Ουκρανία: Tι γνωρίζουμε για το σκάνδαλο διαφθοράς – Ο οργανωτής και οι εμπλεκόμενοι

Τριγμούς αλλά και οργή κατά της ουκρανικής ηγεσίας έχουν προκαλέσει μέχρι στιγμής στη χώρα οι συνεχείς αποκαλύψεις για το «εγκληματικό σχέδιο υψηλού επιπέδου στην καρδιά της κυβέρνησης», που δηλώνει ότι ξεσκέπασε η εθνική υπηρεσία καταπολέμησης της διαφθοράς της χώρας, γνωστή ως Nabu. Στο σχέδιο αυτό, όπως μεταδίδει ο Guardian, εμπλέκεται ο οργανισμός πυρηνικής ενέργειας της Ουκρανίας, Energoatom, ο οποίος διαχειρίζεται τρία πυρηνικά εργοστάσια που τροφοδοτούν την Ουκρανία με περισσότερο από το μισό της ηλεκτρικής της ενέργειας.

Σήμερα, μάλιστα, το κοινοβούλιο της Ουκρανίας ψήφισε υπέρ της αποπομπής των υπουργών Ενέργειας και Δικαιοσύνης. 

Ο υπουργός Δικαιοσύνης, Γκέρμαν Γκαλουσένκο, ο οποίος διετέλεσε υπουργός Ενέργειας από το 2021 έως το 2025, και η νυν υπουργός Ενέργειας, Σβιτλάνα Χριντσούκ, υπέβαλαν νωρίτερα την παραίτηση τους, υπό την πίεση του πρόεδρου, Βολοντίμιρ Ζελένσκι.

Όπως λέει το Reuters, και οι δύο υπουργοί αρνήθηκαν την όποια εμπλοκή τους στο σκάνδαλο.

Οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης έχουν ζητήσει την λήψη αυστηρότερων μέτρων μετά την είδηση της έρευνας που συγκλόνισε την πολιτική τάξη του Κιέβου, συμπεριλαμβανομένης μιας συνολικής αναδιάρθρωσης της κυβέρνησης και της απόλυσης του ισχυρού αρχηγού του επιτελείου του Ζελένσκι. Οι αρχές κατά της διαφθοράς δήλωσαν ότι η έρευνά τους, της οποίας ο κύριος ύποπτος είναι ο Τιμούρ Μίντιτς, πρώην επιχειρηματικός εταίρος του Ζελένσκι, αφορά και άλλες κρατικές υπηρεσίες.

Το σκάνδαλο

Αναλυτικά, μία ομάδα εσωτερικών προσώπων φέρεται να έλαβε μίζες ύψους 10-15% από τους εμπορικούς εταίρους της Energoatom. Εάν οι προμηθευτές αυτοί δεν πλήρωναν, διαγράφονταν από τον κατάλογο των εγκεκριμένων αντισυμβαλλομένων ή δεν τους επιστρέφονταν τα χρήματα για υπηρεσίες που είχαν ήδη παρασχεθεί. Σύμφωνα με την Nabu, με αυτόν τον τρόπο εισπράχθηκαν περίπου 100 εκατομμύρια δολάρια (760 εκατομμύρια λίρες).

Η φερόμενη ως συνωμοσία είχε στοιχεία παλιάς σχολής, σημειώνει ο Guardian. Οι δικαιούχοι χρησιμοποιούσαν κωδικούς ονόματα μεταξύ τους, όπως «Καθηγητής», «Κάρλσον» και «Σούγκαρμαν». Μεταφέρανε μεγάλα ποσά μετρητών στο Κίεβο σε μεγάλες και δυσκίνητες τσάντες, μερικές φορές παραδίδοντάς τα με τα πόδια. Σε μια περίπτωση, ένας συνωμότης φέρεται να έστειλε τη σύζυγό του να παραλάβει μια παρτίδα δολαρίων, τα οποία έκρυψε στο αυτοκίνητό της.

Οι εμπλεκόμενοι

Ο φερόμενος ως οργανωτής του σχεδίου είναι, όπως λέει η βρετανική εφημερίδα, ο Τιμούρ Μίντιτς, παλιός φίλος και επιχειρηματικός εταίρος του Ουκρανού προέδρου, Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Ο Μίντιτς είναι συνιδρυτής της Kvartal 95, της εταιρείας παραγωγής μέσων ενημέρωσης που ίδρυσε ο Ζελένσκι πριν ασχοληθεί με την πολιτική.

Την περασμένη εβδομάδα, λίγες ώρες πριν έρθουν οι ερευνητές της Nabu να τον συλλάβουν, εγκατέλειψε το διαμέρισμά του στην κυβερνητική συνοικία του Κιέβου και διέφυγε στο εξωτερικό. Πιστεύεται ότι τώρα κρύβεται στο Ισραήλ.

Άλλοι φερόμενοι ως εμπλεκόμενοι είναι ο πρώην αναπληρωτής πρωθυπουργός της Ουκρανίας Oleksiy Chernyshov, ο οποίος είναι ήδη ύποπτος σε μια άλλη υπόθεση, ο υπουργός Δικαιοσύνης Herman Halushchenko και η προστατευόμενή του, η υπουργός Ενέργειας Svitlana Hrynchuk, οι οποίοι απολύθηκαν και οι δύο. Όλοι αρνούνται τις κατηγορίες. Τουλάχιστον τρεις άλλες προσωπικότητες του παρασκηνίου φέρονται να συμμετείχαν.

Κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου, η Ρωσία κατέστρεψε μεγάλο μέρος των ενεργειακών υποδομών της Ουκρανίας, με αποτέλεσμα να προκληθούν εκτεταμένες και επιδεινούμενες διακοπές ρεύματος. Ο βόμβος των γεννητριών στους δρόμους έχει γίνει χαρακτηριστικό της καθημερινότητας, με συχνές διακοπές στην παροχή ηλεκτρικού ρεύματος και θέρμανσης. Εν τω μεταξύ, τα ρωσικά στρατεύματα προωθούνται στον νότο και την ανατολή μετά από σχεδόν τέσσερα χρόνια πλήρους πολέμου.

Σε μια συνομιλία που συγκέντρωσε η Nabu κατά τη διάρκεια της 15μηνης έρευνάς της ένας ύποπτος είπε ότι ήταν «κρίμα» να χτιστεί ένα κτήριο για την προστασία των σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τις ρωσικές βομβιστικές επιθέσεις, καθώς τα χρήματα θα μπορούσαν να κλαπούν. Ο Chernyshov φέρεται να ξόδεψε μέρος των παράνομων χρημάτων σε τέσσερις πολυτελείς επαύλεις σε ένα νεόκτιστο οικόπεδο δίπλα στο ποτάμι, νότια του Κιέβου.

Η έρευνα, η οποία περιλαμβάνει 1.000 ώρες κρυφά ηχογραφημένων συνομιλιών, ονομάστηκε «Επιχείρηση Μίδας». Το όνομα φαίνεται να αναφέρεται στο διαμέρισμα του Μίντιτς, το οποίο διαθέτει χρυσή τουαλέτα στο μπάνιο.

Το μεγάλο αναπάντητο ερώτημα, συμπληρώνει ο Guardian, είναι πόσο βαθιά φτάνει η διαφθορά. «Ήταν το Mindichgate, όπως έχει ονομαστεί, ένα μεμονωμένο περιστατικό; Ή ένα από τα πολλά παρόμοια σχέδια εκ των έσω;».

Ο Ζελένσκι καταδίκασε το σκάνδαλο, επέβαλε κυρώσεις στον Μίντιτς και του αφαίρεσε την ουκρανική υπηκοότητα. «Ο πρόεδρος μιας χώρας που βρίσκεται σε πόλεμο δεν μπορεί να έχει φίλους», δήλωσε την περασμένη εβδομάδα μετά τη δημοσιοποίηση της είδησης. Ζήτησε να διεξαχθούν οι έρευνες και να τιμωρηθούν και να φυλακιστούν όσοι κριθούν ένοχοι. Τον Ιούλιο, ωστόσο, ενώ η έρευνα Midas ήταν σε εξέλιξη, ο Zelenskyy υπέγραψε ένα διάταγμα που ουσιαστικά αφαίρεσε την ανεξαρτησία του Nabu και της ειδικής εισαγγελίας, μιας άλλης υπηρεσίας καταπολέμησης της διαφθοράς, και υποχώρησε μόνο μετά τις πιο σοβαρές διαμαρτυρίες στους δρόμους από την πλήρη εισβολή της Ρωσίας το 2022.

Η Nabu έχει υποδείξει ότι το σκάνδαλο επεκτείνεται στο υπουργείο Άμυνας, όπου ο Μίντιτς εμπλέκεται στην ανάθεση προσοδοφόρων κρατικών συμβάσεων. Και πιθανώς στον τραπεζικό τομέα, όπου είχε επίσης συνδέσεις.

Η υπόθεση είναι το μεγαλύτερο σκάνδαλο διαφθοράς στην Ουκρανία από τότε που ο Ζελένσκι ανέλαβε την προεδρία πριν από εξήμισι χρόνια. Ακτιβιστές της κοινωνίας των πολιτών, βουλευτές της αντιπολίτευσης και εξέχοντες βετεράνοι του στρατού τον έχουν παροτρύνει να λάβει αποφασιστικά μέτρα, ακόμη και αν αυτό σημαίνει την απόλυση και τη φυλάκιση ατόμων που γνωρίζει προσωπικά. Ο πρώην πρόεδρος Πέτρο Ποροσένκο ζήτησε την απομάκρυνση του τρέχοντος υπουργικού συμβουλίου και τη συγκρότηση κυβέρνησης εθνικής ενότητας. Αυτό είναι απίθανο να συμβεί. Ο ίδιος ο Ποροσένκο είχε εμπλακεί σε σκάνδαλο προμηθειών στον τομέα της άμυνας, το οποίο συνέβαλε στην ήττα του το 2019 από τον Ζελένσκι, ο οποίος υποσχέθηκε να καθαρίσει τη δημόσια ζωή.

Οι πολιτικοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι η διαφθορά είναι αποτέλεσμα της «μονοκρατίας»: το γεγονός ότι ο Ζελένσκι και οι σύμμαχοί του απολαμβάνουν εκτεταμένες εξουσίες σε καιρό πολέμου υπό στρατιωτικό νόμο. Δεν μπορούν να διεξαχθούν εκλογές όσο συνεχίζονται οι εχθροπραξίες. Οι αποκαλύψεις έχουν επίσης απογοητεύσει τους δυτικούς εταίρους της Ουκρανίας και ενθάρρυνε τους εχθρούς της. Το χειρότερο από όλα είναι ότι φαίνεται να υπάρχει σύνδεση με τη Μόσχα. Σύμφωνα με τον Nabu, οι μίζες διοχετεύονταν μέσω ενός γραφείου στο Κίεβο που είχε συνδέσεις με την οικογένεια του Αντρέι Ντέρκατς, ενός πρώην Ουκρανού πολιτικού που είναι τώρα Ρώσος γερουσιαστής υπέρ του Κρεμλίνου. Κάποια μετρητά κατέληξαν στη Ρωσία, όπως υποδηλώνουν οι ηχογραφήσεις.

Ορισμένοι παρατηρητές πιστεύουν ότι το γεγονός ότι το σκάνδαλο ήρθε στο φως είναι απόδειξη ότι η Ουκρανία κινείται σιγά-σιγά προς τη σωστή κατεύθυνση – προς τις ευρωπαϊκές νόρμες και μακριά από τη ζοφερή κλεπτοκρατία σοβιετικού τύπου. Ο Oleksandr Abakumov, επικεφαλής της ομάδας έρευνας της Nabu, αναγνώρισε ότι οι συνάδελφοί του «αντιμετώπισαν πολλά εμπόδια» κατά την έρευνα της υπόθεσης Mindich. Ωστόσο, τόνισε: «Αυτή δεν είναι μια ιστορία για τη διαφθορά στην Ουκρανία. Είναι για τον αγώνα της χώρας ενάντια στη διαφθορά, για την καταπολέμηση της διαφθοράς».