ΑΕΝΑΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΠΟΥ ΧΑΘΗΚΑΝ ΤΑ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΑ ΜΑΣ;

Σαββατοκύριακο. Μια στιγμή που για πολλές γενιές σήμαινε ξεκούραση και χαλάρωση. Ήταν η στιγμή που η οικογένεια μαζευόταν γύρω από το τραπέζι, που τα παιδιά έτρεχαν στο γήπεδο, που οι φίλοι κανόνιζαν μια βόλτα. Τα Σαββατοκύριακα ήταν ένα τελετουργικό, οι μέρες για να γεμίσουν οι μπαταρίες πριν ξεκινήσει η νέα εβδομάδα.

Σήμερα, όμως, για χιλιάδες νέους ανθρώπους, το Σαββατοκύριακο δεν έχει πια αυτή την ηρεμία. Είναι απλώς ακόμη δύο εργάσιμες ημέρες, μια συνέχεια της εβδομάδας που δεν τελειώνει ποτέ. Ο υπολογιστής παραμένει ανοιχτός μέχρι αργά, το κινητό δεν σταματά να χτυπά με ειδοποιήσεις, ενώ οι απαιτήσεις για «παραγωγικότητα» και αποτελεσματικότητα δεν κάνουν καμία διάκριση ανάμεσα σε εργάσιμες και μη εργάσιμες μέρες. Οι 20ρηδες και 30ρηδες ζουν σε μια νέα πραγματικότητα, όπου το Σαββατοκύριακο έχει σταδιακά καταργηθεί και μαζί του η έννοια της ανάπαυσης, της ελευθερίας και της στιγμής για τον εαυτό τους.

Εργασία χωρίς όρια

Η σύγχρονη αγορά εργασίας έχει αλλάξει ριζικά, και συχνά η «ευελιξία» που διαφημίζεται στα job postings είναι απλώς μια ωραία λέξη για να κρύψει την αστάθεια και την πίεση. Οι ελαστικές μορφές απασχόλησης παρουσιάζονται ως ευκαιρία για ανεξαρτησία, αλλά στην πράξη σημαίνουν ασταθή ωράρια, συνεχείς αλλαγές προτεραιοτήτων και μόνιμη διαθεσιμότητα.

Ο freelancer δεν έχει σταθερές ώρες και μπορεί να δουλεύει Σάββατο βράδυ, όχι γιατί θέλει, αλλά γιατί η παράδοση ενός project το πρωί της Δευτέρας απαιτεί ολοκλήρωση τώρα. Ο διανομέας ξέρει ότι η Κυριακή είναι από τις πιο «δυνατές» μέρες για παραγγελίες, άρα δεν μπορεί να λείψει, και αν αρρωστήσει ή αργήσει, η πίεση πέφτει στο δικό του κεφάλι. Ο υπάλληλος που δουλεύει από το σπίτι δέχεται emails, μηνύματα και ειδοποιήσεις μέχρι αργά το βράδυ, γιατί «ο εργοδότης είναι online» και θεωρεί ότι η διαθεσιμότητα πρέπει να είναι αέναη.

Το Σαββατοκύριακο, που κάποτε λειτουργούσε ως φυσικό όριο μεταξύ δουλειάς και προσωπικής ζωής, σήμερα χάνει την ταυτότητά του. Δεν είναι πια δύο μέρες ανάπαυσης, αλλά ένα συνεχόμενο κομμάτι της εργάσιμης εβδομάδας, μια παράταση της καθημερινής πίεσης. Οι άνθρωποι ζουν σαν να βρίσκονται σε έναν διαρκή κύκλο εργασίας, όπου οι ώρες για ξεκούραση είναι περιορισμένες, η κοινωνική ζωή περιορίζεται και η ψυχική εξουθένωση γίνεται κανόνας. Η αίσθηση της Κυριακής, με το χαλαρό απόγευμα και το ηλιοβασίλεμα που κάποτε έδινε χώρο για ανασυγκρότηση, σήμερα έχει αντικατασταθεί από το άγχος, τις υποχρεώσεις και τον ατελείωτο ηλεκτρονικό θόρυβο. Για τη νέα γενιά, η έννοια του Σαββατοκύριακου δεν είναι πια μια ανάσα ζωής, αλλά μια ακόμα γραμμή στο ημερολόγιο εργασίας.

Η οικονομική πραγματικότητα εντείνει δραματικά το πρόβλημα. Με μισθούς που συχνά δεν ξεπερνούν τα 700-800 ευρώ, πολλοί νέοι αναγκάζονται να συντηρούνται με δεύτερη ή και τρίτη δουλειά, ώστε να καλύψουν τα βασικά έξοδα διαβίωσης. Το κόστος ζωής, η αβεβαιότητα για το μέλλον, οι ενοχές για όσα δεν προλαβαίνεις να κάνεις και η ανάγκη να επιβιώσεις σε ωθούν να θυσιάσεις την ξεκούραση -ακόμα κι όταν το σώμα και το μυαλό σου φωνάζουν ότι δεν αντέχουν άλλο. Το αποτέλεσμα είναι μια καθημερινότητα χωρίς ανάσα, όπου η επιβίωση απαιτεί συνεχείς θυσίες και η ξεκούραση μοιάζει με πολυτέλεια που δεν μπορείς να αντέξεις.

Διαρκώς συνδεδεμένοι. Και εξουθενωμένοι

Η διαρκής εργασία έχει βαρύ ψυχολογικό και σωματικό κόστος. Σύμφωνα με έρευνες, η γενιά των millennials και της Gen Z εμφανίζει τα υψηλότερα ποσοστά burnout σε σχέση με κάθε προηγούμενη. Η αίσθηση ότι πρέπει να είσαι πάντα «διαθέσιμος» δημιουργεί διαρκές άγχος και ενοχή. Ενοχή όταν δεν απαντάς σε ένα email την Κυριακή, άγχος ότι αν πάρεις ρεπό ή χαλαρώσεις θα μείνεις πίσω σε σχέση με τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Το αποτέλεσμα είναι μια κουλτούρα συνεχούς εξάντλησης: η ζωή μετατρέπεται σε έναν αδιάκοπο κύκλο δουλειάς και ύπνου, χωρίς χώρο για προσωπικές στιγμές, χόμπι ή κοινωνικές σχέσεις. Η ψυχολογική φθορά γίνεται ολοένα και πιο εμφανής, με αύξηση αγχωδών διαταραχών, κατάθλιψης και συναισθηματικής εξάντλησης, φαινόμενα που συχνά αγνοούνται ή υποτιμώνται από την ίδια την κοινωνία.

Παρά την κριτική και τις αρνητικές αντιλήψεις για την εργατική τους ηθική, τα μέλη της Γενιάς Ζ έχουν καταστήσει σαφές ότι δεν είναι έτοιμοι να αποδεχτούν την απαξίωση των μεγαλύτερων γενεών για την προσέγγισή τους στην εργασία. Το κύριο επιχείρημα τους; Παρά τις πολλές ώρες που εργάζονται, η οικονομική τους κατάσταση παραμένει δραματική, κάτι που οι παλαιότεροι δεν φαίνεται να κατανοούν πλήρως.

Πρόσφατη έρευνα του The Harris Poll για λογαριασμό της Freeman Company αποκαλύπτει ότι η γενιά Ζ επιθυμεί ισχυρότερη συνύπαρξη ψηφιακών και φυσικών αλληλεπιδράσεων στον χώρο εργασίας.

Σύμφωνα με την έρευνα, το 91% των εργαζομένων από τη γενιά Ζ δηλώνει ότι θα προτιμούσε να υπάρχει μια ισορροπία μεταξύ των διαδικτυακών και των δια ζώσης ευκαιριών αλληλεπίδρασης με άλλους συναδέλφους και επαγγελματίες του κλάδου τους. Μάλιστα, οι περισσότεροι από αυτούς (89%) θεωρούν ότι οι σχέσεις που αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια φυσικών αλληλεπιδράσεων είναι καθοριστικές για την επαγγελματική τους αυτοπεποίθηση, ενώ το 86% πιστεύει ότι η συμμετοχή σε φυσικές αλληλεπιδράσεις είναι κρίσιμη για την επαγγελματική ανάπτυξή τους.

Η επιθυμία για προσωπική αλληλεπίδραση προκύπτει, εν μέρει, από την ανάγκη βελτίωσης των επικοινωνιακών τους δεξιοτήτων. Πολλοί νέοι εργαζόμενοι σπούδασαν εξ αποστάσεως κατά τη διάρκεια της πανδημίας του COVID-19 και άρχισαν τις πρώτες τους δουλειές από το σπίτι, γεγονός που περιορίζει την ανάπτυξη των “μαλακών” δεξιοτήτων.

Αν και η γενιά Ζ δέχεται συχνά κριτική για την τάση της προς την απομόνωση και την εργασία εξ αποστάσεως, οι ίδιοι οι εργαζόμενοι της γενιάς αυτής φαίνεται πως επιθυμούν την επαναφορά μιας πιο προσωπικής και διαπροσωπικής προσέγγισης στον επαγγελματικό χώρο. Ειδικότερα, το 82% των ερωτεθέντων δηλώνει ότι οι νέοι εργαζόμενοι θα ήθελαν να αισθάνονται πιο άνετα να εκφράζονται και να βρίσκονται με άλλους ανθρώπους αυτοπροσώπως, ενώ το 79% αναγνωρίζει ότι ο στόχος τους είναι να αλληλεπιδρούν περισσότερο «στην πραγματική ζωή».

Η τεχνολογία, παρά τα οφέλη της, θεωρείται από πολλούς νέους εργαζόμενους ως παράγοντας που ενδέχεται να τους απομονώνει. Περίπου το 70% των Gen Z δηλώνει ότι η τεχνολογία τους έχει απομακρύνει από τους συναδέλφους τους και από τον κλάδο τους, ενώ σχεδόν το 80% πιστεύει ότι οι εταιρείες δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην τεχνολογία και λιγότερη στην ενίσχυση των φυσικών επαφών.

Όπως δήλωσε η CEO της Freeman, Janet Dell, «τα δεδομένα δείχνουν ότι η γενιά Ζ δεν οδηγεί μια πλήρως ψηφιακή επανάσταση. Αντιθέτως, υποστηρίζουν έναν πιο προσεκτικό συνδυασμό ψηφιακών και προσωπικών αλληλεπιδράσεων». Η γενιά Ζ φαίνεται να έχει κατανοήσει καλύτερα από τους προηγούμενους ότι η τεχνολογία είναι χρήσιμη όταν διευκολύνει τη σύνδεση, αλλά δεν πρέπει να αντικαθιστά τη φυσική παρουσία και την προσωπική αλληλεπίδραση στον επαγγελματικό κόσμο.

Αυτό το παράδοξο της γενιάς Ζ, η οποία επιθυμεί περισσότερο «πραγματικό» κόσμο ενώ ταυτόχρονα χρησιμοποιεί την τεχνολογία ως εργαλείο, δείχνει την πολυπλοκότητα των σύγχρονων επαγγελματικών σχέσεων. Οι νέοι εργαζόμενοι είναι έτοιμοι να συνδυάσουν τα καλύτερα στοιχεία των δύο κόσμων, προσπαθώντας να βρουν μια ισχυρότερη σύνδεση με τους συναδέλφους τους και να χτίσουν πιο σταθερές επαγγελματικές σχέσεις.

Το φαινόμενο αυτό είναι ενδεικτικό της γενικότερης αίσθησης απογοήτευσης που κυριαρχεί στις τάξεις της γενιάς Ζ. Η αύξηση της εκπαίδευσης και των προσόντων, σε συνδυασμό με την απογοητευτική αγορά εργασίας και τις χαμηλότερες οικονομικές προοπτικές, έχει οδηγήσει πολλούς νέους σε μια αίσθηση απογοήτευσης και αποπροσανατολισμού. Παρά την εκπαίδευσή τους και τις ώρες εργασίας τους, οι νέοι σήμερα βρίσκονται αντιμέτωποι με έναν κόσμο όπου τα όνειρά τους και οι φιλοδοξίες τους φαίνονται δυσπρόσιτα.

Τα στοιχεία από πρόσφατη έρευνα που διεξήγαγε η εταιρεία Oak Engage, η οποία ειδικεύεται στην επικοινωνία των εργαζομένων, αποκαλύπτουν ότι μεγάλο ποσοστό εργαζομένων νιώθουν εξάντληση λόγω υπερφόρτωσης πληροφοριών, ενώ γενεακές διαφορές στη στάση και την εργασιακή ηθική οδηγούν συχνά σε παρανοήσεις και ένταση.

Η ανάγκη για υιοθέτηση μιας εξατομικευμένης και ευέλικτης διοικητικής προσέγγισης από τους μάνατζερ, καθώς και η ενίσχυση της επικοινωνίας και της συνεργασίας μεταξύ των γενεών, είναι επιτακτική για την εξομάλυνση αυτών των διαφορών και τη διασφάλιση ενός παραγωγικού και αρμονικού εργασιακού περιβάλλοντος.

Σημαντικά ζητήματα, όπως η ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, η τεχνολογική καινοτομία και η υιοθέτηση προγραμμάτων μέντορινγκ μεταξύ των γενεών, αποτελούν βασικά στοιχεία που θα πρέπει να εξετάσουν οι οργανισμοί για να διατηρήσουν υψηλό επίπεδο αφοσίωσης και δέσμευσης των εργαζομένων.

Μια έρευνα σε περισσότερους από 1.000 εργαζόμενους από την κορυφαία πλατφόρμα εργασιακών ζητημάτων, Oak Engage, αποκάλυψε ότι το 50% των εργαζομένων έχουν νιώσει καταβεβλημένοι από την υπερφόρτωση πληροφοριών στη δουλειά και βιώνουν εξάντληση.

Η έρευνα δείχνει ότι το 47% των εργαζομένων πιστεύει πως η γενεακή ρήξη στον εργασιακό χώρο οδηγεί σε παρερμηνείες, και από αυτούς το 41% δηλώνει πως αυτό οφείλεται σε διαφορές στην εργασιακή ηθική. Η έρευνα διαπίστωσε επίσης ότι σχεδόν το 60% των εργαζομένων της Generation Z και των Millennials θα εξετάσουν το ενδεχόμενο να εγκαταλείψουν την εργασία τους εάν βρουν μια θέση με καλύτερη εργασιακή κουλτούρα.

Η έρευνα αποκάλυψε επίσης ότι το 59% των εργαζομένων δεν είναι διατεθειμένοι να καταβάλουν υπερβολική προσπάθεια για τον εργοδότη τους και το 37% των εργαζομένων τόσο της Generation Z όσο και των Millennials έχει μπει σε mode «σιωπηρής παραίτησης» στη δουλειά τους.

Η έρευνα υπογραμμίζει σημαντικές διαφορές στις συνήθειες εργασίας, τις στάσεις και τις προσδοκίες μεταξύ των δύο ομάδων. Καθώς αναμένεται ότι οι Generation Z και Millennials θα αποτελέσουν σχεδόν το 60% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού έως το 2030, οι οργανισμοί πρέπει να υιοθετήσουν εργαλεία για να γεφυρώσουν το γενεακό χάσμα, να βελτιώσουν την επικοινωνία και να δημιουργήσουν ένα πιο αρμονικό και παραγωγικό εργασιακό περιβάλλον.

Σημαντικά ευρήματα της έρευνας:

• 48% των εργαζομένων νιώθουν συχνά εξάντληση στη δουλειά τους.
• 59% της Generation Z δηλώνει ότι σκοπεύει να εγκαταλείψει την εργασία της μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, έναντι του 51% των Millennials.
• 26% των εργαζομένων της Generation Z πιστεύουν ότι οι Millennials συνάδελφοί τους θεωρούν φυσιολογικό το να εργάζονται πολλές ώρες, ενώ το 22% των Millennials περιγράφει τη Generation Z ως «ανυπόμονη».
• Η Generation Z δίνει προτεραιότητα στην επαγγελματική ανέλιξη (21%), ενώ οι Millennials επιδιώκουν υψηλότερους μισθούς (28%).

Από το «ιερό Σαββατοκύριακο» στην αέναη εργασία – Μπορεί να αλλάξει αυτό;

Για τις προηγούμενες γενιές, το Σαββατοκύριακο είχε σχεδόν ιερό χαρακτήρα. Τα μαγαζιά ήταν κλειστά, οι Κυριακές ήταν αφιερωμένες στην οικογένεια, τους φίλους ή την προσωπική ανάπαυση, και η ξεκούραση θεωρούνταν αυτονόητη. Σήμερα, η ψηφιακή εποχή και η κουλτούρα του «always on» έχουν καταργήσει αυτά τα όρια. Το email στο κινητό, οι ειδοποιήσεις από τα social media, οι συνεχείς υποχρεώσεις και η αίσθηση ότι «κάτι πρέπει πάντα να τσεκάρεις» κρατούν τον εργαζόμενο σε εγρήγορση ακόμη και όταν δεν εργάζεται τυπικά.

Η κοινωνία έχει κανονικοποιήσει την ιδέα ότι πρέπει να είμαστε συνεχώς παραγωγικοί, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει να θυσιάζουμε την ψυχική και σωματική μας υγεία, την κοινωνική ζωή ή ακόμα και τον χρόνο με τα αγαπημένα μας πρόσωπα. Το Σαββατοκύριακο, κάποτε ένας χρόνος για αναπλήρωση και προσωπικό χώρο, σήμερα έχει μετατραπεί σε προέκταση της εργάσιμης εβδομάδας.

Σε άλλες χώρες, η συζήτηση για την επαναφορά της ισορροπίας μεταξύ εργασίας και ζωής έχει ήδη ανοίξει. Σκανδιναβία, Βρετανία και Ισπανία πειραματίζονται με τη 4ήμερη εργασία, καταγράφοντας θετικά αποτελέσματα: μεγαλύτερη παραγωγικότητα, λιγότερο burnout, καλύτερη ισορροπία μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής. Παράλληλα, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες θεσπίζεται το δικαίωμα στην αποσύνδεση, το οποίο προστατεύει τον εργαζόμενο από την υποχρέωση να απαντά σε email ή τηλεφωνήματα εκτός ωραρίου.

Στην Ελλάδα, οι συζητήσεις για αντίστοιχα μέτρα βρίσκονται ακόμα στα πρώτα τους βήματα, και η πρόκληση είναι πώς θα επαναπροσδιοριστεί η έννοια της εργασίας. Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν η κοινωνία μας θα συνεχίσει να θεωρεί την αδιάκοπη εργασία «αναγκαίο κακό» ή αν θα απαιτήσει έναν νέο τρόπο οργάνωσης της ζωής που να βάζει τον άνθρωπο πάνω από την παραγωγικότητα.

Η «γενιά χωρίς Σαββατοκύριακα» δεν είναι απλώς σχήμα λόγου· είναι μια πραγματικότητα που διαβρώνει την ψυχική υγεία, τις ανθρώπινες σχέσεις και την ικανότητα των νέων να ονειρεύονται. Αν θέλουμε μια γενιά που να δημιουργεί, να αναπνέει και να χτίζει το μέλλον της, πρέπει πρώτα να της δώσουμε πίσω τον χρόνο της, την ανάπαυσή της και τη δυνατότητα να ζήσει πραγματικά τις μέρες της. Γιατί, στο τέλος, δεν δουλεύουμε για να καταργήσουμε τις μέρες ξεκούρασης. Δουλεύουμε για να μπορούμε να τις ζούμε, να τις απολαμβάνουμε και να αναπνέουμε χωρίς ενοχές.