Νάξος: Ο ΒΙΟ.ΚΑ του Απόλλωνα λειτουργεί χωρίς άδεια εδώ και 42 χρόνια – Mία εξοργιστική ιστορία

Η υπόθεση του Βιολογικού Καθαρισμού στον Απόλλωνα της Νάξου είναι μία από τις δεκάδες στις Κυκλάδες που καταδεικνύει ότι οι υποδομές στο πιο δημοφιλές νησιωτικό σύμπλεγμα της χώρας έχουν κατασκευαστεί με ιδιαίτερα πρόχειρο, ενιότε δε και με παράνομο τρόπο.

Εν προκειμένω μάλιστα, όπως προκύπτει από την αίτηση ασφαλιστικών μέτρων που κατατέθηκαν τον Αύγουστο από πολίτες κατά του Δήμου Νάξου, έχουμε να κάνουμε με υπόθεση που έχει σοβαρές περιβαλλοντικές και οικολογικές απολήξεις ενώ από τη μελέτη της καταδεικνύονται έντονα γραφειοκρατικά προβλήματα.

Το έργο του ΒΙΟΚΑ στον Απόλλωνα θα το χαρακτήριζε κανείς και μνημείο κρατικής αυθαιρεσίας. Η απόφαση 8439 του 1983 από τον τότε Νομάρχη Κυκλάδων για την κατασκευή του πάρθηκε χωρίς να διεξαχθεί η οποιαδήποτε μελέτη χωροθέτησης ή άλλης προβλεπόμενης από το νόμο μελέτης. Ακόμα και έτσι όμως υπήρχαν προβλέψεις για την προστασία του περιβάλλοντος που όμως δεν τηρήθηκαν ποτέ.

Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι ορίστηκε πως το σημείο εκβολής θα πρέπει να τοποθετηθεί σε βάθος μεγαλύτερο των δύο μέτρων από την κατώτατη στάθμη του νερού και ότι θα απέχει 200μ από το όριο των περιοχών που χρησιμοποιούνται (ακόμα και σήμερα) για κολύμβηση.

Ο ΒΙΟ.ΚΑ κατασκευάστηκε εν τέλει το 1993, δέκα χρόνια μετά τη σχετική απόφαση, χωρίς ωστόσο όλες τις απαιτούμενες εκ του νόμου εγκρίσεις. Οι σχετικές ελλείψεις έχουν ήδη καταγραφεί από το 1999, πριν δηλαδή 26 (!) χρόνια. Σύμφωνα λοιπόν με την καταγραφή αυτή, δεν υπάρχουν εγκαταστάσεις λιποσυλλέκτη, δεξαμενής ξήρανσης λυματολάσπης και υποθαλάσσιου αγωγού εκβολής μεγάλου μήκους.

Τα πρώτα περιστατικά σοβαρής ρύπανσης δεν άργησαν να καταγραφούν από τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες (Ν.Α Κυκλάδων, Διεύθυνση Περιβάλλοντος Νοτίου Αιγαίου και άλλες). Από τις 10 Αυγούστου του 2007 μέχρι και τις 5 Ιανουαρίου του 2009 διεξήχθησαν τουλάχιστον πέντε σχετικές αυτοψίες που είχαν ως αποτέλεσμα να επιβληθούν πρόστιμα στους αρμόδιους του Δήμου που ήταν υπεύθυνοι για τη λειτουργία του έργου.

Τα ευρήματα των αυτοψιών ήταν εξόχως ανησυχητικά για την πιθανότητα σοβαρής μόλυνσης των υδάτων. Σε βραχώδη σημεία εντοπίστηκαν αφροί και βλάστηση, στοιχεία που συνιστούν ενδείξεις αφανούς διαρροής.

Παράλληλα, το 2009 με έγγραφο της Κτηματικής Υπηρεσίας Ν. Κυκλαδων, αναγνωρίζεται ότι στην περιοχή που είχε κατασκευαστεί το κτίριο του ΒΙΟ.ΚΑ στον Απόλλωνα υπήρχε θαλάσσιος χώρος ο οποίος είχε επιχωματωθεί σε διαδοχικές φάσεις (συνολικά τρεις) από το 1960 μέχρι και το 1993.

Η θέση κατασκευής του κτιρίου ήταν κοινώς ακατάλληλη, γι’ αυτό και από το Σώμα Επιθεωρητών και Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης προτάθηκε η κατασκευή εγκαταστάσεων σε νέα θέση. Η τότε δημοτική αρχή, όπως αναφέρεται στην αίτηση ασφαλιστικών μέτρων, δεν προχώρησε σε καμία σχετική πρωτοβουλία. Ο ΒΙΟ.ΚΑ συνέχιζε να λειτουργεί με το ίδιο προβληματικό -και επικίνδυνο για το περιβάλλον- στάτους.

Τελικά, με την απόφαση 88536/7299 του 2012 (με την οποία επιβλήθηκαν και νέες κυρώσεις στο Δήμο Νάξου και Μικρών Κυκλάδων) του τότε Αντιπεριφερειάρχη Νοτίου Αιγαίου, καθορίστηκε, μεταξύ άλλων, η μεταφορά του ΒΙΟ.ΚΑ σε άλλη κατάλληλη, εγκεκριμένη θέση και διαπιστώθηκε σειρά παρανομιών.

“Η διάθεση των λυμάτων”, αναφέρεται χαρακτηριστικά, “γίνεται σε μικρή απόσταση από την κολυμβητική περιοχή με αποτέλεσμα τη δυνητική ύπαρξη κινδύνου για τη δημόσια υγεία”. Επίσης τονίζεται ότι ο αγωγός εξόδου εκβάλει τα λύματα επιφανειακά στη θάλασσα και ακριβώς μπροστά στην παρακείμενη βραχώδη ακτή, παραβιάζοντας τη σχετική απόφαση του Νομάρχη από το 1983. Κοντολογίς, οι χειρότεροι φόβοι των κατοίκων είχαν επιβεβαιωθεί.

Ακολούθησαν ακόμα πέντε χρόνια απραξίας.Το 2018 είχαν συμπληρωθεί ήδη 25 χρόνια από την κατασκευή του έργου και 35 από τη σχετική απόφαση κατασκευής του. Στις 24 Ιανουαρίου του 2018, μετά από εισήγηση της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού Κυκλάδων, διαπιστώθηκε σειρά σοβαρών παρατυπιών. Αφού είχε υποβληθεί Φάκελος Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, ο φάκελος επεστράφη ως ανεπαρκής ενώ ο ΒΙΟΚΑ συνέχιζε φυσικά, αφού δεν είχε αλλάξει κάτι, να λειτουργεί χωρίς περιβαλλοντική αδειοδότηση.

Επιπλέον, ο Διευθυντής της Γενικής Διεύθυνσης Χωροταξικής και Περιβαλλοντικής Πολιτικής της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου διαπίστωσε εκ νέου ότι η εγκατάσταση του ΒΙΟΚΑ είναι παράνομη και αυθαίρετη και δεν μπορεί να υπαχθεί σε ευεργετικές διατάξεις νομιμοποίησης.

Επίσης, διαπιστώθηκε ότι ο ΒΙΟ.ΚΑ βρίσκεται εντός των οριών του οικισμού του Απόλλωνα και δεν επιτρέπεται η θέση του μέσα σε αιγιαλό ή παραλία και παράλληλα, ότι το κτίριο βρίσκεται εντός κατοικημένης περιοχής. Από πουθενά, άρα, δεν προέκυπτε δυνατότητα περιβαλλοντικής αδειοδότησης του υφιστάμενου ΒΙΟ.ΚΑ. Το έργο ήταν τουλάχιστον προβληματικό αν όχι ξεκάθαρα παράνομο.

Είναι προφανές ότι ακόμα και σήμερα, τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, δεν έχει εκδοθεί καμία Μελέτη Περιβαλλοντικών Ορων για τον ΒΙΟ.ΚΑ Απόλλωνα ενώ το έργο δεν διαθέτει άδεια διάθεσης λυμάτων ούτε διαχειρίσης των παραγόμενων στερεών αποβλήτων όπως προβλέπεται από το νόμο. Η υποβάθμιση του περιβάλλοντος της περιοχής θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη.

Για την κατάσταση των υδάτων κολύμβησης ειδικότερα, σε έγγραφο της Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας Κυκλάδων (το οποίο κοινοποιήθηκε στο ΥΠΕΚΑ) που έχει ημερομηνία 22 Ιανουαρίου του 2018, αναφέρεται ρητά ότι “η διάθεση των λυμάτων δεν γίνεται μέσω υποθαλάσσου αγωγού του οποίου η εκβολή εντοπίζεται σε θαλάσσια περιοχή ανοιχτά της ακτής αλλά σε μηδενική θέση από τη βραχώδη ακτή”. Ζητείται έτσι η διόρθωση της σχετικής αναφοράς στη ιστοσελίδα bathingwaterprofiles.gr.

Στις 28 Σεπτεμβρίου 2021 τέλος, η Γενική Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου με έγγραφό της προς το Δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων (το οποίο κοινοποιήθηκε και στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Νάξου) γνωστοποίησε ότι παρά το γεγονός ότι “δεν δύναται να αποδείξει ότι η εμφάνιση των αφρών στη θάλασσα σχετίζεται με τη λειτουργία του Βιολογικού Καθαρισμού του Απόλλωνα” είναι σαφές ότι “ο εν λόγω ΒΙΟ.ΚΑ εκβάλλει τα επεξεργασμένα λύματα στη θάλασσα σε μηδενική απόσταση από τη βραχώδη ακτή, αντίθεται με τα οριζόμενα περί σημείο εκβολής στην 8439/1983 απόφαση του Νομάρχη Κυκλάδων”.

Καλούσε, δε, το Δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων να “προβεί σε ενέργειες επίλυσης του θέματος του Βιολογικού Καθαρισμού του Απόλλωνα ώστε η διάθεση των λυμάτων να γίνεται με νόμιμο τρόπο”.

Η κατάσταση σήμερα

Τo ΝEWS 24/7 βρέθηκε στον Απόλλωνα στις αρχές του Αυγούστου. Μας κίνησε την περιέργεια μία λεπτή στρώση τσιμέντου πάνω στα βράχια κάτω από τα οποία περνά ο αγωγός απορροής του Βιολογικού Καθαρισμού. Μοιάζει σαν να έχει διαμορφωθεί κάποιος διάδρομος για την πιο ομαλή πρόσβαση των λουόμενων στη θάλασσα (αν και η περιοχή είναι βραχώδης).

Εν τέλει, με τη βοήθεια κατοίκων, διαπιστώσαμε ότι δεν πρόκειται για διάδρομο αλλά για πρόχειρη κάλυψη του αγωγού απορροής! Στην περιοχή θα έπρεπε να υπήρχαν πινακίδες που θα υπενθύμιζαν ότι στο συγκεκριμένο σημείο απαγορεύεται, για προφανείς λόγους, η κολύμβηση. Οι πινακίδες είχαν πράγματι τοποθετηθεί αλλά ξηλώθηκαν άμεσα από αγνώστους.

Διαπιστώσαμε όντως την ύπαρξη βλάστησης στα βράχια (ισχυρή ένδειξη μόλυνσης) αλλά και το γεγονός ότι δεν υπάρχει αγωγός εκβολής μεγάλους μήκους. Τα λύματα χύνονται στη θάλασσα σε πολύ μικρή απόσταση από την περιοχή στην οποία οι λουόμενοι κολυμπούν. Κατά τους κατοίκους, είναι πολύ εύκολο, με τη φορά που έχει συνήθως ο άνεμος, να μεταφερθούν στα λύματα στην κολυμβητική περιοχή. Από το κτίριο του ΒΙΟ.ΚΑ έρχεται μία έντονη δυσοσμία.

Πάνω στη αμμουδιά τέλος, σε μικρή, επίσης απόσταση από το Βιολογικό Καθαρισμό, βρίσκεται η φωλιά της πράσινης χελώνας Μύδας. Στο χώρο υπάρχει σχετική περίφραξη που έχει τοποθετηθεί από το Σύλλογου Προστασίας Αγριας Ζωής Νάξου. Δεν χρειάζεται να αναφερθεί ότι η ύπαρξη της χελώνας απαιτεί την καλύτερη δυνατή περιβαλλοντική προστασία της περιοχής. Πρόσφατα μάλιστα το σπάνιο αυτό είδος εκκόλαψε τα αυγά του και τα μικρά χελωνάκια πήραν το δρόμο προς τη θάλασσα.

Λεπτομερειακή αυτοψία στην περιοχή είχε κάνει και το Κίνημα “Σώστε τις Παραλίες της Νάξου” την οποία μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Ο Δήμος Νάξου αρνείται ότι τα λύματα του ΒΙΟΚΑ προκαλούν μόλυνση. Ο δήμαρχος Δημήτρης Λιανός τονίζει ότι “η αδειοδότησή του δεν έχει ολοκληρωθεί για γραφειοκρατικούς λόγους – εν μέρει και λόγω των συνεχών προσφυγών του συγκεκριμένου πολίτη. Είναι αποδεδειγμένο με μετρήσεις ότι δεν υπάρχει θέμα” (εφημερίδα “Καθημερινή”).

Στην εφημερίδα “Κοινή Γνώμη” ο κ. Λιανός τόνισε τα εξής: “Όταν ανέλαβα έφτιαξα εκ νέου την γραμμή της λιμενικής ζώνης και για ένα διάστημα τριών ετών, ο εν λόγω πολίτης δεν είχε κάνει καμία νέα καταγγελία και τώρα επανήλθε, με τις πλάτες του Κινήματος Πολιτών”.

Ο Δήμαρχος όμως δεν εξήγησε γιατί τα λύματα εκβάλλουν στην ακτή και όχι στην απόσταση που ορίζει η απόφαση του Νομάρχη και δεν διευκρίνισε, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, αν τα λύματα, ακόμα και καταλλήλως επεξεργασμένα, μεταφέρονται στην περιοχή όπου κολυμπούν λουόμενοι.

Την Πέμπτη, δε, έγινε γνωστό ότι ο Δήμος Νάξου, μετά από (έκτακτη) συνεδρίαση της Δημοτικής Επιτροπής, αποφάσισε να καταθέσει μήνυνη εναντίον πολιτών “για τη διάπραξη των αδικημάτων της συκοφαντικής δυσφήμηση και της διασποράς ψευδών ειδήσεων σχετικά με τη λειτουργία του ΒΙΟΚΑ Απόλλωνα”.