Η “μουδιασμένη Ευρώπη”, ο Μοναχικός Καβαλάρης και το “αγκάθι” του Ισραήλ

Μουδιασμένη εξακολουθεί να παρακολουθεί η Ευρώπη τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Economist, η Ευρώπη βλέπει αυτή τη στιγμή τον Τραμπ ως έναν “Μοναχικό Καβαλάρη” και εν πολλοίς τον αποδέχεται ως τέτοιον βάσει μιας παθητικής αποδοχής για όσα συμβαίνουν στο Ιράν.

Ενώ στην εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ οι φωνές στην ΕΕ ήταν διχασμένες, τώρα υπάρχει μια γενική “παγωμάρα”. Ο Κιρ Στάρμερ, πρωθυπουργός της Βρετανίας, δήλωσε πως “δεν μπορεί ποτέ να επιτραπεί στο Ιράν να αναπτύξει πυρηνικά όπλα και οι ΗΠΑ έχουν λάβει μέτρα για να μετριάσουν αυτήν την απειλή”.

Ο πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, δήλωσε διπλωματικά πως “μια ιρανική βόμβα θα αποτελούσε μια “υπαρξιακή” απειλή για τον κόσμο” και ότι – αν και η Γαλλία τάχθηκε υπέρ μιας διπλωματικής λύσης – οι επιθέσεις του Ισραήλ ήταν “βήμα προς την σωστή κατεύθυνση”. Στις 23 Ιουνίου μίλησε για τη “νομιμότητα” των προσπαθειών εξουδετέρωσης των πυρηνικών δομών του Ιράν, αλλά πρόσθεσε ότι οι ενέργειες της Αμερικής στερούνται “νομικού πλαισίου”. Πρόκειται προφανώς για μια αντιφατική δήλωση, χωρίς ξεκάθαρη θέση.

Ο δε καγκελάριος της Γερμανίας, Φρίντριχ Μερτς, δήλωσε στη γερμανική τηλεόραση ότι το Ισραήλ κάνει “τη βρώμικη δουλειά” για “όλους μας”. Είναι παραπάνω από σαφές πως οι δυτικές κυβερνήσεις φοβούνται τα κενά εξουσίας στη Μέση Ανατολή, ενώ δεν θα μπορούσαν να υποστηρίξουν ανοιχτά το Ιράν λόγω των σχέσεών του με τη Ρωσία.

Από την πλευρά τους, μη δυτικές δυνάμεις έχουν απαιτήσει από την Αμερική και το Ισραήλ να τηρούν το διεθνές δίκαιο, με μεγαλύτερη ευθύτητα. Αυτό έπραξε η Κίνα, δια στόματος Xi Jinping, ο οποίος τόνισε πως “η χρήση βίας δεν είναι ο σωστός τρόπος επίλυσης διεθνών διαφορών”.

Η Ευρώπη θα μπορούσε να επανέλθει στο προσκήνιο ως διπλωματικός παράγοντας, αλλά για την ώρα δείχνει να περιμένει. Αυτό αντανακλούν και οι προσεκτικές δηλώσεις της επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Κάγια Κάλας, η οποία τόνισε αορίστως “την ανάγκη για διπλωματική λύση και ευρύτερο διάλογο με την Τεχεράνη”.

Μιλώντας στο BBC, η Ύπατη Εκπρόσωπος της Ε.Ε. για την Εξωτερική Πολιτική δήλωσε ότι “όποιος κάνει χρήση βίας οφείλει να δικαιολογήσει ότι αυτή γίνεται βάσει του διεθνούς δικαίου”. Όταν ρωτήθηκε ευθέως εάν οι επιθέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν νόμιμες, η Κάλας απάντησε πως το θέμα “δεν είναι απόλυτο”.

Η ίδια αναγνώρισε ότι τα πλήγματα είχαν αποτέλεσμα: “Πιστεύω ότι οι ΗΠΑ πέτυχαν να καθυστερήσουν το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν”, σημείωσε. Ωστόσο, τόνισε ότι “η τεχνογνωσία του Ιράν δεν έχει εξαλειφθεί”, κάτι που “υπογραμμίζει την ανάγκη για μια διπλωματική λύση”.

Η Κάλας επισήμανε επίσης ότι η Δύση έχει ακόμη πολλά ανοικτά ζητήματα να συζητήσει με το Ιράν, όπως το βαλλιστικό του πρόγραμμα, η υποστήριξή του προς τη Ρωσία στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας, αλλά και η κράτηση Ευρωπαίων πολιτών από το ιρανικό καθεστώς.

“Πρέπει να καθίσουμε στο τραπέζι και να συζητήσουμε όλα αυτά τα θέματα”, κατέληξε η επικεφαλής της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής, αναδεικνύοντας την εν γένει ευρωπαϊκή ατζέντα ως προς το ζήτημα, όπως διαμορφώνεται τουλάχιστον ως τώρα.

Σε κάθε περίπτωση, η ομάδα των Πέντε, Αμερική, Βρετανία, Κίνα, Γαλλία και Ρωσία, που είχαν κοινή στάση κατά των πυρηνικών του Ιράν, έχει “σπάσει”. Όλα αυτά την ώρα που ο “Μοναχικός Καβαλάρης” Τραμπ διατείνεται πως “οι ευρωπαϊκές προσπάθειες δεν είχαν οδηγήσει πουθενά και ότι οι Ιρανοί δεν ήταν καν πρόθυμοι να μιλήσουν μαζί τους”.

Πλέον, οι Ευρωπαίοι υπουργοί Εξωτερικών θα συζητήσουν το θέμα στις Βρυξέλλες προσδοκώντας σε ένα κοινό ανακοινωθέν. Σε επίπεδο ΥΠΕΞ, όλοι σημειώνουν πως η αποτροπή του πυρηνικού εξοπλισμού του Ιράν μπορεί να γίνει μόνο μέσω της διπλωματίας, και ως εκ τούτου διαφαίνεται πως η ΕΕ θα συνεχίσει να συνομιλεί με την Τεχεράνη.

Σύμφωνα άλλωστε με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), η επέκταση της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή θα μπορούσε να εκτοξεύσει τις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, κάτι που θα είχε καταστροφικές συνέπειες για την ευρωπαϊκή οικονομία και δεν συμφέρει κανέναν.

Αποφάσεις για το Ισραήλ τον Ιούλιο

Από την άλλη, ως προς το θέμα του Ισραήλ τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα. Παρά τις “φωνές” στο ΕΚ για εμπάργκο προς το Ισραήλ και την αναστολή εμπορικής συμφωνίας ΕΕ – Ισραήλ λόγω παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που συμβαίνουν στη Γάζα, οι διαφωνίες για αυτό το θέμα εντός της Ένωσης είναι βαθύτατες. Οι Ευρωπαίοι εκφράζουν πλέον καθαρά τη “δυσαρέσκεια” για τον πόλεμο του Ισραήλ στη Γάζα με συντονισμένο και ηχηρό τρόπο, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως θα κοπούν οι οικονομικές και ενεργειακές δοσοληψίες.

Οι Ευρωπαίοι ΥΠΕΞ έχουν συμφωνήσει στην αναθεώρηση της Συμφωνίας Σύνδεσης Ε.Ε.-Ισραήλ, με την έκθεσή τους να πρέπει να περάσει από την Κομισιόν. Η επιβολή ευρύτερων κυρώσεων απαιτεί σε κάθε περίπτωση ομοφωνία, με τη Γερμανία και την Αυστρία να θεωρούν πως πιθανές κυρώσεις “περιορίζουν το δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα”.

Σε πρώτο χρόνο, μόνο η Ισπανία υποστήριξε ανοιχτά την πλήρη αναστολή της συμφωνίας. Γερμανία, Ελλάδα και Ιταλία εξέφρασαν αντιρρήσεις στην πλήρη αναστολή της συμφωνίας, λόγω “timing”.

“Ελπίζουμε ότι στο επόμενο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων τον Ιούλιο, βάσει αυτής της έκθεσης, η Κάλας θα παρουσιάσει πρόταση για λήψη μέτρων”, δήλωσε Ευρωπαίος διπλωμάτης, στο Politico.