ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗΣ: “ΤΟ ΓΕΛΟΙΟ, ΓΙΑ ΜΕΝΑ, ΕΙΝΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ”

Είναι από εκείνους τους καλλιτέχνες που δεν χωρούν εύκολα σε κατηγορίες. Σκηνοθέτης, χορογράφος, περφόρμερ, αλλά πάνω απ’ όλα δημιουργός με βαθιά προσωπικό σύμπαν που μετατρέπει το αλλόκοτο σε ποίηση και το γελοίο σε υπαρξιακή συγκίνηση. Ο Ευριπίδης Λασκαρίδης από τα πρώτα του βήματα μέχρι σήμερα έχει διαμορφώσει ένα ιδιοσυγκρασιακό ύφος που τον καθιστά έναν από τους πιο αναγνωρίσιμους και διεθνείς Έλληνες δημιουργούς.

Οι παραστάσεις του ταξιδεύουν, παρουσιάζονται σε μεγάλα φεστιβάλ και κορυφαίους θεσμούς, ανοίγοντας συνεχώς διαλόγους με διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα. Το RELIC είναι ένα από τα έργα-σταθμούς του: από την πρώτη εμφάνιση στη Βαρκελώνη το 2015, διαγράφει μια αδιάκοπη πορεία δέκα χρόνων, με συνεχόμενα sold out και συμμετοχές σε διεθνή φεστιβάλ και σκηνές. Είναι αυτό που τον σύστησε στο ευρύ κοινό. Δημιουργήθηκε μέσα στα χρόνια της κρίσης, με μια μικρή ομάδα συνεργατών και σχεδόν μηδενικά μέσα.

Μία σόλο performance, όπου μια μοναχική φιγούρα ζει μέσα σε κόσμους γεμάτους ήχους, αντικείμενα και μεταμορφώσεις. Άλλοτε κωμική, άλλοτε τραγική, πάντοτε ανθρώπινη. Η ουσία του έργου βρίσκεται στην έννοια της μεταμόρφωσης: ένα πλάσμα που αλλάζει διαρκώς, μέσα από μασκαρέματα και υπερβολές, φλερτάροντας με το βαριετέ, το καμπαρέ και τη φάρσα. Στην πραγματικότητα, όμως, μιλάει για τον ίδιο τον άνθρωπο — εύθραυστο, γελοίο, τρυφερό, που αποτυγχάνει διαρκώς και γι’ αυτό συγκινεί.

Τη φετινή σεζόν, το RELIC επιστρέφει στην Αθήνα, στο θέατρο Πτι Παλαί, για την αποχαιρετιστήρια παρουσίασή του, λίγο πριν συνεχίσει το διεθνές ταξίδι του.

“Το RELIC γεννήθηκε όταν η χώρα βούλιαζε. Μαζευτήκαμε κάποιοι φίλοι με κοινό γούστο, σε ένα υπόγειο στο Μοναστηράκι, ψάχνοντας μια διέξοδο. Η κρίση ήταν υπαρξιακή περισσότερο από οικονομική και το έργο προέκυψε από την ανάγκη μας να εκφραστούμε για να μην παραλύσουμε. Δεν ξέραμε αν θα είχε μεγάλη ή μικρή πορεία αυτό που δοκιμάζαμε, θέλαμε απλώς να ανακαλύψουμε κάτι καινούργιο. Στα έργα μας μπαίνουν μοιραία και οι προσωπικές μας εμπειρίες και οι κοινωνικές συνθήκες, χωρίς να κάνουμε τίποτα από αυτά σημαία. Είμαστε πολιτικά σκεπτόμενα όντα, αλλά δεν έχουμε αυτοσκοπό να σχολιάζουμε την επικαιρότητα” αναφέρει ο Ευριπίδης Λασκαρίδης στη συζήτηση που είχαμε για το NEWS24/7.

Η παράσταση RELIC έχει ταξιδέψει σε πολλές χώρες και έχει κερδίσει διεθνή αναγνώριση. Τι είναι αυτό που θεωρείτε ότι την καθιστά τόσο πανανθρώπινη και επίκαιρη;

“Ένα έργο που ταξιδεύει ασταμάτητα για δέκα συναπτά χρόνια μάλλον κάτι κάνει καλά… μακάρι να ήξερα ακριβώς τι. Αν είχα βρει τη συνταγή, θα είχα εργοστάσιο σόλο και θα τα έστελνα να γυρνάνε τον πλανήτη (γέλια). Ίσως επειδή το έργο στηρίζεται σε εικόνες και μεταμορφώσεις, κι όχι σε λόγο· ίσως αυτό ν’ αγγίζει με έναν διεθνή τρόπο τον πυρήνα της ανθρώπινης συνθήκης, με μια μοναχική φιγούρα που είναι άλλοτε γελοία κι άλλοτε τρομακτική. Ίσως ο κόσμος να συντονίζεται μ’ αυτό, ίσως να βλέπει εκεί τον εαυτό του χωρίς ενοχές. Επίσης, η μεταμόρφωση είναι μέσα στο DNA μας – όλα μεταλλάσσονται, από το παιδί που γίνεται ενήλικας μέχρι ένα κομμάτι σίδερο που σκουριάζει. Κι αυτό επιτρέπει σε κάθε θεατή να βρει κάτι δικό του.

Ποια ήταν η αρχική αφορμή για τη δημιουργία του «RELIC» και πώς εξελίχθηκε η σκηνική του γλώσσα στον χρόνο;
Το πρώτο σπρώξιμο ήρθε μέσα στα χρόνια της κρίσης. Συμπτωματικά εκείνη την περίοδο είχα κουραστεί να ακούω τον εαυτό μου να γκρινιάζει είτε σαν “συμβατικός” σκηνοθέτης είτε σαν ερμηνευτής που δεν έβρισκε τον χώρο του. Είπα, ή θα φτιάξω κάτι εντελώς δικό μου, χωρίς ενδιάμεσους να τους ρίχνω το φταίξιμο, ή θα αλλάξω δουλειά.

Εγώ θα έπαιζα, εγώ θα σκηνοθετούσα, εγώ θα άναβα και θα έσβηνα τα φώτα ή θα έβαζα τη μουσική. Ακόμη και σήμερα κάποιοι από αυτούς τους “αυτό-χειρισμούς” έχουν μείνει μέσα στο έργο. Μαζευτήκαμε μια χούφτα φίλοι καλλιτέχνες και σχεδόν με το τίποτα φτιάξαμε ένα μικρό έργο. Εγώ σαν στοίχημα ήθελα να ξαναβρώ τη χαρά που είχα όταν, στην έκτη δημοτικού, μυήθηκα στη μαγεία του θεάτρου από την δασκάλα μου Μαρία Χρυσομάλλη-Κατζουράκη. Αυτή η παιδικότητα έμεινε μέχρι και σήμερα και το RELIC μεγαλώνει μαζί μου, αλλά ο κώδικας, ένα κράμα χιούμορ, φάρσας και φόβου, παραμένει και βαθαίνει.

Η μεταμόρφωση και το “μήνυμα”

Η έννοια της μεταμόρφωσης φαίνεται να είναι στον πυρήνα της δημιουργίας σας. Πώς το RELIC εκφράζει αυτές τις έννοιες και ποιο μήνυμα προσπαθείτε να περάσετε μέσα από την παράσταση

Όταν ήμουν μικρός, οι Απόκριες ήταν η αγαπημένη μου γιορτή. Άδειαζα τις ντουλάπες για να μασκαρευτώ. Το ίδιο κανω και στα έργα μου, αλλά πλέον η μεταμόρφωση δεν είναι μόνο εξωτερική, είναι ένας εσωτερικός μετασχηματισμός, δικός μου — κι ελπίζω και του θεατή. Τη θεωρώ δομικό χαρακτηριστικό της ζωής, κι εμείς σιγά σιγά τώρα που μιλάμε χωρίς να το πολυκαταλαβαίνουμε μεταμορφωνόμαστε σε γέρους (γέλια).

Στο RELIC οι μεταμορφώσεις και το γελοίο είναι εργαλεία για να φωτίσω αυτή τη φθορά. Θέλω τα πλάσματά μου να έχουν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους και ταυτόχρονα να γελοιοποιούνται και να αποτυγχάνουν. Γι’ αυτό μοιραία ελπίζω πως παράλληλα συγκινούν. Όσο για το περίφημο “μήνυμα”: αν το έργο είχε ένα και μόνο καθαρό μήνυμα, μάλλον θα ήμασταν σε βιβλιοθήκη πανεπιστημίου και όχι σε θέατρο. Είμαι μεγάλος θιασώτης των ανοικτών νοημάτων και, κατά συνέπεια, της ποίησης στην τέχνη. Κατοικούμε έναν χώρο που ανοίγει ερωτήματα χωρίς να χρειάζεται να τ’ απαντά κιόλας.

Στο σημείωμά σας αναφέρετε ότι κάθε φορά που ερμηνεύετε το RELIC, κάτι νέο σας αποκαλύπτεται. Ποια ήταν η τελευταία “ανακάλυψη” σας;

Με κάνετε να μετανιώνω για τα λεγόμενά μου (γέλια). Η τέχνη είναι σαν κινούμενη άμμος. Μια μέρα σου αποκαλύπτει κάτι, την επόμενη στο κρύβει. Κάθε φορά που παίζω ένα έργο ανακαλύπτω κάτι νέο, αλλά δεν είναι πάντα κάτι που μπορεί να ειπωθεί με λέξεις. Μπορεί να είναι μια φευγαλέα σύνθεση σκέψεων, ένα ανεπαίσθητο βλέμμα, μια παύση απρογραμμάτιστη, ακόμη και μια κοφτή ανάσα. Δεν μου αρέσει να γίνονται όλα “λόγια” — ίσως και για αυτό να αποφεύγω το κείμενο στα έργα μου. Προτιμώ να παραμένω σ’ αυτή τη «λίμνη αισθήσεων», όπου τα πράγματα λειτουργούν πριν τα καταλάβω, κι αν τα καταλάβω, ε, κάποιες στιγμές θες ο καλλιτέχνης να κρατά και κάποια μυστικά. Όχι;

Ποιες είναι οι μεγαλύτερες αλλαγές που βλέπετε στον κόσμο του θεάτρου και της περφόρμανς από την πρώτη παρουσίαση του RELIC το 2015 μέχρι σήμερα;

Μέσα σε μια δεκαετία ήρθαν τα πάνω-κάτω, από την πανδημία του Covid μέχρι την πανδημία του TikTok, τραμπισμός, γενοκτονίες. Το κοινό είναι ανήσυχο και μπουχτισμένο, οι πιο απίστευτες εικόνες τρέχουν μπροστά στα μάτια μας με ιλιγγιώδη ταχύτητα και κανείς δεν ξέρει πώς να κρατήσει την προσοχή του σε ένα σημείο για πάνω από δέκα δευτερόλεπτα.

Παράλληλα βλέπω και μια ανήκουστη ανοιχτωσιά σε ζητήματα φύλου, ταυτότητας, σώματος — έστω στις λίγες χώρες που αυτό αρχίζει και γίνεται αποδεκτό και μπαίνει σοβαρά στον δημόσιο διάλογο. Οι παραστατικές τέχνες έχουν γίνει πολύ πιο “παιχνιδιάρικες” και η σκέψη ότι χρειάζονται όλα να κατατάσσονται σε ένα μόνο κουτάκι μοιάζει κοινός τόπος. Κάποτε το RELIC με το αδιανόητο κοστούμι του Άγγελου Μέντη, κάποτε φάνταζε εξωφρενικό, πλέον το έργο είναι στα όρια του κατεστημένου. Η ουσία βέβαια μένει ίδια από αρχαιοτάτων χρόνων, μιλάμε για μία ζωντανή παραστατική εμπειρία στον παρόντα χρόνο κι αυτό είναι πολύτιμο.

Αισθάνεστε ότι το κοινό αντιλαμβάνεται την τρυφερότητα και το παράδοξο που υπάρχει στα έργα σας; Και αν ναι, πώς;

Πιστεύω πλέον ναι πως το αντιλαμβάνονται γιατί μου το λένε πριν αυτό γραφτεί με μελάνι. Και χαίρομαι που το εντοπίζεται γιατί με γαργαλάει όσο τίποτα ο συνδυασμός, τόσο ως δημιουργό όσο και ως ερμηνευτή. Δεν ξέρω βέβαια πώς λειτουργεί αλλά και στη ζωή μου πιάνω τον εαυτό μου πολύ καλοπροαίρετα να πετάω τα χειρότερα αστεία στην πιο ακατάλληλη στιγμή — οι φίλοι μου το ξέρουν. Και στη ζωή και στη σκηνή αγαπώ την εναλλαγή γέλιου και αμηχανίας. Το πώς λοιπόν δεν το ξέρω και προφανώς γίνεται με εντελώς αυτόματο τρόπο.

 Το γελοίο και το εύθραυστο

Πώς αντιλαμβάνεστε το ρόλο του γελοίου και της ευθραυστότητας στην ανθρώπινη ύπαρξη μέσα από τα έργα σας;

Η ευθραυστότητα, η ρωγμή, η ατέλεια είναι η μοίρα του γένους μας. Κάθε φορά που προσπαθώ να γίνουμε η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας, κάτι μας γειώνει: δεν θα ξυπνήσω όσο νωρίς θέλω, δεν θα είμαι πάντα ο καλύτερος φίλος, γιος, αδελφός ή γκόμενος όσο κι αν το παλεύω. Ζούμε λες και θα είμαστε εδώ για πάντα, ποζάρουμε, θυμώνουμε, τσακωνόμαστε για του ψηλού πήδημα, και μια μέρα, “πουφ”, απλώς δεν υπάρχουμε. Ε, δεν είναι αυτό τραγικό και κωμικό μαζί;

Γι’ αυτό το γελοίο, για μένα, είναι εργαλείο επιβίωσης, γιατί γιορτάζει την ευθραυστότητα. Θέλω οι “over-the-top” προσωπικότητες που ενσαρκώνω να αποτυγχάνουν όσο κι αν παίρνουν τον εαυτό τους στα πολύ σοβαρά, ενώ ταυτόχρονα η ρίζα όλων να είναι η βαθιά αγάπη για το ανθρώπινο είδος που μέσα στις στιγμές ιδιοφυΐας του έχει δυστυχώς και στενά όρια δυνατοτήτων.

Έχετε συναντήσει δυσκολίες στην ανεξάρτητη παραγωγή έργων στην Ελλάδα και αν ναι, πώς τις αντιμετωπίζετε;

Αν κάνεις ανεξάρτητο θέατρο στην Ελλάδα, χρειάζεται πάρα πολύ πείσμα και φαντασία. Και όχι μόνο στην Ελλάδα βεβαια αλλα στην Ελλάδα σίγουρα! Στο RELIC ξεκινήσαμε με το τίποτα, αλλά ήμασταν μια ορεξάτη παρέα ομοϊδεατών καλλιτεχνών και φτιάξαμε έναν νέο σκηνικό λεξιλόγιο: αντικείμενα, κοστούμια, φώτα – όλα με τα χέρια μας.

Δεν υπήρχαν τότε ούτε μεγάλοι χορηγοί ούτε μεγάλες σκηνές και νομίζω διαχρονικά η ανεξάρτητη παραγωγή έχει καταφέρει θαύματα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μας ενδιαφέρει ένα εύρωστο και λειτουργικό πλαίσιο μαζί με ένα στιβαρό πολιτιστικό πλάνο για την σύγχρονη δημιουργία στην Ελλάδα. Αυτό που θέλω να πω όμως είναι ότι οι δυσκολίες υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν· δε θα σταματήσουν, δυστυχώς αυτό είναι το πιο πιθανό σενάριο. Αλλά δεν πρέπει αυτό να είναι εμπόδιο να είναι κανείς δημιουργικός, το αντίθετο θα τολμούσα να πω, απλώς θέλει και θυσίες.

Μελλοντικά σχέδια;

Έχουμε ακόμη μπροστά μας το RELIC στη Βέρνη και τους ΤΙΤΑΝΕΣ σε Ρώμη και Ταϊβάν, μαζί με μερικά ακόμη εργαστήρια στο εξωτερικό. Αλλά για το 2026 σκέφτομαι ότι ίσως είναι η ώρα για μια παύση. Από το 2015 ξεκινήσαμε ένα αδιάκοπο ταξίδι, δημιουργώντας πέντε νέα έργα και άλλα τόσα projects με πιο εικαστικό χαρακτήρα, ενώ μοιραστήκαμε τη δουλειά μας σε δεκάδες πόλεις, σε όλες σχεδόν τις ηπείρους, μέσα από αμέτρητα εργαστήρια.

Ε, ίσως τη δικαιούμαστε την παύση. Να αποχαιρετήσουμε το RELIC όπως του αξίζει και να κοιτάξουμε με καθαρό βλέμμα την επόμενη δεκαετία. Το ερώτημα, βέβαια, είναι αν η ακινησία είναι εφικτή — κι αν το βλέμμα θα προλάβει να καθαρίσει πριν έρθει το επόμενο κύμα να με πάρει, πριν καν το καταλάβω.