Χίτλερ: “Έχω την ίδια διάγνωση με έναν τύραννο;” – Γιατί (ίσως) δεν έπρεπε να μελετηθεί το DNA του

Μια πρωτοποριακή ανάλυση DNA από το αίμα του Αδόλφου Χίτλερ αποκάλυψε εξαιρετικά ευρήματα σχετικά με την καταγωγή του δικτάτορα και πιθανές παθήσεις της υγείας του.

Επιστημονικές δοκιμές από μια ομάδα διεθνών ειδικών κατάφεραν να διαψεύσουν μια φήμη για το αν ο Χίτλερ είχε εβραϊκή καταγωγή (δεν είχε) και να διαπιστώσουν ότι είχε μια γενετική διαταραχή που επηρεάζει την ανάπτυξη των γεννητικών οργάνων – όλα από ένα παλιό αιματοβαμμένο κομμάτι υφάσματος.

Ενώ οι clickbait τίτλοι επικεντρώθηκαν στο αν ο ναζιστής δικτάτορας είχε μικρό πέος και μόνο έναν όρχι, πιο σημαντικά είναι τα ευρήματα που έδειξαν «πολύ υψηλά» σκορ – στο κορυφαίο 1% – για προδιάθεση στο αυτισμό, στη σχιζοφρένεια και στη διπολική διαταραχή.

Σημαίνει αυτό ότι είχε αυτές τις νευρολογικές καταστάσεις; Απολύτως όχι, λένε οι ειδικοί – δεν πρόκειται για διάγνωση.

Ωστόσο, προέκυψαν ανησυχίες για στιγματισμό και για το κατά πόσο ήταν ηθική η έρευνα, εγείροντας το ερώτημα – έπρεπε καν να γίνει;

«Το σκέφτηκα πολύ», λέει η καθηγήτρια Τούρι Κινγκ στα πρώτα λεπτά του ντοκιμαντέρ του Channel 4 για την έρευνα, Hitler’s DNA: Blueprint of a Dictator.

Η ειδικός στη γενετική δήλωσε στο BBC ότι όταν την προσέγγισαν πριν από μερικά χρόνια για να συμμετάσχει στο έργο, ήταν ενήμερη για τις πιθανές συνέπειες της μελέτης του DNA κάποιου σαν τον Αδόλφο Χίτλερ.

«Δεν ενδιαφέρομαι να κάνω πράγματα εντυπωσιακά», είπε. Όμως, εξηγεί πως πιθανότατα κάποιος θα το έκανε κάποια στιγμή, και τουλάχιστον υπό την εποπτεία της μπορούσε να διασφαλίσει ότι η έρευνα θα γινόταν με ακαδημαϊκή αυστηρότητα και με όλα τα «προστατευτικά μέτρα στη θέση τους».

Η καθηγήτρια Κινγκ είναι γνωστή για τη συμμετοχή της σε έρευνες “υψηλού προφίλ” και για ευαίσθητα έργα. Μάλιστα, είχε ηγηθεί της γενετικής έρευνας για την ταυτοποίηση του σκελετού του Ριχάρδου Γ’ όταν ανακαλύφθηκε θαμμένος κάτω από ένα πάρκινγκ στο Λέστερ το 2012.

Το κομμάτι υφάσματος είχε κοπεί από τον καναπέ στο καταφύγιο του Χίτλερ – όπου αυτοκτόνησε όταν οι συμμαχικές δυνάμεις κατέλαβαν το Βερολίνο στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου – και είναι πλέον 80 ετών. Ο λεκές αίματος φαίνεται στο κάτω-αριστερό μέρος του υφάσματος.

Ενώ επιθεωρούσε το καταφύγιο, ο Συνταγματάρχης Ρόσγουελ Π. Ρόζενγκρεν του αμερικανικού στρατού είδε μια ευκαιρία να αποκτήσει ένα μοναδικό τρόπαιο πολέμου και πήρε το ύφασμα. Τώρα είναι κορνιζαρισμένο και εκτίθεται στο Gettysburg Museum of History στις ΗΠΑ.

Οι επιστήμονες είναι σίγουροι ότι πρόκειται για αίμα του Χίτλερ, καθώς κατάφεραν να ταιριάξουν το χρωμόσωμα Υ με ένα δείγμα DNA από έναν αρσενικό συγγενή που είχε συλλεχθεί μια δεκαετία νωρίτερα.

Χίτλερ: Τα εντυπωσιακά ευρήματα από την ανάλυση του DNA του

Τα αποτελέσματα, τα οποία βρίσκονται τώρα υπό κριτική από ομότιμους επιστήμονες, είναι πραγματικά συναρπαστικά.

Είναι η πρώτη φορά που αναγνωρίζεται το DNA του Χίτλερ, και κατά τη διάρκεια τεσσάρων ετών, οι επιστήμονες κατάφεραν να το αλληλουχήσουν για να δουν τη γενετική σύνθεση ενός από τους πιο φρικτούς τυράννους στον κόσμο.

Αυτό που είναι βέβαιο, λένε οι ειδικοί, είναι ότι ο Χίτλερ δεν είχε εβραϊκή καταγωγή – μια φήμη που κυκλοφορούσε από τη δεκαετία του 1920.

Ένα άλλο βασικό εύρημα είναι ότι είχε σύνδρομο Κάλμαν, μια γενετική διαταραχή που, μεταξύ άλλων, μπορεί να επηρεάσει την εφηβεία και την ανάπτυξη των γεννητικών οργάνων.

Το σύνδρομο Κάλμαν μπορεί επίσης να επηρεάσει τη λίμπιντο, κάτι που θεωρείται ιδιαίτερα ενδιαφέρον, όπως λέει ο ιστορικός και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Πότσδαμ, Δρ Αλεξ Κέι, που εμφανίζεται στο ντοκιμαντέρ.

«Μας λέει πολλά για την προσωπική του ζωή – ή πιο σωστά, ότι δεν είχε προσωπική ζωή», εξηγεί.

Οι ιστορικοί έχουν συζητήσει εδώ και καιρό γιατί ο Χίτλερ ήταν τόσο απόλυτα αφοσιωμένος στην πολιτική, «σχεδόν αποκλείοντας οποιαδήποτε μορφή προσωπικής ζωής», και αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει στην εξήγηση.

Αυτά τα είδη ευρημάτων, λένε οι ειδικοί, τα καθιστούν τόσο συναρπαστικά όσο και χρήσιμα.

Πιο πολύπλοκα και αμφιλεγόμενα είναι τα αποτελέσματα που υποδηλώνουν ότι ο Χίτλερ ενδέχεται να είχε μία ή περισσότερες νευροδιαφορετικές ή ψυχικές καταστάσεις.

Αναλύοντας το γονιδίωμά του και συγκρίνοντάς το με πολυγονιδιακούς δείκτες, διαπίστωσαν ότι ο Χίτλερ είχε υψηλή προδιάθεση για αυτισμό, ΔΕΠΥ, σχιζοφρένεια και διπολική διαταραχή.

Εδώ η επιστήμη γίνεται περίπλοκη.

Ο κίνδυνος από την ανάλυση του DNA του Χίτλερ

Η πολυγονιδιακή ανάλυση εξετάζει το DNA ενός ατόμου και υπολογίζει πόσο πιθανό είναι να αναπτύξει μια νόσο. Μπορεί να είναι χρήσιμη για την ανίχνευση προδιάθεσης σε καρδιοπάθειες ή κοινές μορφές καρκίνου. Αλλά συγκρίνει το DNA με ένα μεγάλο δείγμα πληθυσμού, και επομένως τα ευρήματα είναι λιγότερο βέβαια όταν πρόκειται για ένα άτομο.

Καθ’ όλη τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ, οι ειδικοί τονίζουν ότι η ανάλυση DNA δεν αποτελεί διάγνωση, αλλά ένδειξη προδιάθεσης – δεν σημαίνει ότι ο Χίτλερ είχε αυτές τις καταστάσεις.

Ωστόσο, μερικοί γενετιστές εξέφρασαν ανησυχίες ότι τα ευρήματα είναι υπεραπλουστευμένα.

Η Denise Syndercombe Court, καθηγήτρια εγκληματολογικής γενετικής στο Kings College του Λονδίνου, θεωρεί ότι «υπήρξαν υπερβολικές υποθέσεις».

«Στην περίπτωση του χαρακτήρα ή της συμπεριφοράς, θα έλεγα ότι είναι μάλλον άχρηστο», είπε η καθηγήτρια Court, η οποία εξέτασε το ίδιο δείγμα αίματος το 2018, στο BBC.

Εξηγεί ότι δεν θα ήθελε να κάνει προβλέψεις για το αν κάποιος έχει μια συγκεκριμένη νόσο από τα αποτελέσματα, λόγω «μερικώς εκφραζόμενων γονιδίων».

Με απλά λόγια, όπως λέει η γενετίστρια Dr Sundhya Raman: «Το γεγονός ότι κάτι υπάρχει στο DNA σας, δεν σημαίνει ότι θα εκδηλωθεί».

Αυτό αντικατοπτρίζεται και από τον καθηγητή Simon Baron-Cohen, διευθυντή του Autism Research Centre στο Cambridge: «Η μετάβαση από τη βιολογία στη συμπεριφορά είναι μεγάλο άλμα».

«Κοιτάζοντας τα γενετικά αποτελέσματα έτσι, υπάρχει κίνδυνος στιγματισμού. Κάποιοι μπορεί να σκεφτούν: “Συνδέεται η διάγνωσή μου με κάποιον που έκανε τόσο φρικτά πράγματα;”».

Η Εθνική Εταιρεία Αυτισμού του Ηνωμένου Βασιλείου αντέδρασε γρήγορα, χαρακτηρίζοντας τα ευρήματα «φθηνό κόλπο».

«Χειρότερα από την επιστημονική ατέλεια, σοκαριστήκαμε από την κυνική αδιαφορία για τα συναισθήματα των ατόμων με αυτισμό», είπε ο Tim Nicholls, αναπληρωτής διευθυντής έρευνας.

Το BBC ρώτησε το Channel 4 και την παραγωγό Blink Films, που τόνισαν ότι η έρευνα «διήλθε από τη συνήθη διαδικασία ηθικής αξιολόγησης για ακαδημαϊκή δουλειά», συμπεριλαμβανομένων αξιολογήσεων σε δύο χώρες.

Υπάρχουν επίσης ηθικά ερωτήματα: έπρεπε να μελετηθεί το DNA του Χίτλερ, χωρίς τη συγκατάθεσή του ή κάποιου άμεσου απογόνου; Και πώς συμβαδίζει αυτό με το γεγονός ότι ήταν υπεύθυνος για μια από τις χειρότερες θηριωδίες της ιστορίας; Αναιρεί αυτό το δικαίωμά του στην ιδιωτικότητα;

Η καθηγήτρια Κινγκ υποστηρίζει: «Ο Χίτλερ δεν είναι κάποιος μυθικός χαρακτήρας για τον οποίο δεν μπορεί να γίνει γενετική έρευνα. Ποιος παίρνει αυτή την απόφαση;»

Οι ιστορικοί Δρ Subhadra Das και Δρ Kay συμφωνούν ότι η πρακτική της λήψης DNA από νεκρούς ανθρώπους είναι κοινή και ηθικά επιτρεπτή, ειδικά όταν δεν υπάρχουν άμεσοι απόγονοι και τα γεγονότα είναι ελεγμένα.

Μερικά εργαστήρια στην Ευρώπη αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στο έργο, και τελικά η ανάλυση έγινε σε εργαστήριο στις ΗΠΑ.

Το ντοκιμαντέρ και οι ειδικοί λένε ότι η έρευνα πρέπει να χρησιμοποιηθεί «με εξαιρετική προσοχή και εγκράτεια», αλλά μπορεί να είναι χρήσιμη για τη μελλοντική κατανόηση του Χίτλερ και της ιστορίας του.

Όλοι έχουμε ευθύνη για το πώς χρησιμοποιούμε αυτά τα αποτελέσματα, συμπεριλαμβανομένων των μέσων ενημέρωσης, για να μην συμβάλλουμε στον στιγματισμό.