Οι Ολλανδοί μεταβαίνουν αθόρυβα στην 4ήμερη εργασία

Για τους υποστηρικτές της τετραήμερης εργασίας, σχεδόν κανένα πρόβλημα της σύγχρονης ζωής δεν υπάρχει που να μην μπορεί να λύσει — ή τουλάχιστον να αμβλύνει — αυτή η ιδέα. Burnout; Ναι. Ανισότητα φύλων; Ναι. Ανεργία; Ναι. Εκπομπές άνθρακα; Ναι.

Αντίθετα, οι αντίπαλοι βλέπουν μόνο προβλήματα: μειωμένη οικονομική παραγωγή· ζημιά στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων· πιεσμένες δημόσιες υπηρεσίες· αποδυναμωμένη εργασιακή ηθική.

Αντί, όμως, να τσακωνόμαστε για αυτές τις προβλέψεις ή να σχολιάζουμε μικρολεπτομέρειες από μεμονωμένες δοκιμές σε επιχειρήσεις, γιατί να μην κοιτάξουμε τη χώρα που έχει ήδη προχωρήσει πολύ σε αυτόν τον δρόμο, χωρίς ο υπόλοιπος κόσμος να το έχει προσέξει ιδιαίτερα;

Η Ολλανδία έχει το υψηλότερο ποσοστό μερικής απασχόλησης στον ΟΑΣΑ (βλ. διάγραμμα). Ο μέσος εβδομαδιαίος χρόνος εργασίας για άτομα ηλικίας 20 έως 64 ετών στην κύρια εργασία τους είναι μόλις 32,1 ώρες, ο χαμηλότερος στην ΕΕ, σύμφωνα με την Eurostat.

Έχει επίσης γίνει όλο και πιο συνηθισμένο οι εργαζόμενοι πλήρους απασχόλησης να συμπιέζουν τις ώρες τους σε τέσσερις ημέρες αντί να τις κατανέμουν σε πέντε, λέει ο Bert Colijn, οικονομολόγος στην ολλανδική τράπεζα ING. “Η τετραήμερη εργασία έχει γίνει συνήθεια”, μου είπε. “Εγώ εργάζομαι πέντε ημέρες, και μερικές φορές με επικρίνουν γι’ αυτό!“

Όλα ξεκίνησαν με τις γυναίκες. Η Ολλανδία είχε ένα παραδοσιακό μοντέλο του άνδρα-κουβαλητή, ώσπου οι γυναίκες άρχισαν να μπαίνουν στην αγορά εργασίας με μερική απασχόληση τη δεκαετία του 1980, του 1990 και του 2000, οδηγώντας σε αυτό που πολλοί αποκαλούσαν μοντέλο του “1,5 εισοδηματία”.

Το φορολογικό και επιδοματικό σύστημα ενθάρρυνε αυτήν τη ρύθμιση. Με την πάροδο του χρόνου, καθώς αυτά τα πρότυπα εργασίας κανονικοποιήθηκαν, η μερική απασχόληση έγινε πιο δημοφιλής και στους άνδρες, ειδικά όταν έχουν μικρά παιδιά.

Πώς μπορεί η εμπειρία της Ολλανδίας να επηρεάσει τη συζήτηση σε άλλες χώρες; Καταρχάς, υποδηλώνει ότι οι προβλέψεις για οικονομική αυτοκαταστροφή είναι υπερβολικές. Παρά τον μικρότερο μέσο όρο ωρών εργασίας ανά άτομο, η Ολλανδία είναι μία από τις πλουσιότερες οικονομίες της ΕΕ σε όρους κατά κεφαλήν ΑΕΠ.

Αυτό συμβαίνει επειδή οι λιγότερες ώρες εργασίας συνδυάζονται με σχετικά υψηλή παραγωγικότητα ανά ώρα και υψηλό ποσοστό απασχόλησης: το 82% των ανθρώπων σε ηλικία απασχόλησης στην Ολλανδία είχαν εργασία στο τέλος του 2024, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, σε σύγκριση με 75% στο Ηνωμένο Βασίλειο, 72% στις ΗΠΑ και 69% στη Γαλλία.

Οι γυναίκες, ειδικότερα, έχουν υψηλά ποσοστά απασχόλησης στην Ολλανδία, ειδικά σε σύγκριση με χώρες όπως οι ΗΠΑ, όπου ο μέσος όρος ωρών εργασίας είναι μεγαλύτερος.

Επιπλέον, οι Ολλανδοί τείνουν να συνταξιοδοτούνται σχετικά αργά. Δεν είναι, λοιπόν, ότι ο πληθυσμός δεν είναι εργατικός — μάλλον αυτό που ισχύει είναι ότι η εργασία κατανέμεται περισσότερο σε όλη την κοινωνία και τη διάρκεια της ζωής.

Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι οδήγησε σε ισότητα μεταξύ των φύλων. Αν και γίνεται όλο και πιο συνηθισμένο τα παιδιά να έχουν μια “ημέρα του πατέρα”, όταν ο πατέρας αναλαμβάνει τη φροντίδα, τα ποσοστά μερικής απασχόλησης παραμένουν πολύ υψηλότερα για τις γυναίκες. Και αν και η μερική απασχόληση δεν σημαίνει ότι πρέπει να αποδεχτεί κανείς χαμηλόμισθη ή επισφαλή εργασία στην Ολλανδία, φαίνεται να εξακολουθεί να εμποδίζει την επαγγελματική εξέλιξη των γυναικών.

Μια έκθεση του ΟΑΣΑ το 2019 διαπίστωσε ότι η Ολλανδία “δεν τα πάει καλά” σε ορισμένες πτυχές του ζητήματος της ισότητας των φύλων. Μόνο το 27% των διευθυντικών στελεχών ήταν γυναίκες, για παράδειγμα — ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά στον ΟΟΣΑ.

Η οικονομία υποφέρει επίσης από ελλείψεις εργατικού δυναμικού, ειδικά σε τομείς όπως η εκπαίδευση. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έναν φαύλο κύκλο, όπου η έλλειψη προσωπικού καθιστά τις ώρες των σχολείων πιο χαοτικές και απρόβλεπτες, κάτι που δυσκολεύει τους γονείς να δεσμευτούν σε μεγαλύτερα προγράμματα εργασίας, ακόμα κι αν το θέλουν.

Όμως δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις όταν πρόκειται για εκπαίδευση και φροντίδα. Αν όλοι δούλευαν πενθήμερο, θα υπήρχε ανάγκη για πολλούς περισσότερους εργαζόμενους στην φροντίδα παιδιών και ηλικιωμένων, επειδή λιγότεροι άνθρωποι θα ήταν διαθέσιμοι να φροντίζουν τις ίδιες τους τις οικογένειες.

Η άποψη του Colijn είναι ότι η Ολλανδία, θεωρητικά, περιορίζει τον εαυτό της δουλεύοντας λιγότερες ώρες. Από την άλλη, όπως λέει, “δεν θα ήθελα να προτείνω καμία δυστοπική κοινωνία όπου όλοι δουλεύουν περισσότερες ώρες από ό,τι στην Κορέα, απλώς και μόνο επειδή αυτό αυξάνει το ΑΕΠ”.

Η εμπειρία της Ολλανδίας δείχνει ότι η τετραήμερη εργασία δεν είναι πανάκεια. Αλλά ούτε και ένα εισιτήριο ταχείας διαδρομής προς την οικονομική καταστροφή.

Το πραγματικό μάθημα, νομίζω, είναι ότι είναι απολύτως δυνατό να οργανώσει και να κατανείμει κανείς την εργασία με πολλούς διαφορετικούς τρόπους.

Το ζήτημα είναι απλώς ποιες θυσίες είστε διατεθειμένοι να κάνετε, τόσο στον οικονομικό τομέα όσο και πέρα από αυτόν. Και μιλώντας για το “πέρα από τα οικονομικά”, ένα επιχείρημα που υποτιμάται σίγουρα υπέρ της τετραήμερης εργασίας είναι αυτό: τα παιδιά στην Ολλανδία κατατάσσονται ως τα πιο ευτυχισμένα στον ανεπτυγμένο κόσμο.