταν η σειρά να είναι δίγλωσση – οι διάλογοι στα ιταλικά και οι μονόλογοι του Μουσολίνι στα αγγλικά. Όσο όμως βρίσκονταν στο κομμάτι του pre-production, η Τζόρτζια Μελόνι έγινε Πρωθυπουργός της Ιταλίας. Την επόμενη μέρα, ο Ράιτ πήγε στην πρόβα κι ανακοίνωσε στο crew: «Θα το κάνουμε όλο στα ιταλικά. Θέλω κάθε Ιταλός και Ιταλίδα να μπορέσει να καταλάβει σήμερα κάθε λέξη από αυτές που είπε κάποτε αυτός ο άνθρωπος».

 

Αν ψηθείτε με την ιταλική πολιτική ιστορία και θέλετε further reading, αξίζει τον κόπο να βάλετε στη λίστα με τα καλοκαιρινά αναγνώσματα το βιβλίο του Αλμπέρτο Γκαρλίνι, Ο Νόμος του Μίσους (εκδ. ΠΟΛΙΣ, μτφρ. Βασιλική Πέτσα). Πρόκειται μεν για ένα «τούβλο» 720 σελίδων, απόλυτα συναρπαστικό μυθιστόρημα δε που μας μεταφέρει στην Ιταλία των δεκαετιών του ‘60 και του ‘70, περιγράφοντας το έκρυθμο πολιτικό κλίμα της εποχής που έμεινε στην ιστορία ως «μολυβένια χρόνια». Είναι όμως και μια ιστορία επώδυνης ενηλικίωσης του πρωταγωνιστή Στέφανο Γκουέρρα που διατρέχει τη νιότη του εγκλωβισμένος στα γρανάζια της «στρατηγικής της έντασης». Η λεπτομέρεια που κάνει τη διαφορά: Ο Στέφανο είναι όμορφος, δυναμικός, θαρραλέος, καλλιεργημένος αλλά και…ακροδεξιός, νεοφασίστας, βίαιος νοσταλγός του Μουσολίνι.