Γενοκτονία στη Γάζα: Κρίνεται η υπαρξιακή προοπτική των θεσμών του διεθνούς δικαίου

Στις 16 Σεπτεμβρίου κι ενώ ήταν σε εξέλιξη η καθοριστική φάση της χερσαίας επιχείρησης του ισραηλινού στρατού, με στόχο την ισοπέδωση της λωρίδας της Γάζας και κάθε ίχνους επιτόπιας ζωής, δημοσιεύτηκε το εκτενές πόρισμα της ανεξάρτητης επιτροπής του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τη διερεύνηση της τρέχουσας κατάστασης στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη.

Πρόκειται για τη νομική αξιολόγηση της πολεμικής δράσης του Ισραήλ στην περιοχή, υπό την οπτική της Σύμβασης του Οργανισμού για την πρόληψη και καταστολή του εγκλήματος της γενοκτονίας. Προς επιβεβαίωση μάλιστα, της διαχρονικής αδυναμίας της ιστορίας να παιδαγωγήσει, δεν είναι καθόλου αδιάφορη η υπόμνηση ότι τα παραγωγικά facta στην αφετηρία συνομολόγησης της παρούσας σύμβασης το 1948, ανατρέχουν στη γενοκτόνο θηριωδία της ναζιστικής Γερμανίας σε βάρος εκατομμυρίων Εβραίων.

Το εξαντλητικά τεκμηριωμένο – εβδομήντα και πλέον σελίδων – νομικό κείμενο της υψηλού κύρους επιτροπής, όπου γίνεται σχολαστική υπαγωγή των πραγματικών περιστατικών που συνθλίβουν, εδώ και δύο σχεδόν χρόνια, την περιοχή, στη νομοτυπική μορφή της εγκληματικής γενοκτονίας, αθροίζεται μεταξύ προγενέστερων ομόηχων διαπιστώσεων.

Ειδικοί επιστήμονες, διεθνείς παρατηρητές και λοιπά ανεξάρτητα όργανα – της Διεθνούς Ένωσης Μελετητών Γενοκτονιών (International Association of Genocide Scholars, IAGS) περιλαμβανομένης -, είχαν ήδη αναδείξει την εν εξελίξει γενοκτονική δράση του Ισραήλ σε βάρος των εγκαταβιούντων στη Λωρίδα της Γάζας. Παρόλ’ αυτά, χωρίς να αποτελούν δεσμευτική θέση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, οι συμπερασματικές κρίσεις τής υπό συζήτηση επιτροπής φέρουν αυτονοήτως αυξημένο συντελεστή βαρύτητας.

Επιπλέον, θυμίζουμε ότι από τον περασμένο Ιανουάριο, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, μετά από προσφυγή της Νότιας Αφρικής, εξέδωσε προσωρινή εντολή, κατά περιεχόμενο της οποίας το Ισραήλ κλήθηκε να λάβει τα αναγκαία μέτρα προς αποτροπή πράξεων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της επίμαχης Σύμβασης του ΟΗΕ περί γενοκτονίας.

Μερικούς μήνες αργότερα, ο Γενικός Εισαγγελέας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου ζήτησε την έκδοση ενταλμάτων σύλληψης σε βάρος του πρωθυπουργού και του υπουργού άμυνας του Ισραήλ, καθώς επίσης και τριών ηγετών της Χαμάς για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διαπράχθηκαν στη Λωρίδα της Γάζας.

Η ενδεικτική παράθεση των προαναφερόμενων παρεμβάσεων εκ μέρους κορυφαίων διεθνών οργανισμών έχει ως μόνο σκοπό να καταδείξει ότι η διαβρωτική επενέργεια της θηριωδίας που εκτυλίσσεται στη Γάζα αφορά μεταξύ άλλων, την υπαρξιακή προοπτική και την αξιοπιστία των θεσμών του διεθνούς δικαίου. Με άλλα λόγια, η σημερινή πραγματικότητα και οι διαρκώς επικαιροποιούμενες στατιστικές θανάτου επί του πεδίου θέτουν αναπόφευκτα με όρους αποτελεσματικότητας, ζήτημα επαναπροσδιορισμού της καταστατικής αποστολής των οργανισμών της διεθνούς θεσμικής τάξης.

Αν παρά τις ήδη αναληφθείσες πρωτοβουλίες, στη διάρκεια του νέου πολεμικού επεισοδίου που σηματοδότησε η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς, ο βασανιστικός ευτελισμός της ανθρώπινης ζωής και κάθε υλικού προαπαιτούμενού της, σε συνδυασμό με τη μανική εξαϋλωση των φυσικών πόρων επί της διακεκαυμένης ζώνης, μαίνονται μέχρι σήμερα, ο εφησυχασμός και η μυωπική αυτάρκεια όλων όσοι παρακολουθούμε από ασφαλή απόσταση μαρτυρούν πέρα από έλλειψη αλληλέγγυου ήθους, και ασύγγνωστη αφέλεια.

Οι καταγωγικές ρίζες των πρωτοβουλιών της καθημαγμένης παγκόσμιας κοινότητας για τη συγκρότηση οργανισμών διακρατικής επίλυσης των διαφορών συνδέονται με τους δύο μεγάλους πολέμους του προηγούμενου αιώνα· ανάγονται δηλαδή, στο συλλογικό εμπειρικό τραύμα που κατέλειπε η παρατεταμένα αδυσώπητη σύρραξη.

Όπερ, οι διεθνείς συμβάσεις και τα υπερεθνικά δικαιοδοτικά όργανα δεν συνιστούν εργαστηριακό προϊόν ακαδημαϊκής ευρυμάθειας ή φιλέρευνου πειραματισμού. Κάθε γενεαλογική προσέγγιση που αγνοεί, αποσιωπά ή υποτιμά αυτή τη διάσταση, είναι είτε απλώς ανιστόρητη, είτε ιδιοτελώς επιλήσμων, άρα σε κάθε περίπτωση, επιστημονικά αφερέγγυα.

Η έργω άμβλυνση της δεσμευτικότητας των αποφάσεών τους αποδυναμώνει καθοριστικά το θεσμικό αποτύπωμα των διεθνών δικαστηρίων· εξέλιξη που προοιωνίζεται, χωρίς την παραμικρή αμφιβολία, την κυριαρχία της γραμμικής συνάρτησης δικαίου και ισχύος. Might is right, χωρίς αποχρώσεις, κανονιστικά a priori, δικονομική επεξεργασία και ενδελεχώς αιτιολογημένο διατακτικό. Χωρίς αυταπάτες και παρωπιδικούς ευφημισμούς.

Υπάρχει και κάτι ακόμα. Κρίσιμο και αμιγώς πολιτικό, όσο κι αν η πρώτη ανάγνωση της εποχής επιμένει να το υποβιβάζει σε σχολαστικισμό και εμμονή για δογματική καθαρότητα. Πρόκειται για την ακρίβεια των λέξεων ή ορθότερα για τη νομική κυριολεξία. Η ανάγκη για γλωσσική ακριβολογία δεν αναιρείται από τον πολιτικό πραγματισμό, ούτε οι θολές αναγωγές στον κυνισμό της ρεάλ πολιτίκ συνιστούν αντισταθμιστική παράμετρο, όταν πρόκειται για στοιχειώδεις αρχές επιστημονικής δεοντολογίας και διανοητικής εντιμότητας.

Η εφεκτικότητα για αναγνώριση της γενοκτονίας στον δημόσιο λόγο των ισχυρών – του έλληνα πρωθυπουργού περιλαμβανομένου – και οι υπεκφυγές λοιπών κορυφαίων κρατικών αξιωματούχων σε σχέση με την εξακολουθητική υπερημερία ως προς τη λήψη οικονομικών αντίμετρων και την ανάσχεση της διακίνησης πολεμικού εξοπλισμού προς το Ισραήλ, δεν προσβάλλει απλώς τον κοινό νου και το πάγκοινο περί δικαίου αίσθημα. Ο κατ’ εξακολούθηση αμβλυμένος λόγος συμβάλλει στη στρέβλωση της αντίληψής μας για τα γεγονότα καθαυτά.

Σχετικοποιεί δηλαδή, ό,τι είχαμε εμπεδώσει ως απαράγραπτο ελάχιστο αξιακό κεκτημένο του πολιτισμού μας, μετά τη θηριωδία του ναζισμού και την εβραϊκή γενοκτονία. Σχετικοποιεί επίσης, την απόλυτη αξία της κάθε ανθρώπινης ζωής συναρτώντας την με τις γεωγραφικές συντεταγμένες, οι οποίες προδιαγράφουν νομοτελειακά την τύχη του ανίσχυρου έναντι του επιτιθέμενου.

Η παρασιώπηση του κανονιστικού περιεχομένου των διεθνών συμβάσεων και η υπόρρητη ή ευθεία περιφρόνηση του διατακτικού αποφάσεων που εκδίδονται από διεθνή δικαιοδοτικά όργανα προσφέρει σπουδαίες υπηρεσίες στην επικράτηση δογματικών θέσεων, διαλεκτικά αδιαμεσολάβητων. Κυρίως, συμβάλλει στο μετασχηματισμό του ορθοτημένου πολιτικού επιχειρήματος σε βεβαιότητες θεολογικού μεσσιανισμού· μακράν η πλέον εύφλεκτη πρώτη ύλη για την πυροδότηση παντοειδών φανατισμών.

Σε μια άλλη ματωμένη αφήγηση, ο Θουκυδίδης αναφερόμενος σε ανάλογες ενσύνειδες διολισθήσεις της γλώσσας διαβλέπει ως δόλιο κίνητρο της παραμορφωτικής χρήσης των λέξεων, την προσπάθεια νομιμοποίησης άνομων πράξεων: «την ειωθυίαν αξίωσιν των ονομάτων εις τα έργα αντήλλαξαν τη δικαιώσει…».

Μια ακόμα απόδειξη της αξεπέραστης διεισδυτικότητας του θεμελιωτή της επιστημονικής ιστοριογραφίας, ο οποίος με τον τρόπο του προοικονομεί ήδη από την περίοδο του Πελοποννησιακού πολέμου, μεθόδους πολιτικού χειρισμού της αδιανόητης πολεμικής αγριότητας, αδιαλείπτως αναπαραγόμενες μέχρι τη Γάζα του εικοστού πρώτου αιώνα.

Προφανώς, η αμετανόητη επιρρέπεια της ανθρώπινης φύσης προς την κατάχρηση εξουσίας σε βάρος ακόμα και της ίδιας της ζωής παραμένει η γενεσιουργός αιτία, τότε και σήμερα. Κι εδώ, (πρέπει να) τελειώνει κάθε συζήτηση για το πολιτικό ήθος και τις συλλογικές προοπτικές του δυτικού κόσμου. Μια τέτοια αυτοκριτική ίσως λειτουργήσει ως ύστατη προσπάθεια αποκατάστασης του νοήματος των λέξεων. Τουλάχιστον.

Η Dr Κατερίνα Παπανικολάου είναι Δικηγόρος, τ. Μέλος στην ​Αρχή Διασφάλισης Απορρήτου των Επικοινωνιών​