Πλατείες και διαφθορά

Στα μάτια του κόσμου η διαφθορά δείχνει σήμερα φαινόμενο γενικευμένο και υπηρετούμενο με ισχυρούς μηχανισμούς και με αδράνειες από την κρατική και την οικονομική εξουσία. Μπροστά σε αυτό το φαινόμενο ο πολίτης παύει να ζητά απλώς μεταρρυθμίσεις. Δεν ενδιαφέρεται δα για μεταρρυθμίσεις εκείνος που δεν εμπιστεύεται καν τις ρυθμίσεις! Η σκέψη του γίνεται αντισυστημική, ζητά ριζικές αλλαγές και ανατροπές. Καταφεύγει σε πλατείες και πεζοδρόμια. Ακόμη και σε κοινωνικά δίκτυα, χωρίς όμως να μπορεί να ελέγχει την αλήθεια της εικόνας που σχηματίζεται και κυκλοφορεί.

Είναι φυσικό λοιπόν «οι πλατείες να είναι γεμάτες», όταν,

• όλες οι δημοσκοπήσεις που καλύπτουν τα λεγόμενα ποιοτικά στοιχεία δείχνουν πρωτοφανή πτώση της εμπιστοσύνης στους «επιτελικούς», στην πολιτική και στη δικαιοσύνη,
• η αποχή των εκλογέων στις εκλογές διογκώνεται,
• η εμπιστοσύνη στα ΜΜΕ είναι ελάχιστη,
• το κράτος δικαίου, ο θεσμικός πυλώνας που κατατρώγεται από τη διαφθορά, στη χώρα μας ασθενεί σοβαρά. Δεν είναι μόνο κάποιες σφυγμομετρήσεις, αλλά πλέον και ευρωπαϊκά όργανα που μας το δείχνουν. Τόσο η πρώην Ευρωβουλεύτρια και εισηγήτρια της Επιτροπής για το κράτος δικαίου στην Ευρώπη και στην Ελλάδα Sophie in’t Veld (Έκθεση 2023), όσο και η Ευρωπαία Γενική Εισαγγελέας Laura Kovesi χρειάστηκε να μας θυμίσουν ότι η διαφθορά σκοτώνει,
• κυβερνητικοί πολιτικοί που φαίνονται να εμπλέκονται σε σκάνδαλα παραμένουν, είτε εξαιτίας παραγραφής χθες κατά το Σύνταγμα σήμερα κατά το νόμο, είτε λόγω γνώμης στη Βουλή διαμορφωμένης από την κυβερνητική πλειοψηφία, προκαταβολικά προφυλαγμένοι από την ανάλογη ποινή,
• και όταν απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για ένα θέμα που παρακολουθεί όλη η χώρα μας και κατεξοχήν η νεολαία της, δηλαδή για τα δημόσια πανεπιστήμια, δέχεται πως όταν το ελληνικό Σύνταγμα γράφει «αποκλειστικά» (16 παράγραφος 5 εδάφιο 1) εννοεί όχι αποκλειστικά, και πως όταν γράφει (16 παρ. 8 εδ. τελευταίο) «η σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται» εννοεί ότι επιτρέπεται.

Η αντίδραση στις πλατείες εντωμεταξύ, σημαντική πάντα ως φωνή, μπορεί να έχει πρακτική αποτελεσματικότητα μόνο όταν είναι πανελλήνια («λαός ενωμένος»). Στις άλλες περιπτώσεις (όταν λείπει η συνοχή ιδεών, κατά το «άνω πλατεία – κάτω πλατεία») εξουδετερώνεται, είτε λόγω φαινομένων αλληλοτροφοδοτούμενης βίας, είτε λόγω σιωπής των συστημικών μέσων, είτε επειδή δεν μπορεί να δώσει ενιαίες και επεξεργασμένες απαντήσεις στο ερώτημα «την επόμενη μέρα τί;», είτε επειδή πιέζεται και βλέπει μόνο τα βραχυπρόθεσμα..

Το ερώτημα όμως «τί κάνουμε;» μένει ανοιχτό και δυσβάσταχτο, καθώς η διαφθορά όταν συνεχίζεται μπορεί να οδηγήσει σε μη αναστρέψιμες καταστάσεις. Λύσεις με το γύρισμα ενός διακόπτη δεν υπάρχουν, αλλά καλό είναι να έχουμε στο νου δυο εφόδια.

Το πρώτο είναι πως η γνώμη των πολλών συνήθως είναι πιο ώριμη και πιο κοντά στην πραγματικότητα σε σχέση με τη γνώμη των όποιων λίγων. Σωστά έγραφε ο Σταγειρίτης ότι οι πολλοί, όπως το πολύ νερό, δυσκολότερα διαφθείρονται.

Το δεύτερο είναι πως η πολιτική, όπως και μια μηχανή, χρειάζεται τους τεχνογνώστες των λειτουργικών οργάνων της για να επισκευαστεί. Προσοχή, όχι τους τεχνοκράτες, ο όρος αυτός περιγράφει εξουσία κι όχι γνώση: Αυτούς που ίδρωσαν στα θρανία για να μάθουν πέντε γράμματα. Ας είναι Υπουργοί, συνεργάτες, σύμβουλοι, ή απλοί τεχνίτες. Αρκεί να είναι τίμιοι, και να μπορούν ή να αφεθούν να συμμετάσχουν στα εργαστήρια της αλλαγής…