Από τον γύψο στη γυάλα: O αγώνας για το νόημα της Δημοκρατίας

Κάθε χρόνο τέτοια εποχή, με αφορμή τις «γιορτές» στο προεδρικό Μέγαρο για την αποκατάσταση τη Δημοκρατίας στην Ελλάδα, η αίσθηση που δίνεται είναι ότι το χάσμα μεταξύ της επετειακής τελετής και της πραγματικής ανάγκης για υπεράσπιση της δημοκρατίας όλο και βαθαίνει, με αποτέλεσμα η πρώτη να φαντάζει όλο και πιο παράταιρη.

Το προχτεσινό «γκαλά» στο Προεδρικό Μέγαρο, στο όνομα της αποκατάστασης της Δημοκρατίας, αποτυπώνει με εντυπωσιακή καθαρότητα μια συντηρητική ανάγνωση της Μεταπολίτευσης, εντασσόμενη απόλυτα στα σχήματα που φιλοτεχνούνται εδώ και καιρό μέσα από το δημόσιο λόγο κυβερνητικών αξιωματούχων και συντηρητικών (και ακροκεντρώων) οργανικών διανοούμενων.

Μια αφήγηση που μετατρέπει τη Δημοκρατία σε στιγμιότυπο: αποκαταστάθηκε το 1974, άρα η αποστολή εξετελέσθη. Από εκεί και πέρα, κάθε κοινωνικός ή πολιτικός αγώνας που επιδιώκει τη διεύρυνση, την εμβάθυνση, την ισότητα, βαφτίζεται «λαϊκισμός», «αποσταθεροποίηση», «δικαιωματικός πληθωρισμός». Απέναντι σε αυτή την εικόνα, είναι αναγκαίο να θυμηθούμε ότι η δημοκρατία είναι υπόθεση των πολλών. Δεν είναι κτήμα των ελίτ, δεν γιορτάζεται με προσκλήσεις και δεξιώσεις, δεν εδραιώνεται από τα πάνω. Η δημοκρατία χτίζεται εκεί που οι φωνές υψώνονται για να απαιτήσουν αξιοπρέπεια, ισότητα, ορατότητα. Εκεί που οι αγώνες συγκροτούν τον λαό ως ενεργό πολιτικό υποκείμενο και όχι ως τηλεθεατή της εξουσίας και σχολιαστή ενδυματολογικών επιλογών.

Είναι εντυπωσιακό το πώς μία δεξίωση για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας μπορεί να αποτελέσει σημείο συμπύκνωσης της ίδιας της κρίσης της Δημοκρατίας.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η επιλογή του Προέδρου της Νέας Αριστεράς, Αλ. Χαρίτση, να συνοδευτεί στο Προεδρικό Μέγαρο, από ένα Παλαιστίνιο πρόσφυγα από την Γάζα, το παιδί του οποίου νοσηλεύεται σε νοσοκομείο στην Αθήνα, ήταν μία κίνηση που ανέδειξε αυτή την αντίφαση. Ναι, προφανώς ήταν μία συμβολική κίνηση και όσοι/ες ασκούν κριτική για αυτό ως «κίνηση στερούμενης ουσίας», καλό είναι να αναλογιστούν ότι η πολιτική είναι και μία διαχείριση συμβολισμών.

Η άρνηση του Α. Χαρίτση να παραστεί στη δεξίωση, όταν απαγορεύτηκε η είσοδος στον παλαιστίνιο πρόσφυγα, κατέδειξε ότι το νόημα της Δημοκρατίας δεν κρύβεται πίσω από τελετουργικά πρωτόκολλα, αλλά στην ίδια την συμμετοχή των αδύναμων και των αδικημένων, αυτών που η φωνή τους συνθλίβεται, στην προκειμένη περίπτωση εν μέσω μίας συνεχιζόμενης γενοκτονίας ενός ολόκληρου λαού.

Κάθε χρόνο τέτοια εποχή, συνειδητοποιούμε ότι η Δημοκρατία που αποκαταστάθηκε στην χώρα μας το 1974, έπειτα από σκληρούς και επώδυνους αγώνες για τον ελληνικό λαό, μετατρέπεται σε μουσειακό έκθεμα, γύρω από το οποίο συναγελάζονται οι ελίτ αυτής της χώρας, κοπιάζοντας να την κρατήσουν μέσα στην γυάλα. Κάποτε ο γύψος, τώρα η γυάλα.

Και όλα αυτά, την στιγμή που η κυβέρνηση και ο Υπουργός Μετανάστευσης επιδίδονται σε ένα κρεσέντο ανόθευτου ρατσισμού και ξενοφοβίας απέναντι σε ταλαιπωρημένους πρόσφυγες, ο Υπουργός Δημόσιας Τάξης ανακοινώνει πως οι δράσεις όσων αγωνίζονται για να δοθεί φωνή στο δράμα του μαρτυρικού παλαιστινιακού λαού, θα αντιμετωπίζονται με βάση τον αντιρατσιστικό νόμο.

Την στιγμή που η κυβέρνηση νομοθετεί πειθαρχικά στα Πανεπιστήμια, που προβλέπουν αυστηρότατες ποινές για ιδιώνυμα αδικήματα, αντιγράφοντας κυριολεκτικά καταστάσεις που ευδοκιμούσαν πριν από το 1974 στην χώρα μας. Την στιγμή, που κάνει το ίδιο κάνει, ξανά με πειθαρχικά, για δημόσιους υπαλλήλους που αντιδρούν σε κυβερνητικές επιλογές, ποινικοποιώντας στην πράξη τον συνδικαλισμό.

Και όλα τα παραπάνω, έρχονται και επικάθονται σε ένα βαθύ και διαρκή αντι-δημοκρατικό κατήφορο, με κεντρικό άξονα την χειραγώγηση της δικαιοσύνης, των ΜΜΕ και των ανεξάρτητων αρχών για να συγκαλυφθούν σκάνδαλα όπως οι υποκλοπές, τα Τέμπη και ΟΠΕΚΕΠΕ.

Το σημαντικό, όμως, είναι ότι δεν υπάρχει ουσιαστική δημοκρατία χωρίς κοινωνική συμμετοχή. Χωρίς δημόσιους χώρους ζωντανούς, χωρίς πανεπιστήμια ανοιχτά, χωρίς εργαζόμενους που να μπορούν να διεκδικούν, χωρίς φοιτητές που να μην τρομοκρατούνται. Η δημοκρατία δεν είναι στατική. Είναι ζήτημα καθημερινής ενεργοποίησης, ζήτημα αντιπαράθεσης με ό,τι καταπνίγει το δίκαιο του λαού.

Όσο η δημοκρατία εξαντλείται στην τυπική διαδικασία και στο διοικητικό ύφος της εξουσίας, όσο η κοινωνική αντιπροσώπευση αντικαθίσταται από τεχνοκρατικές ρυθμίσεις, όσο οι αξιώσεις ισότητας εκλαμβάνονται ως υπερβολές, τόσο η δημοκρατία μετατρέπεται σε απονευρωμένο σχήμα. Τότε είναι που χρειάζεται να ξαναμιλήσουμε για το ουσιώδες: ότι η δημοκρατία δεν χαρίζεται και δεν κατοχυρώνεται για πάντα. Κάθε εποχή, κάθε συγκυρία, απαιτεί να επαναθεμελιώσουμε το νόημά της. Και αυτό γίνεται μόνο μέσα από την πράξη, την αντίσταση, τη διεκδίκηση.

Η δημοκρατία δεν εδραιώνεται με επετείους, αλλά με ρήξεις. Δεν κατοικεί στο Προεδρικό Μέγαρο και στο Σύνταγμα της χώρας, αλλά στις φωνές που δεν σιώπησαν, στα βλέμματα που δεν χαμήλωσαν, στα σώματα που δεν φοβήθηκαν. Και αυτό, σήμερα, είναι το πιο κρίσιμο καθήκον: να θυμόμαστε πως η δημοκρατία, αν δεν διεκδικείται, μαραίνεται. Και πως ο αγώνας για να έχει πραγματικό περιεχόμενο, είναι αγώνας κοινός, καθημερινός, αναγκαίος.

*Ο Γαβριήλ Σακελλαρίδης είναι υπεύθυνος πολιτικού σχεδιασμού της Νέας Αριστεράς