Λιμάνια: Ασκήσεις ισορροπίας στη σκιά της διαμάχης ΗΠΑ – Κίνας

Μοντέλο “διομολογήσεων”, δηλαδή της πρακτικής εκείνης με την οποία συνάπτονται διμερείς συμβάσεις διεθνούς δικαίου, με τις οποίες ένα κράτος αποκτά προνόμια και δικαιώματα σε μια δεύτερη χώρα, που συνήθως ήταν και πιο αδύναμη, ακολουθεί σταθερά τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα σε σχέση με τις υποδομές της, αναζητώντας επενδύσεις αλλά και ενεργούς διαύλους με τους δυνατούς του κόσμου.

Τα χρόνια των μνημονίων και οι εγγενείς αδυναμίες του κράτους έφεραν συρρίκνωση του δημόσιου ελέγχου σε κρίσιμες υποδομές, με “αντίδωρο” επενδύσεις και καλές σχέσεις. Έτσι, αρχικά, παραχωρήθηκαν τα δύο βασικά λιμάνια, Πειραιάς και Θεσσαλονίκη, σε ιδιωτικά σχήματα,, ενώ ακολούθησαν και τμήματα άλλων μικρότερων λιμένων. Βέβαια ανάλογη ήταν η κίνηση και σε αεροδρόμια αλλά και στις Διαχειριστικές Αρχές δικτύων, όπως ο ΔΕΣΦΑ. Αναπόδραστα η εικόνα αυτή παραπέμπει σε ανάλογες καταστάσεις στην υστερη φάση του Βυζαντίου, οπότε η αυτοκρατορική αρχή αναζητώντας ερείσματα παραχώρησε στους δυτικούς προνόμια, ώστε να αντιμετωπίσει την Τουρκική πλημμυρίδα κι όχι μόνο.

Με αυτά τα δεδομένα εξακολουθεί να κινείται η χώρα, έχοντας, πλέον, ως βασική “πυξίδα” την ευθυγράμμιση της με τους σχεδιασμούς των ΗΠΑ στην περιοχή. Ωστόσο, θα πρέπει να τηρήσει συμφωνίες αλλά και να κρατήσει ισορροπίες με τους “δυνατούς” του Παγκόσμιου Νότου, που έχουν στραμμένα τα μάτια τους στην Ελλάδα. Τέτοια κράτη είναι η Κίνα, που ελέγχει, μέσω της Cosco, το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας, αλλά και η Ινδία που επιδιώκει σταθερά την ανάπτυξη δεσμών και διαύλων με την Ελλάδα, με τις νέες οδεύσεις οπτικών ινών, μεταφορών και βέβαια την ανάπτυξη υποδομών. Ήδη, να σημειωθεί, Ινδική εταιρεία είναι η εκείνη που θα τρέξει το υπό κατασκευή αεροδρόμιο Ηρακλείου, που θα αποτελέσει τη νέα μεγάλη πύλη της χώρας.

Ισορροπίες

Πάντως, ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην κυριακάτικη ανάρτησή του έκανε ιδιαίτερη αναφορά στο ότι η χώρα έχει ανοιχτούς διαύλους σε έναν παγκόσμιο χάρτη, όπου κύριο χαρακτηριστικό του είναι η χάραξη νέων οδών μεταξύ ανατολής – δύσης. Αντιπαρέβαλε, δε, το τι έκανε μία μικρή χώρα, η Σιγκαπούρη, με αυτό που επιδιώκει η Ελλάδα.

Ο Πρωθυπουργός τόνισε χαρακτηριστικά, αναφερόμενος και στην επίσκεψή του στην Ασία, ότι “αυτήν την εβδομάδα βρέθηκα στη μακρινή Σιγκαπούρη, όπου συναντήθηκα με τον Πρόεδρο και τον Πρωθυπουργό της χώρας, αλλά και με μεγάλους επενδυτές που θέλουν να επενδύσουν στην Ελλάδα. Η Σιγκαπούρη είναι μια παγκόσμια οικονομική δύναμη και λειτουργεί ως «πύλη» για ολόκληρη τη νοτιοανατολική Ασία. Κάτι αντίστοιχο είμαστε και εμείς για τη νοτιοανατολική Ευρώπη. Γι’ αυτό και οι συνέργειες που μπορούμε να αναπτύξουμε είναι πολλές και ουσιαστικές: στη ναυτιλία, το διαμετακομιστικό εμπόριο, τον τουρισμό αλλά και την ψηφιακή τεχνολογία και την τεχνητή νοημοσύνη. Χάρηκα πολύ, επίσης, για τις επαφές που είχα και με εκπροσώπους της δυναμικής ελληνικής κοινότητας. Ακόμη περισσότερο χάρηκα διότι τους άκουσα να λένε ότι σκέφτονται σοβαρά πλέον την επιστροφή τους στην Ελλάδα, λόγω των ευκαιριών που βλέπουν να δημιουργούνται στην πατρίδα μας.”

Στο φόντο, πάντως, των έντονων αναφορών της πρέσβεως των ΗΠΑ στην Αθήνα Γk. Γκίλφοϊλ, για την ανάγκη περιορισμού της κινεζικής παρουσίας στη χώρα και της έντονης αντίδρασης της πρεσβείας της Κίνας στη χώρα μας, ο Πρωθυπουργός είχε σπεύσει να δώσει στίγμα. Η κυβέρνηση δεν προτίθεται να αμφισβητήσει τη συμφωνία με την κινεζική COSCO για το λιμάνι του Πειραιά, αλλά διαμηνύει στις ΗΠΑ ότι επιθυμεί να συνεχίσει την ενεργειακή και όχι μόνο συνεργασία, με “αμοιβαία επωφελείς ρυθμίσεις”, ήταν το μήνυμα, που  έστειλε ειδικότερα ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, από το συνέδριο του Bloomberg στη Σιγκαπούρη.

Επίσης, μετά και τη σχετική παρέμβαση του πρώην πρωθυπουργού, Κώστα Καραμανλή, ο οποίος υπερασπίστηκε την πολιτική επιλογή της κυβέρνησης του για συνεργασία με την Κίνα στο ναυτιλιακό τομέα και υπογράμμισε το μέγεθος και τη σημασίας των επενδύσεων της COSCO στον Πειραιά.  Ειδικότερα ερωτηθείς εάν ανησυχεί ότι η κυβέρνηση Τραμπ θα ζητήσει από την Αθήνα να διώξει τους Κινέζους από το λιμάνι του Πειραιά, στο πλαίσιο της μεγάλης διαμάχης ΗΠΑ – Κίνας, ο κ.Μητσοτάκης απάντησε: “Για εμάς, οι συμφωνίες που συνήφθησαν από προηγούμενες κυβερνήσεις πρέπει να τηρούνται. Το κάναμε απολύτως σαφές.”

Η σημασία της σχέσης με την Κίνα

Να σημειωθεί ότι με βάση ανάλυση της Alpha Bank, η μεγάλη σημασία του εμπορίου μεταξύ Ευρώπης και Κίνας επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι το 2024 η Κίνα ήταν ο τρίτος μεγαλύτερος εταίρος για τις εξαγωγές αγαθών της Ευρωπαϊκής Ένωσης-ΕΕ (8,3%) και ο μεγαλύτερος εταίρος για τις εισαγωγές αγαθών της ΕΕ (21,3%), σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat (China-EU – international trade in goods statistics). Ο δεύτερος μεγαλύτερος εταίρος για τις εισαγωγές αγαθών της ΕΕ ήταν οι ΗΠΑ (13,7%).

Τα κυριότερα αγαθά που εισάγει η ΕΕ από την Κίνα είναι τηλεπικοινωνιακός και ακουστικός εξοπλισμός, μηχανές γραφείου, υπολογιστές, ηλεκτρικά μηχανήματα και εξοπλισμός («Εμπορικές συναλλαγές ΕΕ-Κίνας: Στοιχεία και αριθμοί», Ευρωπαϊκό Συμβούλιο). Από την άλλη πλευρά, τα κυριότερα αγαθά που εξάγει η ΕΕ στην Κίνα είναι μηχανολογικός εξοπλισμός, αυτοκίνητα, μηχανοκίνητα οχήματα και εξαρτήματα αυτών. Η αύξηση του ελλείμματος, λοιπόν, εκτείνεται σε βασικές ομάδες προϊόντων και κατά συνέπεια έχουν ενταθεί οι ανησυχίες για ένα πιθανό «σοκ ζήτησης της Ευρώπης από την Κίνα» που θα πλήξει την ευρωπαϊκή βιομηχανία και ιδιαίτερα τη γερμανική.

Οι προκλήσεις

Επιπλέον, με βάση την ανάλυση, “το αυξανόμενο εμπορικό έλλειμμα ΕΕ-Κίνας αναδεικνύεται σε μείζον ζήτημα τώρα που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εντατικοποιεί τις προσπάθειες για την επίλυση της εμπορικής διένεξης σχετικά με τους περιορισμούς στις εξαγωγές σπάνιων γαιών και chip από την Κίνα. Η ασιατική χώρα αξιοποιεί την υπεροχή που διαθέτει σε αυτό το πεδίο και με τους περιορισμούς που επιβάλει απειλούνται οι ευρωπαϊκές αλυσίδες εφοδιασμού κομβικών κλάδων, όπως της αυτοκινητοβιομηχανίας, της άμυνας και της ενέργειας. Παράλληλα, η ΕΕ συνεχίζει να χρησιμοποιεί άλλα εργαλεία εμπορικής άμυνας που διαθέτει, όπως είναι οι δασμοί στις εισαγωγές κινεζικών ηλεκτρικών οχημάτων.

Ποια θα μπορούσε να είναι η ευρωπαϊκή στρατηγική στο εμπόριο με την Κίνα; Η πολιτική απάντηση θα πρέπει να είναι τέτοια, ώστε να επιτευχθεί ισορροπία μεταξύ της πρόληψης του αθέμιτου ανταγωνισμού και της διατήρησης των πλεονεκτημάτων της ανοιχτής οικονομίας. Προκειμένου, λοιπόν, να επιτευχθεί αυτή η ισορροπία, είναι σημαντικά τα εξής:

·  Η μείωση της εξάρτησης από κρίσιμες πρώτες ύλες και συνεπώς η μείωση των κινδύνων στο τεχνολογικό οικοσύστημα. Η ΕΕ πρέπει να δημιουργήσει δικό της απόθεμα, ώστε να αντεπεξέλθει σε βραχυπρόθεσμες ελλείψεις προμήθειας κρίσιμων πρώτων υλών (“Commission selects 47 Strategic Projects to secure and diversify access to raw materials in the EU”, European Commission, March 2025). Προς αυτή την κατεύθυνση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εγκρίνει κατάλογο 47 στρατηγικών έργων για την ενίσχυση εφοδιασμού κρίσιμων πρώτων υλών. Τα νέα στρατηγικά έργα αποτελούν σημαντικό ορόσημο στην εφαρμογή του νόμου για τις κρίσιμες πρώτες ύλες (CRMA). Επιπλέον, δημιουργήθηκε η «ευρωπαϊκή πλατφόρμα για τις πρώτες ύλες» από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 2 Ιουλίου 2025, με σκοπό να βοηθήσει τις εταιρείες της ΕΕ να προμηθεύονται στρατηγικά ενεργειακά προϊόντα και πρώτες ύλες.

·  Πέραν, όμως, από την προμήθεια κρίσιμων πρώτων υλών, στο νέο γεωπολιτικό περιβάλλον είναι επιτακτική ανάγκη η Ευρώπη να αυξήσει τον βαθμό ανεξαρτησίας της από την Κίνα σε άλλους τομείς που υστερεί τεχνολογικά, όπως οι μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων, η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη (“EU-China Economic Relations and Global Imbalances”, Franco-German Council of Economic Experts, August 2025).

·  Σε τομείς που δεν είναι στρατηγικής σημασίας και στους οποίους η Ευρώπη δεν είναι ανταγωνιστική, η καλύτερη πολιτική απάντηση είναι να αφήσουμε τους ευρωπαίους καταναλωτές να επωφεληθούν από τις χαμηλές τιμές της Κίνας. Πολλά καταναλωτικά αγαθά, όπως ηλεκτρονικά, οικιακές συσκευές, ηλιακοί συλλέκτες και πράσινος εξοπλισμός χαμηλής τεχνολογίας εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία (“Guidelines for a European Economic Policy towards China”, Kiel Institute for the World Economy, 2025).”

Η Ελευσίνα

Σε αυτή τη συγκυρία η Αθήνα, πάντως, ενισχύει τους δεσμούς με τις ΗΠΑ.Έτσι, με νομοθετική πρωτοβουλία του Υπουργείου Ανάπτυξης ανοίγει ο  δρόμος για την ανάπτυξη νέων λιμενικών υποδομών στα Nαυπηγεία Ελευσίνας. H σχετική  νομοθετική διάταξη  αναμένεται ότι θα  ψηφιστεί από τη Βουλή στις   27 Νοεμβρίου 2025 και στόχο έχει, με βάση τα όσα αναφέρει το Υπ. Ανάπτυξης, η  ευρύτερη περιοχή στα ναυπηγεία της Ελευσίνας να εξελιχθεί σε μεγάλο αναπτυξιακό κέντρο, με λιμενικές, εμπορικές, μεταφορικές, ενεργειακές και αμυντικές δραστηριότητες, νέες υποδομές, θέσεις εργασίας και καλύτερη ποιότητα  ζωής.

Οπως  δήλωσε χθες ο Υπουργός Ανάπτυξης, Τάκης Θεοδωρικάκος,  η  τροπολογία που κατατέθηκε στη Βουλή την Τρίτη 18 Νοεμβρίου 2025   και  αφορά τη διεύρυνση των δραστηριοτήτων της ONEX, με την οποία έχει συνάψει ομολογιακό δάνειο 125 εκατ δολαρίων η κρατική αναπτυξιακή τράπεζα των ΗΠΑ, DFC, ενισχύοντας τον στρατηγικό ρόλο του λιμανιού στα ναυπηγεία Ελευσίνας ως ισχυρού ενεργειακού, εμπορικού και διαμετακομιστικού κέντρου.

Σύμφωνα με τον υπουργό η  στρατηγική σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής είναι προς το εθνικό συμφέρον  της χώρας  και θα ενισχυθεί.« Η Ελλάδα καθίσταται ενεργειακός κόμβος για το αμερικανικό LNG για όλη την Ευρώπη», τόνισε.

Ο Υπουργός Ανάπτυξης έδωσε έμφαση στην ασφάλεια που προσφέρουν αυτές οι επενδύσεις στην Πατρίδα μας, αλλά και στον θετικό οικονομικό αντίκτυπο που θα οδηγήσει σε αυξημένα εισοδήματα για όλους τους Έλληνες. «Ενισχύοντας την παραγωγικότητα της οικονομίας, αυξάνονται και οι μισθοί»,  είπε, Βέβαια, για να γίνει ένα λιμάνι εκεί ο δρόμος είναι μακρύς και επίπονος, όπως αναφέρει η αγορά.

Η αγορά

Στο μεταξύ, τη στρατηγική σημασία της Ελλάδας στον νέο χάρτη των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων υπογραμμίζει με δηλώσεις του στο ΑΠΕ,  ο Γιώργος Ξηραδάκης, Πρόεδρος της Ένωσης Τραπεζικών & Χρηματοοικονομικών Στελεχών της Ελληνικής Ναυτιλίας, αντιπρόεδρος του Ελληνοκινεζικού Επιμελητηρίου και Ιδρυτής – Διευθύνων Σύμβουλος της XRTC Business Consultants.

Όπως σημειώνει η αναδιάταξη του διεθνούς εμπορίου, οι εμπορικές εντάσεις ΗΠΑ-Κίνας και η ανάγκη νέων ασφαλών διαύλων μεταφοράς στρέφουν το ενδιαφέρον των μεγάλων δυνάμεων προς την ελληνική ακτογραμμή.  «Βρισκόμαστε μπροστά σε μια εξέλιξη που διαμορφώνει νέες εφοδιαστικές αλυσίδες σε παγκόσμια κλίμακα», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Από την πλευρά του μιλώντας στο ΑΠΕ ο Θάνος Λιάγκος, στέλεχος της λιμενικής βιομηχανίας και πρώην πρόεδρος της ΕΛΙΜΕ, υπογραμμίζοντας ότι οι δύο υποδομές μπορούν – με διαφορετικό ρόλο η καθεμία – να ενισχύσουν τη συνολική ανταγωνιστικότητα του ελληνικού λιμενικού συστήματος.  Όπως σημειώνει, ο Πειραιάς παραμένει «ο ισχυρότερος διαμετακομιστικός κόμβος της χώρας με σημαντικό διεθνή ρόλο», μια θέση που όμως δεν είναι δεδομένη. Για να διατηρηθεί η πρωτοκαθεδρία του, απαιτείται συνεχής αναβάθμιση υποδομών, επιτάχυνση της ψηφιοποίησης και μετάβαση σε πιο πράσινα και αποδοτικά μοντέλα λειτουργίας.

«Ο διεθνής ανταγωνισμός αυξάνεται και οι ανάγκες των χρηστών διαφοροποιούνται», τονίζει, επισημαίνοντας ότι ο Πειραιάς πρέπει να παραμείνει τεχνολογικά και επιχειρησιακά μπροστά από τις εξελίξεις.  Για την Ελευσίνα, ο κ. Λιάγκος αναγνωρίζει ότι διαθέτει «ένα σαφές πλεονέκτημα»: την ύπαρξη μεγάλων διαθέσιμων χώρων που μπορούν να υποστηρίξουν νέα ανάπτυξη.  Με στρατηγικό σχεδιασμό και στοχευμένες επενδύσεις, η περιοχή έχει τη δυνατότητα να εξελιχθεί σε διεθνές κέντρο logistics, με δραστηριότητες που ο Πειραιάς πλέον δεν μπορεί να φιλοξενήσει λόγω περιορισμένης χωρητικότητας. Παράλληλα, η ήδη υφιστάμενη βιομηχανική και ενεργειακή βάση της περιοχής ενισχύει την προοπτική συγκρότησης ενός σύγχρονου, συνδυασμένου κόμβου μεταφορών και παραγωγικών λειτουργιών.