FESTEN, ΤΟ ΠΙΟ ΕΙΛΙΚΡΙΝΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΤΗΣ ΣΕΖΟΝ

Στο Θέατρο Άλμα, λίγο πριν στρωθεί το πιο εκρηκτικό οικογενειακό τραπέζι του Festen, συναντήσαμε τον Προμηθέα Αλειφερόπουλο και τον Νίκο Μήλια και μιλήσαμε με αφορμή ένα έργο που δεν παίζεται απλώς μπροστά στο κοινό, αλλά μέσα στο κοινό. H εμβληματική ταινία του Τόμας Βίντερμπεργκ και του Dogma 95, μετατρέπεται –σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου– σε μια θεατρική εμπειρία όπου τα όρια ανάμεσα σε σκηνή και πλατεία, ηθοποιό και θεατή, γιορτή και τραύμα, καταργούνται βίαια και οριστικά.

Για τον Προμηθέα Αλειφερόπουλο, η δεύτερη χρονιά στο Festen μοιάζει σαν να ανοίγει ξανά μια πόρτα σε μια πολύτιμη εμπειρία. “Η ιδιαιτερότητα του τρόπου με τον οποίο εκτίθεσαι στον κόσμο είναι για μένα πρωτόγνωρη. Τη συγκρίνω μόνο με τότε που, πιτσιρικάς ακόμη, συμμετείχα σε ένα εφηβικό πρόγραμμα του Εθνικού και παίζαμε σε σε σχολεία, ιδρύματα, χώρους απεξάρτησης, ακόμη και σε φυλακές, τους Διψασμένους του Ουαζντί Μουαουάντ με τη Στεφανία Γουλιώτη και τον Μανώλη Μαυροματάκη.”
Εκείνη η εμπειρία τον είχε σημαδέψει: “Κατάλαβα τότε ότι όταν βρίσκεσαι τόσο εκτεθειμένος, οι φιοριτούρες, τα “δεύτερα επίπεδα”, τα τεχνικά κόλπα πάνε περίπατο. Μένει μόνο κάτι θεμελιώδες: να πας την ιστορία μπροστά”.

Κάτι ανάλογο ζει και τώρα στο Festen, αλλά μέσα από μια άλλη, απολύτως ιδιαίτερη διαδρομή. Συχνά νιώθει πως συμμετέχει σε ένα κοινωνικό πείραμα. “Η παράσταση έχει αυτή την ιδιομορφία: επειδή προσπαθούμε να μη μοιάζει με θέατρο, η έκθεση είναι ολοκληρωτική. Δεν είναι μόνο η εγγύτητα με τον κόσμο, δεν υπάρχουν φώτα, ούτε μουσικές που να σε τυλίγουν, ούτε κοστούμια. Δεν μπορείς να κρυφτείς πίσω από θεατρικές τεχνικές.”

Εδώ όλα είναι απολύτως απογυμνωμένα. “Σε μεγάλα κομμάτια της παράστασης νιώθεις πως δεν υπάρχει τίποτα ανάμεσα σε εσένα και τους θεατές. Κι αυτό σε κρατά σε εγρήγορση: σε αναγκάζει να βουτάς συνεχώς, να ξανανοηματοδοτείς, να εμπλέκεσαι πιο προσωπικά και πιο ειλικρινά κάθε βράδυ. Είναι εξαντλητικό, αλλά είναι και απίστευτα όμορφο”.

Όταν ρωτάω τον Νίκο Μήλια πώς αισθάνεται ως νεότερη προσθήκη στην ομάδα, χαμογελά πριν απαντήσει: “Πάνω-κάτω τα ίδια αισθάνομαι κι εγώ. Θα συμπληρώσω μόνο ότι, για εμάς, η συνθήκη εδώ έχει να κάνει με κάτι πολύ συγκεκριμένο: όταν καταλαβαίνεις πως κάτι σταματά να λειτουργεί, ότι δεν είναι αληθινό, πρέπει να βρεις κάτι καινούργιο. Πρέπει να επανεφευρίσκεις τον εαυτό σου συνέχεια, και μάλιστα σε πολύ πιο σύντομο απ’ ό,τι σε μια κλασική σκηνή. Γι’ αυτό και είμαστε σε μια διαρκή επαγρύπνηση”.

Έρχεται ποτέ σε αμηχανία, ειδικά με τους θεατές που παρεμβαίνουν;
Παραδόξως, όχι τόσο”, απαντά. “Κι αυτό το λέω εγώ που στη ζωή μου είμαι γενικά πολύ αμήχανος άνθρωπος. Εδώ όχι. Ίσως επειδή το “κάτω” κομμάτι με δυσκόλεψε πολύ στην αρχή, οπότε είχα ήδη προπονηθεί μέσα μου. Και ίσως επειδή, μέσα από τον ρόλο, μπορώ να απαντήσω πιο εύκολα, να έχω μια άλλη “ασπίδα” απέναντι στο κοινό. Οπότε… όχι. Δεν με πιάνει τόση αμηχανία όσο θα περίμενε κανείς”.

Ο Προμηθέας Αλειφερόπουλος παίρνει τη σκυτάλη σχεδόν αμέσως:
“Ο Νίκος είχε μια εντυπωσιακά άμεση προσαρμογή, ειδικά σε αυτά τα ζητήματα. Το πώς διαχειρίζεται θεατές… έχει φορές που δίνει απαντήσεις σε ανθρώπους που είναι εριστικοί. Το λέω αυτό γιατί υπάρχουν δύο ειδών θεατές: εκείνοι που εκφράζουν κάτι γνήσιο, συγκινητικό, που σε διεγείρει και εκείνοι που απλώς άκουσαν ότι η παράσταση είναι διαδραστική και ήρθαν να κάνουν το κομμάτι τους. Ο Νίκος τους έχει διαχειριστεί με τρόπους που πραγματικά θαυμάζω”.

Συμφωνεί με την παρατήρησή του Νίκου ότι όλο αυτό περνά και μέσα από τον ρόλο: “Μπαίνεις σε έναν άλλον άνθρωπο. Πράγματα που στη ζωή σου θα ντρεπόσουν να κάνεις, εδώ μπορείς. Εγώ αντίθετα έρχομαι πιο συχνά σε αμηχανία. Αλλά κι εγώ, με άλλους τρόπους, καταφέρνω καμιά φορά να φέρω το κοινό σε αμηχανία”.

Όταν τον ρωτάω “Δηλαδή;” ο Προμηθέας Αλειφερόπουλος παίρνει μια μικρή ανάσα και λέει “κάποιες φορές, για παράδειγμα, το καταφέρνω μόνο με το βλέμμα. Έχουν υπάρξει δυο – τρεις περιπτώσεις που κάποιος πέταξε μια κουβέντα για λάθος λόγο κι εγώ σταμάτησα ό,τι έκανα και απλώς τον κοίταξα.
Επειδή κουβαλάω “βαριά” πράγματα μέσα στον ρόλο, αυτή η στιγμή δημιουργεί μια παγωμάρα. Δεν είναι χαβαλές. Δεν λέμε “έλα μωρέ, διαδραστικό είναι”. Όχι. Εκείνη τη στιγμή δεν ‘γίνεται αυτό’. Είναι πραγματικό. Και πολλές φορές το ίδιο το κοινό τους βάζει στη θέση τους”.

Κι ύστερα πάει στην ουσία: “Στην πραγματικότητα, η μεγάλη δυσκολία είναι αλλού. Η δυσκολία είναι να κρατήσεις το διαδραστικό στοιχείο ζωντανό χωρίς να χαθείς μέσα σε αυτό. Να κρατήσεις τα δικά σου “βέλη”, τα μεταξύ μας “βέλη”, να μη σε παρασύρει ο θεατής και να μη χάνεις το κέντρο σου. Να μην καμώνεσαι ότι είναι διαδραστικό, ενώ στην ουσία δεν βλέπεις καν το κοινό. Πρέπει να είσαι πραγματικά ανοιχτός απέναντί του — αλλά χωρίς να ξεχάσεις γιατί βρίσκεσαι εκεί”.

Ο Νίκος Μήλιας τον διακόπτει ήρεμα, σχεδόν τρυφερά: “Και αντίστοιχα υπάρχουν και μέρες που το κοινό δίνει τρελά δώρα, ρε παιδί μου, που οι θεατές αντιδρούν με έναν τρόπο που σε ανεβάζει. Σε μπουστάρει απίστευτα. Σε συγκινεί. Σε φέρνει σε ένα άλλο σημείο. Εγώ παίζω μόνο έναν μήνα κι όμως, μέσα σε αυτόν τον μήνα, έχουν συμβεί συγκλονιστικά πράγματα”.

Ο Προμηθέας Αλειφερόπουλος συμφωνεί: “Ναι. Από ανθρώπους που κλαίνε, που μπορεί να σου κάνουν μια ερώτηση σε μια στιγμή – αλλά αληθινά, όχι δυνατά για να τους ακούσει όλο το κοινό. Το σοκαριστικό είναι να σου απευθύνεται ο άλλος σαν να είσαι ο χαρακτήρας, όχι ο ηθοποιός. Το να πρέπει να δεχτείς ερωτήσεις εκείνη τη στιγμή, ως ρόλος, απαιτεί τεράστια εγρήγορση. Και ξέρεις πόσο ξενέρωτο είναι όταν έρχεται κάποιος μετά την παράσταση και σου λέει “Σε είχα δει στο τάδε σίριαλ”; Αυτό δεν το αντέχω. Εκείνη την ώρα, μέσα στην παράσταση, είναι αλλιώς. Είναι αληθινό”.

Τα οικογενειακά τραπέζια…

Τα οικογενειακά τραπέζια είναι λίγο σαν χειροβομβίδες, κάποιος πάντα κρατά την περόνη και κανείς δεν ξέρει πότε θα την τραβήξει. Πέρα από τη θεατρική σύμβαση, υπάρχει κι αυτός ο βαθύς ρεαλισμός που συναντάς σε κάθε «κανονικό» τραπέζι, σε κάθε σπίτι. Τι είναι τελικά το Festen; Μια οικογενειακή γιορτή; Τι κρύβεται πίσω από αυτά τα τραπέζια που ο κόσμος αγαπά τόσο πολύ;

Ο Νίκος Μήλιας απαντά πως: “Δεν υπάρχει οικογενειακό τραπέζι που να μην κουβαλάει ένα σκοτάδι από κάτω — ειδικά αυτό εδώ, που έχει μέσα του κάτι βαθύ, κάτι που πρέπει με το ζόρι να μείνει θαμμένο, αλλά δεν αντέχει πια. Μπαίνει, βγαίνει, εμφανίζεται στην επιφάνεια όσες φορές κι αν το θάψεις. Είναι σαν ένα καπάκι που τρίζει συνέχεια, έτοιμο να πεταχτεί”.

Και ο Προμηθέας Αλειφερόπουλος συνεχίζει: “Και τα πρώτα τραύματα, έτσι κι αλλιώς, από εκεί ξεκινούν. Από την οικογένεια. Είναι ο πυρήνας, η μήτρα όλων. Άρα και στα οικογενειακά τραπέζια, όλα αυτά αναβλύζουν. Θυμάμαι πέρυσι, μιλούσα με την ξαδέρφη μου — κανονίζαμε κάτι για το Πάσχα. Και μου λέει, εντελώς ανέμελα:
“Να οργανώσουμε κανένα πασχαλινό τραπέζι… να μαζέψουμε καινούρια τραύματα”. Έχω ζήσει πολλά τέτοια μέσα στην οικογένειά μου· στιγμές που μοιάζουν να μην τελειώνουν ποτέ».

Ο Νίκος Μήλιας συμπληρώνει: ““Οι παλιότερες γενιές είχαν αυτό το “θα κάνουμε τραπέζι, ό,τι και να γίνει”. Όλοι μαζεύονταν εκεί — πιεσμένοι, φορτισμένοι, με μισόλογα, με κρυφές ιστορίες. Κι αυτό, όσο κι αν το λέμε “παράδοση”, έχει μέσα του ένα βάρος, ένα σύμπλεγμα. Είναι όλα εκεί — οι σιωπές, οι εντάσεις που δεν εκφράστηκαν ποτέ, αυτά που δεν ειπώθηκαν αλλά αιωρούνται πάνω από το τραπέζι σαν αόρατη ομίχλη. Και στο Festen, αυτό το πράγμα απλώς… εκρήγνυται”.

Πόσο συμπλεγματική είναι η ελληνική οικογένεια σήμερα; Κι εσείς, πάνω στη σκηνή, το αισθάνεστε αυτό ως κάτι πραγματικό; Γιατί —πέρα από τον βιασμό, που δυστυχώς δεν είναι καν υπερβολή— όλα τα υπόλοιπα μοιάζουν οικεία, σχεδόν καθημερινά.

Ο Προμηθέας Αλειφερόπουλος εξομολογείται: “Ως ηθοποιός δεν χρησιμοποιώ συνειδητά προσωπικά αντικρίσματα. Το έχω δοκιμάσει παλιότερα, αλλά με αποσυντόνιζε. Ειδικά σε αυτή την παράσταση, αν πάω σε κάτι εντελώς δικό μου, ξεφεύγω από τον άξονα. Αυτό που μου συμβαίνει όμως είναι άλλο: μπαίνοντας ολοκληρωτικά στο βιωματικό ποτάμι του χαρακτήρα, πετάγονται δικά μου πράγματα.

Δεν συμβαίνει πάντα, αλλά όταν συμβαίνει, το αφήνω και με φορτίζει απίστευτα. Με πιάνει μια ταραχή, ένα τίναγμα. Εκείνο το λεπτό σημείο όπου νιώθεις πως κάτι βαθιά δικό σου άγγιξε κάτι βαθιά του ρόλου — κι αυτά τα δύο, για μια στιγμή, συναντιούνται. Αυτή η συνάντηση είναι που σε ταρακουνάει πραγματικά”.

Τα δύο αδέλφια, ο Κρίστιαν και ο Μίκαελ

Πάμε να ψυχογραφήσουμε λίγο τους χαρακτήρες σας — τη μεταξύ σας δυναμική, αλλά και τη σχέση με τους γονείς. Νίκο, εσύ υποδύεσαι τον Μίκαελ, τον μικρότερο αδελφό.

“Ο Μίκαελ έχει τοποθετήσει τον πατέρα και τον μεγάλο του αδελφό σε ένα βάθρο. Ζει διαρκώς με την ανάγκη να τους φτάσει, να αποδείξει πως είναι ισάξιος, πως αξίζει “κάτι παραπάνω. Και όσο ξετυλίγεται το έργο, όσο πλησιάζουμε προς την κορύφωση, το τραύμα του —δεν ξέρω αν το ανακαλύπτει για πρώτη φορά— αλλά σίγουρα αναδύεται. Δεν μπορεί πια να μείνει θαμμένο” αναφέρει ο Νίκος Μήλιας.

Δεν είναι αποκαλυπτική αυτή η στιγμή για τον Μίκαελ;

“Εντελώς” απαντά. “Γι’ αυτό, στην τελική σκηνή, χάνει ολοκληρωτικά τον έλεγχο. Δεν καταρρέει μόνο η εικόνα του πατέρα, καταρρέει ολόκληρο το βάθρο πάνω στο οποίο είχε στηρίξει την αξία του. Μετά την αποκάλυψη της αλήθειας, η βία του στρέφεται σχεδόν ενστικτωδώς εναντίον του πατέρα σαν μια καθυστερημένη εκδίκηση για όσα έζησε ο αδελφός του, αλλά και για όσα έχει κι ο ίδιος καταπιέσει.
Η διαδρομή του είναι τεράστια: η ανάγκη για αποδοχή, η κατάρρευση, η οργή. Και αυτή η μεταμόρφωση, όσο σκληρή κι αν είναι, έχει μια φοβερή συγκινησιακή δύναμη.”

Προμηθέα, πώς φτάνει ο Κρίστιαν να ξεστομίσει όλη αυτήν τη βουβή αλήθεια;

“Ο Κρίστιαν, πιστεύω βαθιά, δεν θα αποκάλυπτε ποτέ αυτό το μυστικό.. Αν δεν πέθαινε η αδερφή του, όλα θα έμεναν θαμμένα. Εκείνος θα συνέχιζε όπως είχε μάθει: σιωπηλά, στωικά. Στο έργο βλέπουμε έναν άνθρωπο ήσυχο, φτασμένο, κάπως συγκρατημένο, ακόμη και ντροπαλό.

Αλλά η περιγραφή που κάνει ο πατέρας του για εκείνον, από πολύ νωρίς, είναι τελείως άλλη: ήταν ένας έφηβος ατίθασος, επιθετικός, ακραίος. Δεν γίνεται αλλιώς όταν κουβαλάς τέτοια βία μέσα σου. Μετά την κακοποίηση, βρέθηκε σε ψυχιατρεία. Κι όταν κατάφερε κάπως να σταθεί, το μόνο που μπόρεσε να κάνει ήταν να το καταπιεί. Να το μεταβολίσει όπως-όπως και να εξαφανιστεί. Μακριά από το σπίτι, από τη μνήμη, από οτιδήποτε μπορεί να τον ξαναγυρίσει πίσω. Με κατάθλιψη, με ό,τι αφήνει πίσω της μια παιδική κόλαση.

Αλλά πάνω απ’ όλα κουβαλάει μια τεράστια ενοχή απέναντι στην αδελφή του. Γιατί εκείνη —απ’ ό,τι συμπεραίνουμε— δεν κατάφερε ποτέ να φύγει. Έμεινε στο σπίτι, με φάρμακα, με βαριά ψυχολογικά βάρη, σαν ένας άνθρωπος που δεν μεγάλωσε πραγματικά ποτέ.Και ο Κρίστιαν… έφυγε. Την άφησε πίσω. Κι αν προσθέσεις ότι ήταν δίδυμα, ότι ήταν δεμένοι σαν ένας οργανισμός, τότε αυτή η ενοχή γίνεται αβάσταχτη.

Για μένα αυτό είναι ο πυρήνας του: η οργή προς τον πατέρα και τη μάνα από τη μία, και η ενοχή για την αδερφή του από την άλλη. Δύο δυνάμεις εξίσου ισχυρές που τον τραβούν, τον διαλύουν, αλλά και τον ωθούν να μιλήσει. Δεν ξεστομίζει την αλήθεια για να εκδικηθεί. Ούτε για να σοκάρει. Μιλά γιατί δεν υπάρχει άλλος τρόπος να σηκώσει το βάρος. Μιλά γιατί αλλιώς… θα σπάσει ο ίδιος” αναφέρει ο Προμηθέας Αλειφερόπουλος

Και Νίκος Μήλιας προσθέτει: “Αυτό ενώνει και τα τρία αδέλφια: η ενοχή τους απέναντι στη Λίντα. Εγώ, ο Μίκαελ, δεν πήγα καν στην κηδεία της.

“Ήταν σαν να την είχαν όλοι… ξεγράψει. Σαν να έμεινε πίσω και κανείς να μην ασχολήθηκε πραγματικά μαζί της. Δεν πιστεύω ότι ο Κρίστιαν το βίωσε έτσι, όχι συνειδητά, τουλάχιστον. Αλλά παρ’ όλα αυτά, σίγουρα κάτι απέφευγε. Είναι βέβαιο. Ο θάνατός της είναι, ξεκάθαρα, αυτό που τον κινητοποίησε” λέει ο Προμηθέας Αλειφερόπουλος. Και συνεχίζει: “Και είναι αποκαλυπτικό για την ψυχοσύνθεσή του ότι επέλεξε να τα πει δημόσια, μπροστά σ’ όλη την οικογένεια, μέσα σε μια γιορτή. Ήθελε να καταστρέψει το κοινωνικό προσωπείο τους.

Πάντα έχω στο μυαλό μου ότι ο Κρίστιαν δεν έχει κοιμηθεί μέρες. Από τότε που πέθανε η αδερφή του, ο ύπνος του έχει διαλυθεί. Όσο για τη δυναμική του με τον αδερφό του… Νιώθω ότι ο Κρίστιαν αγαπάει πραγματικά τα αδέλφια του. Το νιώθω πολύ έντονα — ίσως επειδή και εγώ είμαι ο μεγαλύτερος αδελφός με τρία μικρότερα αδέλφια. Αν είχε την υγεία, τη δύναμη, τη δυνατότητα, θα λειτουργούσε ως προστάτης του”.

Στη συνέχεια κοιτάζει τον Νίκο Μήλια και του λέει: “Δηλαδή εγώ νιώθω ότι στην είσοδό μας με καταπίνεις, με ποδοπατά η ενέργειά σου και αφήνομαι σε αυτό το πράγμα και λέω “ναι, αυτός είναι χαρούμενος κι ας είναι αδέξιος. Έχει μια υγιή ορμή. Εγώ είμαι χαμένος”. Και ενώ καταλήγουν να πιαστούν στα χέρια, στο τέλος αγκαλιάζονται…”

Ο Νίκος Μήλιας αναφέρει: “Σαν να μεγαλώσαμε επιτέλους.”

Και ο Προμηθέας Αλειφερόπουλος καταλήγει: “Για μένα είναι πολύ πυρηνικό πράγμα μέσα στο έργο αυτό.”

Και η μητέρα…

Τη μητέρα πώς την αισθάνεστε;

 Ο Προμηθέας Αλειφερόπουλος παίρνει τον λόγο και λέει: “Δεν είναι καθόλου άμοιρη ευθυνών. Εγώ, ως Κρίστιαν, την “πυροβολώ” και το κάνω βάναυσα. Αλλά και εκείνη πριν με έχει ήδη διαλύσει. Για μένα, αυτή είναι η πιο δύσκολη σκηνή όλου του έργου. Και μπορώ να σου πω ότι η οργή που κουβαλάω απέναντι στη μάνα είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ ό,τι απέναντι στον πατέρα.

Γιατί στον πατέρα βλέπω κάτι γυάλινο. Κάτι άδειο. Κάτι που δεν δονείται ποτέ αληθινά. Μέχρι και στην τελευταία μας αναμέτρηση, όταν τον ρωτάω “γιατί το έκανες;”, μου απαντά: “Δεν ήσασταν άξιοι για τίποτα άλλο.”

Και στο τέλος —αφού έχουν ειπωθεί όλα, αφού η αλήθεια έχει σκάσει— το μόνο που βρίσκει να μου πει είναι: “Πάλεψες σαν αληθινός άντρας, αγόρι μου”. Αυτό. Τίποτα άλλο. Τίποτα που να δείχνει ότι έχει συναισθανθεί έστω μια στιγμή το μέγεθος του εγκλήματος.

Με τη μάνα όμως… εκεί είναι αλλιώς. Είναι πιο σύνθετο, πιο στριφνό, πιο βαθύ. Κι ίσως γι’ αυτό με εξοργίζει τόσο πολύ. Γιατί εκεί υπάρχει κάτι που θα μπορούσε να είναι αλλιώς και δεν είναι. Κάτι που θα μπορούσε να δει και δεν είδε — ή δεν θέλησε να δει. Με πιάνει μια τρέλα, κάτι που με αφανίζει πραγματικά μέσα στη σκηνή με τη μητέρα”

Και συνεχίζει: “Θυμάμαι την Ανωτέρα Βία του Ρούμπεν Έστλουντ, την ταινία με τη χιονοστιβάδα. Ο πατέρας παίρνει το κινητό του και φεύγει… Όταν το είδα, έπαθα τέτοιο σοκ που δεν κατάλαβα στην αρχή αν είδα καλά. Μάλλον δεν κατάλαβα τι έγινε. Κι όμως, όπως εκτυλίσσεται η ταινία, νιώθω πως αυτό που πραγματεύεται δεν είναι το “τι γελοίος τύπος” ήταν αυτός, αλλά το πόσο πραγματικά γνωρίζεις ποιος είσαι σε μια ακραία συνθήκη, μέχρι να βρεθείς σε αυτήν. Κι εγώ φαντάζομαι ότι το μητρικό —ή γενικά το γονεϊκό— ένστικτο θα πρέπει να είναι “προκειμένου να υπερασπιστώ το παιδί μου, θα πεθάνω”.

Ο Νίκος Μήλιας συνεχίζει: “Ο Μίκαελ με τη μητέρα του δε μιλάει στο έργο. Αυτή του απευθύνει τον λόγο και τον μειώνει κιόλας και από ’κει και πέρα δεν έχουν κάποια επαφή. Είναι λίγο θολές οι σχέσεις τους. Επίσης δεν έχει μεγαλώσει στο σπίτι, οπότε παίζει κι αυτό τον ρόλο του.”

Ο Προμηθέας Αλειφερόπουλος εξηγεί: “Τον Μίκαελ τον έστειλαν εσωτερικό σε σχολείο. Μια εικασία μας ήταν ότι τον έδιωξε η μητέρα…”

Και Νίκος Μήλιας ολοκληρώνει: “Για να μην το πάθω κι εγώ. Ας το πούμε έτσι: η μαμά μου, γνωρίζοντας, φρόντισε να φύγω”.

Και η κάθαρση στο Festen

Υπάρχει τελική κάθαρση;

“Εγώ θεωρώ πως ναι. Από τη στιγμή που η αλήθεια βγαίνει στην επιφάνεια, υπάρχει λύτρωση. Ίσως όχι πλήρης, ίσως όχι θριαμβευτική, αλλά υπάρχει. Για μένα, λύτρωση είναι ότι τα τρία αδέρφια μπορούν επιτέλους να κοιταχτούν στα μάτια. Να πουν: Σε πιστεύουμε. Καταλαβαίνουμε τι έχεις περάσει. Καταλαβαίνουμε κι εμείς τι έχουμε γλιτώσει. Αυτό και μόνο ανοίγει χώρο για αναπνοή. Και υπάρχει και η κατανόηση του Κρίστιαν προς εμένα στο τέλος, αλλά και η δική μου συγγνώμη σε αυτόν. Η αγκαλιά τους είναι μια αναγνώριση του δικού μου τραύματος, της δικής μου βίας. Και μετά υπάρχει κι αυτό που λέγαμε για το βάθρο: η κατάρρευση του πατέρα από το βάθρο του, από αυτό το άρρωστο είδωλο που είχαμε χτίσει. Κι αυτό είναι λύτρωση. Γιατί όταν βάζεις κάποιον τόσο ψηλά, δεν τον φτάνεις ποτέ”  απαντά ο Νίκος Μήλιας.

Και ο Προμηθέας Αλειφερόπουλος συνεχίζει: “Η αποκατάσταση της αλήθειας από μόνη της είναι λυτρωτική, όσο σκληρή κι αν είναι. Και ναι, συμφωνώ: η αγκαλιά των τριών αδερφών στο τέλος για μένα είναι καθαρτήρια. Και η αγκαλιά με το φάσμα της νεκρής αδελφής με τη μνήμη της.”

Είναι σαν καθρέφτης της κοινωνίας αυτό το έργο — δεν είναι έτσι;

“Απόλυτα. Και το κοινό όμως είναι τεράστιος καθρέφτης της κοινωνίας μας” λέει ο Νίκος Μήλιας.

Ο Προμηθέας Αλειφερόπουλος εξηγεί: “Μας έχουν μιλήσει θεατές που, ενώ παρακολουθούσαν την παράσταση, παρατηρούσαν ταυτόχρονα και τους γύρω τους. Και πάγωσαν. Το σοκαριστικό είναι ότι καταλαβαίνεις αμέσως ότι υπάρχουν άνθρωποι που είναι τόσο άνετοι με το “πάρτι” που παίζεται μπροστά τους. Το βλέπεις στη στάση τους, στο βλέμμα τους, στον τρόπο που αντιδρούν. Και υπάρχουν και αυτοί που λένε πράγματα όπως: Α, τώρα θα μας βιάσει; Γι’ αυτό μας κάλεσε εδώ; Και τα ακούς αυτά πάνω στη σκηνή. Θυμάμαι, πέρσι, κάποιος είπε: Συμβαίνουν και στις καλύτερες οικογένειες.

Ο Νίκος Μήλιας προσθέτει: “Οι θεατές αντιδρούν έτσι γιατί νομίζουν ότι δεν τους κοιτάζει κανείς.”

Ο Προμηθέας Αλειφερόπουλος συνεχίζει: “Αυτό που συμβαίνει, όμως, είναι ότι αυτή η αίσθηση σε κρατά πάντα σε εγρήγορση. Δεν μπορείς να βυθιστείς πλήρως στην ιστορία, γιατί συνεχώς πρέπει να προσέχεις γύρω σου, τι λέγεται και τι γίνεται στην αίθουσα. Καμωνόμαστε ότι ζούμε σε έναν άλλο κόσμο, αλλά η παράσταση μας ξεγυμνώνει όλους. Είναι κοινωνικό πείραμα – για εμάς και για το κοινό. Γιατί παίζονται ταυτόχρονα δύο παραστάσεις: μία στη σκηνή και μία μέσα στο κοινό.”