ΣτΕ: Συνταγματικός ο νόμος για τα μη κρατικά Πανεπιστήμια

Συνταγματικός κρίθηκε από την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας ο νόμος που επιτρέπει την ίδρυση μη κρατικών Πανεπιστημιών στην Ελλάδα.

Σύμφωνα με ανακοίνωση του ανώτατου ακυρωτικού δικαστηρίου, απορρίπτονται οι αιτήσεις ακύρωσης που ήθελαν να κριθεί αντισυνταγματικός ο νόμος καθώς η πλειοψηφία του δικαστηρίου έλαβε υπόψη τα νεότερα νομοθετικά και νομολογιακά δεδομένα του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις ερμηνείες αυτών.

Η ανακοίνωση έχει ως εξής:

«Στις 2.6.2025 και 13.6.2025 η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας συνήλθε σε διασκέψεις υποθέσεων σχετικών με την εγκατάσταση και λειτουργία στην Ελλάδα Παραρτημάτων – Νομικών Προσώπων Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (ΝΠΠΕ). Οι υποθέσεις αυτές συζητήθηκαν κατά τη δικάσιμο της 11.4.2025, προκειμένου να επιλυθούν τα ζητήματα συνταγματικότητας και συμβατότητας με το ενωσιακό δίκαιο των διατάξεων του ν. 5094/2024.

Το Δικαστήριο έκρινε τα εξής:

Α. Οι διατάξεις των παρ. 5 και 8 του άρθρου 16 του Συντάγματος, ενόψει και του σκοπού τους, που συνίσταται στην παροχή υψηλού επιπέδου ανώτατης εκπαίδευσης, σε συνδυασμό με την παρ. 1 του άρθρου 16, η οποία  κατοχυρώνει την ελευθερία της εκπαίδευσης και την ακαδημαϊκή ελευθερία, ερμηνεύονται – σύμφωνα και με την ερμηνευτική δήλωση του άρθρου 28 του Συντάγματος αλλά και επί τη βάσει των αρχών της αμοιβαίας εμπιστοσύνης και της καλόπιστης συνεργασίας των κρατών μελών (αρ. 2 και 4 παρ.3 ΣΕΕ) – σε αρμονία με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικότερα, οι ως άνω συνταγματικές διατάξεις ερμηνεύονται ενόψει των νεότερων νομοθετικών και νομολογιακών δεδομένων του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα οποία αφορούν την παροχή ανώτατης εκπαίδευσης (αρ. 165 ΣΛΕΕ), την ελευθερία εγκατάστασης (αρ. 49 ΣΛΕΕ), καθώς και το θεμελιώδες δικαίωμα ίδρυσης εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με σεβασμό των δημοκρατικών αρχών (αρ. 14 παρ. 3 του Χάρτη). Επί τη βάσει των ανωτέρω, δεν αποκλείεται κατά το Σύνταγμα η ίδρυση και λειτουργία παραρτημάτων αλλοδαπών πανεπιστημίων προερχομένων από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή από χώρα συμβεβλημένη στην GATS, κατά τους όρους ειδικού νόμου, με τον οποίον διασφαλίζεται υψηλό επίπεδο σπουδών και προστατεύεται η ακαδημαϊκή ελευθερία.

Κατόπιν τούτων, απορρίπτονται, κατά πλειοψηφία, τρεις αιτήσεις ακυρώσεως που έχουν ασκηθεί από Καθηγητές Α.Ε.Ι. και την ΠΟΣΔΕΠ.

Β. Το σύστημα του ως άνω νόμου, ως προς τους όρους αδειοδότησης και λειτουργίας, δεν εισάγει υπέρμετρους περιορισμούς στην ελευθερία εγκατάστασης (άρθρο 49 ΣΛΕΕ).

Κατόπιν τούτου, απορρίπτεται, κατά πλειοψηφία, αίτηση ακυρώσεως των κολλεγίων.»

Κοντιάδης: Κρίμα για όσους έδωσαν αγώνες για το άρθρο 16

O γνωστός συνταγματολόγος Ξενοφών Κοντιάδης δημοσιοποίησε τη διαφωνία του με την απόφαση του δικαστηρίου

Αναλυτικά τόνισε:

Το Σύνταγμά μας προβλέπει στο άρθρο 16 ότι:
“5. H ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση.
8.[…] H σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται.”

Ερωτάται: Μπορούν να παρέχουν ανώτατη εκπαίδευση στην Ελλάδα πανεπιστήμια με τη μορφή νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου;
Αν αυτό το θέμα έμπαινε στις εξετάσεις Νομικής Σχολής, οι φοιτητές θα έλεγαν ότι είναι “πανευκολάκι”. Το κείμενο του Συντάγματος είναι σαφέστατο και μέχρι σήμερα το Συμβούλιο της Επικρατείας, με εκατοντάδες παλιές και εντελώς πρόσφατες αποφάσεις του, είχε δώσει τη σωστή απάντηση.

Όμως από σήμερα αυτό αλλάζει. Το ΣτΕ ανακοίνωσε πριν από λίγο ότι ο νόμος για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια είναι σύμφωνος με το Σύνταγμα. Κάτι αλλάζει λοιπόν, όχι μόνο ως προς τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, αλλά πρωτίστως στον τρόπο που θα αντιλαμβανόμαστε εν γένει το Σύνταγμα.

Επειδή ήμουν ένας από τους πέντε καθηγητές Πανεπιστημίου που ως δικηγόροι παλέψαμε στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπέρ της θέσης που (θα συνεχίσω να) θεωρώ τη μόνη ορθή απάντηση στο πιο πάνω ερώτημα, δεν σκοπεύω προς το παρόν να κάνω κανένα άλλο σχόλιο για το θέμα.
Κρίμα για όσους έδωσαν αγώνες τις προηγούμενες δεκαετίες ώστε να μην αναθεωρηθεί το άρθρο 16 του Συντάγματος. Επιβεβαιώνεται ότι εν έτει 2025 τα Συντάγματα αλλάζουν περιεχόμενο χωρίς να αναθεωρούνται.

Όπως μου είπε πριν από λίγο, με αφορμή την απόφαση αυτή, ένας καθηγητής συνταγματικού και ευρωπαϊκού δικαίου της παλιάς γενιάς, «Dixi et salvavi animam meam» (το είπα και έσωσα την ψυχή μου). Τα είπαμε, αλλά δεν ξέρω αν αρκεί ότι σώσαμε την ψυχή μας.
YΓ. Η υπόθεση θα έχει συνέχεια στο Δικαστήριο της Ευρωπαικής Ένωσης (ΔΕΕ), αφού ο νόμος περί ιδιωτικών πανεπιστημίων είναι αντίθετος και στο ευρωπαϊκό δίκαιο. Το Συμβούλιο της Επικρατείας δεν θεώρησε καν αναγκαίο να θέσει επ’ αυτού προδικαστικό ερώτημα στο ΔΕΕ