“Δεν αναγνωρίζω την πόλη μου”: Το επίπονο ταξίδι της επιστροφής των Παλαιστινίων στη Γάζα

Χιλιάδες Παλαιστίνιοι ξεκίνησαν από χθες, Παρασκευή, τον μακρύ δρόμο επιστροφής από τον νότο της Λωρίδας της Γάζας προς την Πόλη της Γάζας, μόλις τέθηκε σε ισχύ η εκεχειρία. Κουβαλώντας ό,τι απέμεινε από τα υπάρχοντά τους, άλλοι περπατώντας και άλλοι στοιβαγμένοι σε καρότσες φορτηγών, οι εκτοπισμένοι κάτοικοι κίνησαν προς τα βόρεια, έχοντας στα αριστερά τους την κυματώδη θάλασσα της Γάζας και γύρω τους σύννεφα σκόνης που στροβιλίζονται στον αέρα.

Επέστρεψαν στα εγκαταλελειμμένα σπίτια τους – ή σε ό,τι έχει απομείνει από αυτά – μετά την αποχώρηση ισραηλινών στρατευμάτων από ορισμένες περιοχές, στο πλαίσιο του ειρηνευτικού σχεδίου του Ντόναλντ Τραμπ για τη Γάζα. Αντίκρισαν μια πόλη διαλυμένη· όμως η επιστροφή στο σπίτι τους, ακόμη και σε αυτή την κατάσταση, έφερε μαζί της ένα αίσθημα ανακούφισης, σχεδόν ανοίκειο μετά από μήνες βομβαρδισμών, αιματοκυλίσματος, πείνας και απόγνωσης.

Η βόρεια Γάζα είχε αδειάσει σχεδόν ολοκληρωτικά από τον πληθυσμό της μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, που οδήγησε στον πόλεμο με το Ισραήλ.

Η Πολιτική Προστασία της Γάζας ανακοίνωσε χθες, Παρασκευή (10/10) ότι σχεδόν 200.000 άνθρωποι επέστρεψαν στο βόρειο τμήμα του παλαιστινιακού εδάφους από τις 12 το μεσημέρι τοπική ώρα, όταν τέθηκε σε ισχύ η εκεχειρία.

Εναέρια πλάνα αποτυπώνουν τεράστιες εκτάσεις γης όπου δεν έχει απομείνει τίποτα όρθιο. Καμία υποδομή, κανένα δίκτυο ηλεκτροδότησης ή υδροδότησης. Μόνο ερείπια.

Παρόλα αυτά, για όσους ξεκίνησαν τον δρόμο της επιστροφής την Παρασκευή, δεν υπήρχε δίλημμα.

«Προσεύχομαι ο Θεός να μας λυτρώσει από τον πόνο και τη θλίψη και ο κόσμος να επιστρέψει στα σπίτια του. Ακόμη κι αν είναι κατεστραμμένα, θα γυρίσουμε, Θεού θέλοντος», λέει ο Άχμαντ Αμπού Ουάφτα.

Μιλώντας στο CNN καθ’ οδόν προς τη συνοικία Σέιχ Ράντγουαν στη Γάζα, περιέγραψε ένα συναίσθημα απόλυτης χαράς – παρότι γνωρίζει πως, πιθανότατα, δεν τον περιμένει τίποτα που να θυμίζει το σπίτι του.

«Δεν υπάρχει πιο όμορφο συναίσθημα – να βλέπεις τον κόσμο να επιστρέφει από τον νότο προς τον βορρά», είπε.

Για πολλούς κατοίκους της βόρειας Γάζας, ήταν η δεύτερη προσπάθεια επιστροφής. Το Ισραήλ είχε εξαναγκάσει τους κατοίκους να εγκαταλείψουν την περιοχή στην αρχή του πολέμου, επιτρέποντας προσωρινά την επιστροφή μόνο σε ορισμένα σημεία κατά την προηγούμενη εκεχειρία τον Ιανουάριο.

Όμως αυτή η επιστροφή κράτησε λίγο. Στις αρχές Σεπτεμβρίου, πριν από τη χερσαία εισβολή στην Πόλη της Γάζας, το Ισραήλ διέταξε εκ νέου την πλήρη εκκένωσή της.

Τότε, ο IDF είχε δηλώσει στο CNN ότι περίπου 640.000 άνθρωποι εγκατέλειψαν την πόλη ύστερα από την εντολή εκκένωσης — αριθμός που αντιστοιχεί περίπου στο 90% του προπολεμικού πληθυσμού, αν και η εκτίμηση δεν ήταν δυνατό να επαληθευτεί ανεξάρτητα.

Η κατάσταση στη Γάζα ήταν οριακή ακόμη και πριν από τη νέα αυτή εισβολή: κανένα νοσοκομείο δεν λειτουργούσε πλήρως. Την Παρασκευή, υγειονομικές ομάδες από το νοσοκομείο Αλ Ραντίσι επέστρεψαν στις εγκαταστάσεις τους για να βρουν μόνο στάχτες και καμένα ιατρικά μηχανήματα.

Μέσα στο Tal el Hawa, ανάμεσα στα χαλάσματα που κάποτε ήταν οικογενειακή κατοικία, στεκόταν ο Μάτζντι Φουάντ Μοχάμεντ Αλ Κούρ, ένας άνδρας 70 ετών. Η φωνή του έσπασε καθώς προσπαθούσε να μιλήσει στο CNN:

«Σαράντα χρόνια δουλειάς για να χτίσω αυτό το σπίτι», είπε. «Από τα δέκα μου χρόνια εργαζόμουν για να μπορέσω να παντρευτώ, να χτίσω ένα σπίτι, να κάνω παιδιά. Τώρα είμαι 70. Δεν μπορώ να δουλέψω πια, η υγεία μου δεν μου το επιτρέπει. Πού να πάω; Η γυναίκα μου είναι κι εκείνη άρρωστη, δεν βλέπει πια καλά…»

Ο Αλ Κούρ έχασε δύο από τα παιδιά του, έναν γιο και μια κόρη, από τους βομβαρδισμούς. Το σπίτι του έχει ισοπεδωθεί και, όπως λέει, «ό,τι απέμεινε, δεν έχει πια ζωή μέσα του».

“Δεν αναγνώριζα την πόλη μου”

Ο Άμπντελ Φατάχ αλ-Κούρντι ξεκίνησε την πορεία της επιστροφής προς την Πόλη της Γάζας, αλλά σύντομα συνειδητοποίησε πως δεν αναγνώριζε πια τους δρόμους στους οποίους μεγάλωσε. Τα κτίρια που σημάδευαν τη γειτονιά του είχαν καταρρεύσει· σπασμένα τσιμέντα, κατεστραμμένα έπιπλα και συντρίμμια κάλυπταν τα πάντα, σβήνοντας κάθε ίχνος προσανατολισμού.

Το μόνο σημείο που κατάφερε να αναγνωρίσει ήταν το σημείο ελέγχου της Νετζαρίμ – όχι από την αρχιτεκτονική του, αλλά από τις σορούς ανθρώπων που κείτονταν εκεί· όσων προσπάθησαν να επιστρέψουν νωρίτερα από την εκεχειρία και σκοτώθηκαν από ισραηλινά πυρά. Τα πρόσωπά τους καλυμμένα από τη σκόνη.

«Η πόλη είναι αγνώριστη. Σαν να μην είναι η Γάζα που ξέραμε. Η καταστροφή είναι παντού, σχεδόν όλα τα σπίτια έχουν ισοπεδωθεί, οι δρόμοι είναι αδιάβατοι», λέει ο αλ-Κούρντι, 40 ετών, που επέστρεψε στη συνοικία Σέιχ Ράντγουαν.

«Φοβάμαι ότι θα δω μια πόλη-φάντασμα. Κάποιοι γείτονες που έφτασαν πριν από μένα είπαν ότι η γειτονιά είναι κατεστραμμένη. Το σπίτι μου έχει χτυπηθεί από drones αλλά ακόμα στέκεται», λέει.

Το σχέδιο Τραμπ και οι αβέβαιες “επόμενες φάσεις”

Η εκεχειρία, που επιτεύχθηκε σε μεγάλο βαθμό χάρη στην προσωπική εμπλοκή του Ντόναλντ Τραμπ, αποτελεί το πρώτο – και πιθανότατα ευκολότερο – στάδιο του 20σέλιδου σχεδίου του Αμερικανού προέδρου για τη Γάζα.

Τι θα ακολουθήσει όμως μετά την απελευθέρωση των Ισραηλινών ομήρων και των Παλαιστινίων κρατουμένων; Αυτό είναι κάτι που κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα.

Η συμφωνία έκλεισε με ασυνήθιστη ταχύτητα, αλλά η διατύπωσή της παραμένει σκόπιμα ασαφής. Δεν υπάρχει σαφής αναφορά για τα επόμενα βήματα και τα αγκάθια είναι πολλά:

• Τι θα γίνει με το μέλλον της Χαμάς;
• Μέχρι πού θα φτάσει η απόσυρση των ισραηλινών στρατευμάτων;
• Ποιος θα αναλάβει τη διοίκηση της Γάζας την επόμενη μέρα;

Οι διαπραγματεύσεις αναμένεται να γίνουν πολύ πιο δύσκολες, με το Ισραήλ και τη Χαμάς να έχουν λόγους να καθυστερήσουν τις συνομιλίες. Όπως φαίνεται, πραγματική πρόοδος θα υπάρξει μόνο αν ο Τραμπ παραμείνει ενεργά παρών στη διαδικασία.

Πώς θα γίνει η απελευθέρωση των ομήρων, οι ανταλλαγές και οι πιέσεις της Χαμάς

Η κατάπαυση του πυρός τέθηκε σε ισχύ στις 12:00 το μεσημέρι της Παρασκευής και από εκείνη τη στιγμή ξεκίνησε αντίστροφη μέτρηση 72 ωρών. Στο διάστημα αυτό, η Χαμάς καλείται να απελευθερώσει και τους 20 ομήρους που εκτιμάται ότι είναι ακόμη ζωντανοί.

Οι ακριβείς λεπτομέρειες της διαδικασίας δεν έχουν δημοσιοποιηθεί, ωστόσο με βάση προηγούμενα πρωτόκολλα, οι όμηροι παραλαμβάνονταν από τον Ερυθρό Σταυρό, μεταφέρονταν στο Ισραήλ και από εκεί μεταφέρονται σε νοσοκομεία για ιατρικό έλεγχο και επανένωση με τις οικογένειές τους.

Η συμφωνία προβλέπει ότι και οι σοροί Ισραηλινών ομήρων που σκοτώθηκαν θα επιστραφούν, χωρίς να είναι σαφές σε ποιο χρονικό πλαίσιο μπορεί να συμβεί αυτό.

Έγγραφο της συμφωνίας που δημοσιεύθηκε στον ισραηλινό Τύπο αναφέρει ότι οι παραδόσεις θα γίνουν χωρίς τελετές, δημόσιες εικόνες ή κάμερες – μια προσπάθεια να αποφευχθούν οι σκηνοθετημένες εμφανίσεις της Χαμάς που είχαν προηγηθεί σε παλαιότερες ανταλλαγές.

Στο πλαίσιο της συμφωνίας αναμένεται η απελευθέρωση περίπου 250 Παλαιστινίων κρατουμένων που εκτίουν ισόβιες ποινές σε ισραηλινές φυλακές, καθώς και 1.700 κρατουμένων από τη Γάζα. Παράλληλα, περίπου 600 φορτηγά με ανθρωπιστική βοήθεια θα μπαίνουν καθημερινά στη Γάζα.

Ωστόσο, η λίστα των 250 ονομάτων που δημοσίευσε το ισραηλινό υπουργείο Δικαιοσύνης δεν περιλαμβάνειεπτά εμβληματικές παλαιστινιακές μορφές, όπως τον Μαρουάν Μπαργκούτι και τον Άχμαντ Σααντάτ, που η Χαμάς είχε απαιτήσει να συμπεριληφθούν.

Σύμφωνα με πηγή των παλαιστινιακών αρχών που μίλησε στο BBC, ο Αμερικανός απεσταλμένος Στιβ Γουίτκοφ δεσμεύτηκε να θέσει το ζήτημα στον Μπενιαμίν Νετανιάχου, αλλά το Ισραήλ αρνείται κατηγορηματικά.

Το BBC μεταδίδει επίσης ότι η Χαμάς πιέζει για πρόσθετες αποφυλακίσεις Παλαιστινίων κρατουμένων που είχαν απελευθερωθεί στο πλαίσιο της ανταλλαγής για τον Γκιλάντ Σαλίτ και ξανασυνελήφθησαν μετά τις 7 Οκτωβρίου.

Η Χαμάς υποστηρίζει ότι αφού είχαν ήδη συμμετάσχει σε παλαιότερη ανταλλαγή ομήρων, δεν θα πρέπει να υπολογίζονται στον αριθμό των 250.