ΕΜΣΤ – Εγκαίνια νέου πωλητηρίου, Βιβλιοθήκη τέχνης και ένας απολογισμός

Τρεις ήταν οι βασικοί άξονες της επίσκεψής μας στο ΕΜΣΤ το μεσημέρι της Πέμπτης (25/9) – και οι τρεις είχαν μεγάλο ενδιαφέρον. Συνήθως επισκεπτόμαστε το Μουσείο για να βυθιστούμε στα σύμπαντα που ανοίγουν μέσα στο κεφάλι μας οι πολυεπίπεδες εκθέσεις του. Αυτή τη φορά η συνάντηση είχε περισσότερο χαρακτήρα ενημέρωσης και απολογισμού.

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη εγκαινίασε το νέο πωλητήριο στο φουαγιέ του ΕΜΣΤ, ένα περίβλεπτο περίπτερο-έργο τέχνης που σχεδίασε ο Βέλγος καλλιτέχνης Philip Metten. Λίγο πριν από την επίσκεψή μας στο πωλητήριο κάναμε την πρώτη μας βόλτα στη Βιβλιοθήκη του ΕΜΣΤ που άνοιξε για πρώτη φορά στο κοινό, ενώ η Υπουργός μίλησε και στη συνέντευξη Τύπου που δόθηκε για την αναλυτική επισκόπηση των δράσεων και των έργων που υλοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Με τη χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), το οποίο αποτελεί κεντρικό πυλώνα του ευρωπαϊκού προγράμματος NextGenerationEU και χρηματοδοτεί στρατηγικές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις για την ταχεία ανάκαμψη και τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των κρατών-μελών, το ΕΜΣΤ σχεδίασε και υλοποίησε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο καινοτόμων δράσεων.

Η παρουσίαση έγινε από την καλλιτεχνική διευθύντρια του ΕΜΣΤ, Κατερίνα Γρέγου, που αποτελεί την… κεντρομόλο δύναμη του Μουσείου, στην οποία πρόσφατα απενεμήθη το ετήσιο βραβείο Nancy Regan για τις Τέχνες (Nancy Regan Arts Prize) αναφορικά με την επιμέλεια της πρωτοποριακής έκθεσης με τίτλο “Why Look “ – μια διάκριση τόσο για το ΕΜΣΤ όσο και για τη χώρα μας στον διεθνή πολιτιστικό χάρτη.

Στη συνέντευξη Τύπου η Κ. Γρέγου ανέλυσε τα έξι βασικά προγράμματα που στηρίχθηκαν από το Υπουργείο “με στόχο την καλλιέργεια της ορατότητας των Ελλήνων καλλιτεχνών στο εξωτερικό, της ύφανσης δικτύων πέρα από τα σύνορα για τους επαγγελματίες του χώρου, την καλλιέργεια της εξωστρέφειας των σύγχρονων εικαστικών στη χώρα, τη δημιουργία νέων προοπτικών πρόσβασης, συμμετοχής και διαλόγου με το κοινό και την κοινότητα, την προσβασιμότητα τόσο της καλλιτεχνικής κοινότητας όσο και του ευρύτερου κοινού, την καλλιέργεια και την ανταλλαγή γνώσης στο πεδίο“.

“Μία από τις βασικές μας πολιτικές είναι οι εποπτευόμενοι φορείς του ΥΠΠΟ, όλοι, ιδιαίτερα όμως οι φορείς του σύγχρονου πολιτισμού, να γίνουν πιο εξωστρεφείς, να συμμετέχουν πλέον στο πολιτιστικό γίγνεσθαι διεθνώς. Αυτό είναι το ένα. Και το δεύτερο, να στηρίζουν τους Έλληνες καλλιτέχνες“, είπε η υπουργός Πολιτισμού, αναφερόμενη στις δράσεις του ΕΜΣΤ.

Οι καλλιτέχνες που “ήρθαν” και οι καλλιτέχνες που “έφυγαν”

Μια από αυτές τις δράσεις που αναλύθηκαν γιατί όπως είπε η Υπουργός: “Θέλουμε να ξέρει ο κόσμος τι ακριβώς παράγεται” είναι το Διεθνές Πρόγραμμα Επίσκεψης Επιμελητών, κατά το οποίο 27 κορυφαίοι επιμελητές ταξίδεψαν στην Αθήνα και γνώρισαν πάνω από 350 Έλληνες καλλιτέχνες. “Κορυφαίοι επιμελητές και επιμελήτριες ταξίδεψαν στην Αθήνα και από αυτές τις συναντήσεις προέκυψαν σημαντικές συνεργασίες και νέες προοπτικές για την ελληνική τέχνη σε διεθνές επίπεδο.” είπε η Κ. Γρέγου. Το πρόγραμμα αυτό: “δίνει τις δυνατότητες να προκύψουν συνεργασίες, συνέργειες και κυρίως να καλλιεργηθεί ένα εύφορο έδαφος, το οποίο θα φέρει πολύ περισσότερα και καλύτερα αποτελέσματα στο μέλλον. Είναι ένα πρόγραμμα που πρέπει να συνεχιστεί για να μπορέσει το Μουσείο να ανταποκριθεί στους σκοπούς του“, σημείωσε η Λ. Μενδώνη.

Με το Πρόγραμμα Φιλοξενίας (Residency) για Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες, οκτώ Έλληνες καλλιτέχνες έχουν ήδη πραγματοποιήσει residency σε σημαντικούς διεθνείς οργανισμούς και αντίστοιχα 17 διεθνείς καλλιτέχνες φιλοξενήθηκαν στην Αθήνα.

“Νομίζω ότι το σημαντικό εδώ είναι ότι κατά τη διάρκεια της παραμονής τους (οι καλλιτέχνες) διεξήγαγαν έρευνα σε ελληνικούς θεσμούς, ιδρύματα, μουσεία και συνεργάστηκαν με επαγγελματίες του χώρου, ενώ καταπιάστηκαν και με θέματα της ιστορίας της Ελλάδας, του πολιτισμού μας, με σκοπό φυσικά τη δημιουργία έργων που συμπεριλήφθηκαν στις εκθεσιακή δραστηριότητες του ΕΜΣ και πρόσφεραν φυσικά νέες προοπτικές ανάγνωσης του πολιτισμού και της ιστορίας της χώρας μας από το εξωτερικό.

Όμως νομίζω ότι το πιο σημαντικό από όλα είναι ότι οι παραγωγές αυτές φέρουν τη σφραγίδα του ΕΜΣΤ και θα ταξιδέψουν μελλοντικά και σε άλλες, σε άλλα μουσεία και σε άλλες χώρες στον κόσμο, προωθώντας πιο έμμεσα αν θέλετε, το ίδιο το μουσείο αλλά και τον πολιτισμό, τον πολιτισμό μας ευρύτερα” ανέφερε η Κ. Γρέγου.

 

Στο Πρόγραμμα Mentorship 18 Έλληνες καλλιτέχνες συνεργάστηκαν με 9 διεθνώς καταξιωμένους καλλιτέχνες και επιμελητές με στόχο την ενδυνάμωση, την εξέλιξη και τη διασύνδεση της ελληνικής εικαστικής δημιουργίας με τον παγκόσμιο χώρο της τέχνης και του πολιτισμού.

Μουσειοσκευές και ενισχυμένη ψηφιακή παρουσία

Μία από τις πρωβολουλίες με τις οποίες το ΕΜΣΤ φέρνει τη σύγχρονη τέχνη πιο κοντά στο κοινό είναι οι Μουσειοσκευές ΕΜΣΤPLAY και το Πρόγραμμα Εικαστικής Ψυχοθεραπείας για άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας.

Οι Μουσειοσκευές ΕΜΣΤPLAY – ή όπως τις αποκάλεσε η Κ. Γρέγου “μικρά κινητά εκπαιδευτικά θαύματα” – είναι ειδικά σχεδιασμένες “βαλίτσες” που ταξιδεύουν σε άτομα ή φορείς που δεν έχουν εύκολη πρόσβαση στο Μουσείο, ενθαρρύνοντας τον πειραματισμό με τα εργαλεία και τη γλώσσα της σύγχρονης τέχνης και παρέχοντας πληροφορίες για το Μουσείο, επιλεγμένα έργα από τη Συλλογή του, καθώς και προτάσεις βιωματικών δράσεων.

Οι 18 Μουσειοσκευές -15 στα ελληνικά και 3 στα αγγλικά- τις οποίες διαθέτει σήμερα το ΕΜΣΤ απευθύνονται σε ένα ευρύ κοινό: ΚΑΠΗ, γηροκομεία, κέντρα ημέρας, σχολεία, μουσεία, πολιτιστικά κέντρα, βιβλιοθήκες, φεστιβάλ, καθώς και φορείς του εξωτερικού μέσω πρεσβειών και πολιτιστικών οργανισμών. Οι ενδιαφερόμενοι φορείς μπορούν να κάνουν κράτηση μέσω της σχετικής πλατφόρμας.

Η υπουργός Πολιτισμού που αναφέρθηκε και στο Πρόγραμμα Εικαστικής Ψυχοθεραπείας, το οποίο εντάσσεται στο ευρύτερο πρόγραμμα της πολιτιστικής συνταγογράφησης, το οποίο υλοποιεί το Υπουργείο Πολιτισμού με το Πανεπιστήμιο Αθηνών και σε στενή σχέση με τους εποπτευόμενους φορείς. “Το ΕΜΣΤ έχει το δικό του πρόγραμμα, το οποίο πήγε εξαιρετικά καλά, βοηθώντας συμπολίτες μας με προβλήματα ψυχικών διαταραχών“.

Επιπλέον, το Καλλιτεχνικό Αρχείο του ΕΜΣΤ είναι πλέον διαθέσιμο μέσω μιας νέας ψηφιακής πλατφόρμας, που περιλαμβάνει περισσότερα από 18.000 τεκμήρια (αρχειακές συλλογές κορυφαίων καλλιτεχνών, έντυπα, χειρόγραφα και οπτικοακουστικό υλικό), αποτελώντας πολύτιμη πηγή γνώσης και έρευνας για την καλλιτεχνική δημιουργία του 20ού αιώνα και τη σύνδεσή της με το σήμερα.

Αναφορά έγινε και στην εγκατάσταση νέων συστημάτων ERP (Εnterprise Resource Planning) και CRM (Customer Relationship Management) που αναβάθμισε την εσωτερική λειτουργία του Μουσείου, ενισχύοντας τη σχέση του με το κοινό.

Το νέο Shop του ΕΜΣΤ

Το ΕΜΣΤ μάς σύστησε και το νέο Shop του, στην είσοδο του Μουσείου, με βιβλία, κατάλογους, κοσμήματα, κεραμικά, εκτυπώσεις και βιβλία εμπνευσμένα από τη Συλλογή και τις εκθέσεις. Το πωλητήριο γιατί είναι χρήσιμο; αναφέρει η Υπουργός. “Μην πάει το μυαλό μας μόνο στους πόρους. Είναι ένα είδος εξαιρετικού πρέσβη που πρεσβεύει το ίδιο το πολιτιστικό αγαθό, το οποίο δεν είναι κακό να το αντιμετωπίζουμε και ως πολιτιστικό προϊόν. Είναι πολύ σημαντικό αυτός που θα έρθει να πάρει το βιβλίο να πάρει το αντικείμενο το οποίο στα επόμενα χρόνια θα το θυμίζει πού πήγε, γιατί, τι ήταν αυτό που του άρεσε και κυρίως γιατί πρέπει να ξαναπάει. Γιατί σε αυτούς που στοχεύουμε είναι οι επισκέπτες που επαναλαμβάνονται στα μουσεία μας.”

Ο σχεδιασμός του ανατέθηκε στον καλλιτέχνη Philip Metten, στο πλαίσιο του Προγράμματος Φιλοξενίας (Residency), ο οποίος δημιούργησε ένα πρωτότυπο pavilion-πωλητήριο σε διάλογο με την αρχιτεκτονική του κτηρίου. Επιπλέον, το έργο βασίζεται στα χαρακτηριστικά διαγράμματα του καλλιτέχνη, μια μορφική γλώσσα που θυμίζει tangram –αρχαίο κινέζικο παζλ– και την οποία εφαρμόζει με συνέπεια σε όλο του το έργο.

Περιηγηθήκαμε και στην Βιβλιοθήκη και το Καλλιτεχνικό Αρχείο του ΕΜΣΤ που άνοιξαν τις πόρτες τους για πρώτη φορά στο κοινό, με σταθερό ωράριο λειτουργίας, κάθε Τρίτη έως Παρασκευή (9:00-16:30). Ένας ειδικός χώρος, με 20 θέσεις ανάγνωσης αφιερωμένος στη σύγχρονη ελληνική και διεθνή τέχνη, με συλλογή που περιλαμβάνει πάνω από 10.500 τίτλους βιβλίων, περιοδικά, αφίσες και οπτικοακουστικό υλικό που θα εμπλουτίζεται συνεχώς.

Τα επόμενα σχέδια του ΕΜΣΤ θα ανακοινωθούν σύντομα, μέχρι τότε μπορούμε να δούμε ή να ξαναδούμε την έκθεση “Why Look at Animals? Δικαιοσύνη για τη μη ανθρώπινη ζωή” που θα φιλοξενείται στο Μουσείο μέχρι τον Φεβρουάριο του 2026. Η πρώτη μεγάλη διεθνή έκθεση που δεν απεικονίζει απλώς τα ζώα, αλλά τα τοποθετεί στο επίκεντρο ενός καλλιτεχνικού, ηθικού και πολιτικού διαλόγου για την ευημερία και την ύπαρξή τους.