Γιατί είναι τόσο σημαντικές οι σημερινές εκλογές στη Μολδαβία;

Την πιο κρίσιμη εκλογική μάχη της σύγχρονης ιστορίας της δίνει σήμερα η Μολδαβία. Κι αυτό, διότι το αποτέλεσμα θα κρίνει αν η πρώην σοβιετική χώρα, ανεξάρτητη από το 1991, θα συνεχίσει την πορεία της προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση ή αν θα γυρίσει πίσω, στην αγκαλιά της Μόσχας.

Η Μολδαβία, με πληθυσμό 2,4 εκατ. κατοίκους, στρυμωγμένη ανάμεσα στην Ουκρανία και τη Ρουμανία, βρίσκεται στο επίκεντρο ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος. Προ ολίγων ημερών, ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, δήλωσε ότι η Μολδαβία χρειάζεται στήριξη ώστε να μη βρεθεί υπό ρωσική επιρροή, όπως η Γεωργία και η Λευκορωσία.

«Η Ευρώπη δεν μπορεί να χάσει και τη Μολδαβία», τόνισε ενώπιον της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.

Η χώρα έχει αναλάβει δυσανάλογο βάρος στη διπλωματική σκακιέρα λόγω της γειτνίασής της με την Ουκρανία και το ΝΑΤΟ μέσω της Ρουμανίας, αλλά και λόγω της πορείας της.

Το 2021, η Μολδαβία εξέλεξε με άνετη πλειοψηφία το φιλοευρωπαϊκό, μεταρρυθμιστικό κόμμα PAS της Μάγια Σάντου. Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, υπέβαλε αίτημα ένταξης στην ΕΕ, απέκτησε καθεστώς υποψήφιας χώρας σε χρόνο-ρεκόρ και ελπίζει να γίνει μέλος ως το 2030.

Η Σάντου επανεκλέχθηκε πέρσι πρόεδρος, ωστόσο το δημοψήφισμα για την ένταξη στην ΕΕ κερδήθηκε με ισχνή διαφορά, αφήνοντας αμφιβολίες για τον μακροπρόθεσμο προσανατολισμό της χώρας.

Και οι δύο εκλογικές αναμετρήσεις στιγματίστηκαν από καταγγελίες για ρωσική ανάμιξη, με ένα τεράστιο σκάνδαλο εξαγοράς ψήφων ύψους 15 εκατ. δολαρίων να θεωρείται ότι επηρέασε περίπου το 10% του εκλογικού σώματος.

Το πολιτικό διακύβευμα και οι βασικοί “παίκτες”

Σήμερα, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το κόμμα PAS της Σάντου δίνει σκληρή μάχη με φιλορωσικά και «ονομαστικά φιλοευρωπαϊκά» κόμματα που απειλούν να του στερήσουν την πλειοψηφία.

Χωρίς σταθερή βάση στο κοινοβούλιο, η κυβέρνηση ίσως δυσκολευτεί να ολοκληρώσει τις απαιτητικές οικονομικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για την ένταξη στην ΕΕ, ενώ ήδη αντιμετωπίζει τη φτώχεια, τον υψηλό πληθωρισμό και τη φιλοξενία μεγάλου αριθμού Ουκρανών προσφύγων.

Η Σάντου προειδοποιεί ότι μια κυβέρνηση φιλική στη Μόσχα θα αποτελούσε «εφαλτήριο για υβριδικές επιθέσεις στην ΕΕ»· θέση με την οποία φαίνεται να συμφωνούν Ευρωπαίοι ηγέτες. Σε επίσκεψη υψηλού συμβολισμού στο Κισινάου, οι ηγέτες Γαλλίας, Γερμανίας και Πολωνίας δήλωσαν ότι «δεν μπορεί να υπάρξει ασφαλής ΕΕ χωρίς μια ανεξάρτητη Μολδαβία».

Η πρόεδρος Μάγια Σάντου, απόφοιτος του Χάρβαρντ και πρώην στέλεχος της Παγκόσμιας Τράπεζας, ίδρυσε το κεντροδεξιό, μεταρρυθμιστικό PAS το 2016. Στενός της συνεργάτης είναι ο πρωθυπουργός Ντορίν Ρετσάν, φιλοδυτικός οικονομολόγος και πρώην υπουργός Εσωτερικών.

Το PAS δέχεται ισχυρή πρόκληση από το «Πατριωτικό μπλοκ», συμμαχία αριστερών, φιλορωσικών κομμάτων με επικεφαλής τον πρώην πρόεδρο Ίγκορ Ντοντόν, τον οποίο η Σάντου νίκησε το 2020. Το μπλοκ αυτό υποστηρίζει ότι η ευρωπαϊκή ένταξη απειλεί την ανεξαρτησία της Μολδαβίας και προωθεί στενότερους δεσμούς με τη Ρωσία.

Όπως γράφει ο Guardian, σημαντικό ρόλο μπορεί να διαδραματίσει και το κεντρώο μπλοκ «Alternativa», με επικεφαλής τον δήμαρχο του Κισινάου Ιον Τσέμπαν και τον περσινό υποψήφιο πρόεδρο Αλεξάντρου Στοϊανόγκλο. Ενώ αυτοχαρακτηρίζεται φιλοευρωπαϊκό, κατηγορεί την κυβέρνηση για ανικανότητα σε θέματα όπως οι μισθοί και οι συντάξεις. Αναλυτές θεωρούν ότι λειτουργεί ως «διασπαστής», αποδυναμώνοντας το PAS και αφήνοντας παράθυρο επιρροής στη Ρωσία.

Στο πολιτικό σκηνικό παραμένει και το αντισυστημικό, λαϊκιστικό κόμμα «Our Party» του πρώην δημάρχου Ρενάτο Ουσάτι, που στο παρελθόν είχε στενούς δεσμούς με Ρώσους εθνικιστές.

Εκτός εκλογικής μάχης είναι οι υποψήφιοι που συνδέονται με τον φυγάδα ολιγάρχη Ίλαν Σορ, καταδικασμένο για απάτη και ξέπλυμα χρήματος σε υπόθεση εξαφάνισης 1 δισ. δολαρίων από μολδαβικές τράπεζες.

Το εκλογικό σύστημα της Μολδαβίας

Οι ψηφοφόροι καλούνται να εκλέξουν 101 βουλευτές με απλή αναλογική.

Καθοριστικό ρόλο θα παίξει η ψήφος της διασποράς: περίπου 1 εκατ. Μολδαβοί ζουν στο εξωτερικό, κυρίως στη δυτική Ευρώπη, και η στήριξή τους υπήρξε κρίσιμη τόσο στην εκλογή της Σάντου όσο και στο οριακό αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος για την ΕΕ.

Απρόβλεπτος παράγοντας είναι οι 277.000 εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι της αποσχισθείσας Υπερδνειστερίας, περιοχής ελεγχόμενης από φιλορώσους αυτονομιστές. Αν και η συμμετοχή είναι παραδοσιακά χαμηλή, αναλυτές προειδοποιούν ότι η Μόσχα εντείνει τη διάδοση παραπληροφόρησης εκεί.

Με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν μικρό προβάδισμα του PAS έναντι του Πατριωτικού μπλοκ, τα σενάρια είναι ανοιχτά. Το πρώτο κάνει λόγο για μια ισχνή νίκη του PAS, που θα επιτρέψει τη συνέχιση της ευρωπαϊκής πορείας.

Το δεύτερο για μια πρώτη θέση χωρίς πλειοψηφία, που θα οδηγήσει σε δύσκολες διαπραγματεύσεις σχηματισμού κυβέρνησης. Και το τρίτο για μια νίκη του φιλορωσικού μπλοκ με τη στήριξη κεντρώων κομμάτων, που θα μπορούσε να ανακόψει την πορεία προς την ΕΕ.

Η αβεβαιότητα είναι μεγάλη, καθώς πλανάται ο φόβος ρωσικής ανάμιξης. Την περασμένη εβδομάδα οι αρχές συνέλαβαν 74 άτομα σε 250 εφόδους, κατηγορώντας τη Ρωσία για σχέδιο πρόκλησης ταραχών με εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ. Το Κρεμλίνο αρνείται κάθε κατηγορία.

Έκθεση του Digital Forensic Research Lab προειδοποίησε ότι η Μολδαβία αντιμετωπίζει «επίμονες υβριδικές απειλές με ρωσικό δάκτυλο, από παραπληροφόρηση και παράνομη χρηματοδότηση έως κυβερνοεπιθέσεις», με στόχο την αποσταθεροποίηση της φιλοευρωπαϊκής πορείας.