Πώς οι 14 βόμβες του Τραμπ επηρεάζουν τη Μέση Ανατολή – Τα 3 κομβικά ερωτήματα

Ο Ντόναλντ Τραμπ ήρθε, βομβάρδισε, έβαλε… τέλος στον πόλεμο – ή μάλλον έτσι θέλει να πιστεύει. Δύο μέρες μετά από την επίθεση αμερικανικών βομβαρδιστικών αεροσκαφών που χτύπησαν τις τρεις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις, ο Αμερικανός πρόεδρος ανακοίνωσε μια “πλήρη και απόλυτη” εκεχειρία στον πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Ιράν. “Θα ήθελα να συγχαρώ και τις δύο χώρες, το Ισραήλ και το Ιράν, για το θάρρος, τη δύναμη και την εξυπνάδα τους να τερματίσουν, αυτό που θα πρέπει να ονομάζεται, ‘Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ 12 ΗΜΕΡΩΝ’“, έγραψε στον λογαριασμό του στο Truth Social.

Όπως σημειώνει ο Economist, ο Τραμπ εξασφάλισε πρώτα τη συμφωνία του Ισραήλ για την εκεχειρία και στη συνέχεια έστειλε την πρόταση στο Ιράν μέσω Καταριανών μεσολαβητών. Ο Τραμπ δήλωσε ότι το Ιράν θα σταματούσε πρώτο τις εχθροπραξίες και το Ισραήλ 12 ώρες αργότερα. Κάθε πλευρά “θα παραμείνει ΕΙΡΗΝΙΚΗ και ΣΕΒΑΣΤΙΚΗ”, είπε. Αργότερα δήλωσε στο NBC News ότι αναμένει η εκεχειρία να διαρκέσει “για πάντα”.

Οι μετοχές κατέγραψαν ανοδική πορεία και οι τιμές του πετρελαίου έπεσαν, καθώς ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν δήλωσε ότι δεν υπήρχε επίσημη συμφωνία, αλλά ανέφερε ότι το Ιράν θα σταματούσε αν το Ισραήλ το έκανε. Ωστόσο, τις τελευταίες στιγμές πριν τεθεί σε ισχύ η κατάπαυση του πυρός, οι δύο πλευρές συνέχισαν να ανταλλάσσουν πυρά.

Το χρονικό των επιθέσεων Ισραήλ, Ιράν και ΗΠΑ

Η ανακοίνωση της εκεχειρίας από τον Τραμπ έρχεται ως η τελευταία από μια σειρά ανατρεπτικών εξελίξεων, από τη στιγμή που το Ισραήλ εξαπέλυσε την επίθεση στο Ιράν στις 13 Ιουνίου.

Τα ισραηλινά μαχητικά αεροσκάφη και τα δίκτυα πληροφοριών εξουδετέρωσαν αμυντικές δυνάμεις του Ιράν, εκτέλεσαν πυρηνικούς επιστήμονες και στρατηγούς και άρχισαν τα πλήγματα στο πυρηνικό πρόγραμμα που, όπως υποστηρίζουν, είχε φέρει το Ιράν στο κατώφλι της απόκτησης πυρηνικών βομβών.

Η Αμερική ενεπλάκη στον πόλεμο στις 22 Ιουνίου με την επιχείρηση “Midnight Hammer”. Τα βομβαρδιστικά B-2 πραγματοποίησαν μια αποστολή 37 ωρών από το Μιζούρι για να ρίξουν 14 βόμβες GBU-57 “Massive Ordnance Penetrator” (MOP) σε εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου στο Νατάνζ και κυρίως στο Φόρντοου. Ενδέχεται ακόμη 30 πύραυλοι Tomahawk εκτοξευμένοι από υποβρύχια χτύπησαν επίσης ένα συγκρότημα πυρηνικών εγκαταστάσεων στο Ισφαχάν. Ωστόσο, οι πρώτες εκτιμήσεις των Μυστικών Υπηρεσιών αναφέρουν πως οι αμερικανικές επιθέσεις της Κυριακής δεν κατάφεραν να καταστρέψουν τις πυρηνικές εγκαταστάσεις της χώρας, παρά μόνο να πάνε μερικούς μήνες πίσω το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, σύμφωνα με το CNN.

Το Ιράν αντέδρασε την επόμενη μέρα με συμβολικά αντίποινα, εκτοξεύοντας 14 πυραύλους – έναν για κάθε αμερικανική βόμβα MOP – κατά της αμερικανικής αεροπορικής βάσης στο αλ-Ουντέιντ του Κατάρ. Όλοι εκτός από έναν καταρρίφθηκαν και, χάρη στην έγκαιρη προειδοποίηση του Ιράν, δεν υπήρξαν τραυματισμοί, όπως έγραψε σε ανάρτησή του ο Τραμπ. Δύο ώρες αργότερα, ανακοίνωσε την εκεχειρία.

Ο Τζέι Ντι Βανς, ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ που βρισκόταν στο στούντιο του Fox News όταν ο Τραμπ έκανε την ανακοίνωση, είπε ότι η αμερικανική επιδρομή είχε πετύχει τους στόχους της. “Ξέρουμε ότι δεν μπορούν να κατασκευάσουν πυρηνικό όπλο”. “Το απόθεμα εμπλουτισμένου ουρανίου του Ιράν πιθανόν να είχε καταστραφεί στις επιθέσεις”, ισχυρίστηκε.

Τρεις ερωτήσεις πλέον πλανώνται πάνω από την περιοχή: μπορεί να κρατήσει η εκεχειρία; Θα υπάρξει μια διπλωματική συμφωνία για να περιοριστεί το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν; Θα είναι η περιοχή της Μέσης Ανατολής πιο σταθερή μετά τον πόλεμο;

Είναι έτοιμοι Ισραήλ και Ιράν να προχωρήσουν σε εκεχειρία;

Ας δούμε πρώτα τι συμβαίνει με την εκεχειρία. Ισραήλ και Ιράν έχουν καλούς λόγους να σταματήσουν να πολεμούν. Το καθεστώς του Ιράν, όπου επί χρόνια ακούγεται το σύνθημα “Θάνατος στην Αμερική”, για δεκαετίες αποφεύγει μια άμεση σύγκρουση με τις ΗΠΑ, και προτιμά να βασίζεται σε παραστρατιωτικές πολιτοφυλακές και περιστασιακή διπλωματία. Το ιρανικό καθεστώς, θεωρείται, όπως αναφέρει ο Economist, αντιδημοφιλές στο εσωτερικό, οι ένοπλες δυνάμεις του φαίνονται αδύναμες και οι σύμμαχοί του στην περιοχή εξασθενημένοι.

Όσον αφορά το Ισραήλ, είναι απίθανο ο Μπενιαμίν Νετανιάχου να αντιταχθεί στον Τραμπ, αφού πρώτα εγκωμίασε την “ιστορική” στρατιωτική του επέμβαση. Επιπλέον, οι στρατιωτικές πηγές του Ισραήλ υποστηρίζουν ότι έχουν καταστρέψει σχεδόν όλους τους στόχους στον κατάλογό τους. Ο Νετανιάχου μπορεί τώρα να αισθάνεται ότι έχει πετύχει μια νίκη που θα καθορίσει την κληρονομιά του απέναντι στον αιώνιο εχθρό του Ισραήλ. Ο Τραμπ, από την πλευρά του, δεν θέλει να συνεχιστεί ο πόλεμος, καθώς έχει υποσχεθεί στους Αμερικανούς ότι δεν τους βάζει σε έναν ακόμα “πόλεμο χωρίς τέλος”, μετά τους πολέμους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, τους οποίους έχει καταδικάσει επανειλημμένα.

Ένα σύννεφο αβεβαιότητας πλανάται πάνω από το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν

Όσον αφορά το πυρηνικό πρόγραμμα, το Ιράν δεν θα ξεχάσει την τεχνολογία που έχει κατακτήσει. Ο ανώτατος ηγέτης, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, μπορεί να αποφασίσει ότι το καθεστώς του χρειάζεται πυρηνικά όπλα για την επιβίωσή του. Ακόμη και αν έχουν καταστραφεί εγκαταστάσεις του, το πρόγραμμα μπορεί πάντα να ξαναρχίσει μυστικά. Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας (IAEA) δηλώνει ότι δεν γνωρίζει πού βρίσκεται το επίσημο απόθεμα του Ιράν, που ανέρχεται σε 400 κιλά υψηλής καθαρότητας εμπλουτισμένου ουρανίου (HEU), με 60% καθαρότητα. Αν το Ιράν έχει κρύψει φυγοκεντρητές εμπλουτισμού, θα μπορούσε να παρασκευάσει υλικό κατάλληλο για όπλα (συνήθως 90%) σχετικά γρήγορα. Αυτό θα ήταν αρκετό για δέκα πυρηνικές βόμβες.

Η πυρηνική συμφωνία που υπέγραψε ο Πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα το 2015 επέτρεψε στο Ιράν ένα περιορισμένο πρόγραμμα εμπλουτισμού, υπό διεθνείς επιθεωρήσεις. Σκοπός ήταν να διατηρηθεί το Ιράν περίπου έναν χρόνο μακριά από την ικανότητα να παρασκευάσει υλικό πυρηνικής βόμβας. Ο Τραμπ αναίρεσε τη συμφωνία στην πρώτη του θητεία και, πριν από την επίθεση του Ισραήλ, το Ιράν θεωρείτο ότι ήταν μόλις λίγες μέρες ή εβδομάδες μακριά από μια τέτοια “έξοδο”. Ο φόβος εντάθηκε από αναφορές – που όμως δεν έχουν επιβεβαιωθεί από πουθενά – ότι είχε αρχίσει να εργάζεται για την επιτάχυνση της διαδικασίας κατασκευής μιας πυρηνικής κεφαλής για πύραυλο.

Στις πρόσφατες διαπραγματεύσεις με το Ιράν, ο Τραμπ ζήτησε κάτι πιο κοντά στον “μηδενικό εμπλουτισμό”. Ο ειδικός απεσταλμένος του, Στιβ Γουίτκοφ, πρότεινε μια συμφωνία για να κρατήσει τα προσχήματα, που θα επέτρεπε στο Ιράν να εμπλουτίσει ουράνιο ως μέρος ενός περιφερειακού κονσόρτσιουμ εκτός της χώρας. Δεν είναι σαφές αν μια τέτοια συμφωνία είναι ακόμα στο τραπέζι ή αν το Ισραήλ ή το Ιράν θα συμφωνήσουν σε αυτήν.

Θα υπάρχει σταθερότητα από την επομένη στη Μέση Ανατολή;

Το τελευταίο είναι το ευρύτερο ζήτημα της περιφερειακής σταθερότητας και αν αυτή μπορεί να επιτευχθεί ενώ το εν λόγω καθεστώς παραμένει στην εξουσία στην Τεχεράνη. Το Ισραήλ μπορεί να θελήσει να επιστρέψει, με ή χωρίς την αμερικανική βοήθεια, επικαλούμενο ένα μυστικό πυρηνικό πρόγραμμα. Θα ήθελε επίσης να υπάρξουν περιορισμοί στα συμβατικά όπλα του Ιράν και στη στήριξή του σε συμμάχους του Ιράν τους οποίους εδώ και πάνω από έναν χρόνο πολεμά από το Ιράν, το Λίβανο και την Υεμένη, ενώ βομβαρδίζει ανηλεώς τη Γάζα.

Ορισμένοι στο Ισραήλ και την Αμερική υποστηρίζουν ότι η ηρεμία μπορεί τελικά να εξασφαλιστεί μόνο με την πτώση του Χαμενεΐ. Στις 23 Ιουνίου, το Ισραήλ βομβάρδισε τη διαβόητη φυλακή Εβίν και τα κεντρικά της πολιτοφυλακής Μπασίτζ που έχει καταστείλει τις αντικαθεστωτικές διαδηλώσεις, κίνηση τουλάχιστον αμφιλεγόμενη καθώς, από τη μία το Ισραήλ κάλεσε τους Ιρανούς να επαναστατήσουν κατά του καθεστώτος (πράγμα που δεν έγινε) ενώ από την άλλη ήταν αυτό που έριξε τις βόμβες σε μέρη όπου κρατούνταν αντιφρονούντες.

Αυτό που παραμένει ως ερωτηματικό είναι το τι θα γίνει όταν οι μάχες σταματήσουν και οι Ιρανοί αρχίσουν να κάνουν τον απολογισμό τους. Μέχρι τότε, το Ισραήλ και οι σύμμαχοί του θα θέλουν την Αμερική να συνεχίσει να υποστηρίζει την ασφάλεια της περιοχής.

Παρά την επίδειξη ισχύος του Ντόναλντ Τραμπ, πολλοί είναι εκείνοι στην κυβέρνηση που θέλουν η Αμερική να αποσυρθεί από τον ρόλο του παγκόσμιου χωροφύλακα ή τουλάχιστον να συγκεντρώσει τους πόρους της στον Ειρηνικό για να περιορίσει την Κίνα. Ο αντιπρόεδρος Βανς, σημαντική φωνή ανάμεσα σε εκείνους που ζητούν “περιορισμό”, δήλωσε ότι η φύση του καθεστώτος του Ιράν είναι θέμα που πρέπει να αποφασίσει ο ιρανικός λαός. Πρόσθεσε όμως: “Αν το Ιράν είναι απεγνωσμένο να κατασκευάσει πυρηνικό όπλο στο μέλλον, τότε θα πρέπει να αντιμετωπίσει μια πολύ, πολύ ισχυρή αμερικανική στρατιωτική δύναμη”.

Και όπως όλα δείχνουν, είναι ακόμα πολύ νωρίς για να μιλάει κάποιος για “μόνιμη ειρήνη”.