Από τον ΟΠΕΚΕΠΕ στην ΑΑΔΕ – Τι αλλάζει στις πληρωμές επιδοτήσεων

Στον μηχανισμό της ΑΑΔΕ περνούν οι διαδικασίες πληρωμών και ελέγχου των ευρωπαϊκών ταμείων για τους Έλληνες αγρότες, ώστε να μπει τέλος στο όργιο λαθροχειρίας που καταγράφηκε το τελευταίο διάστημα κι έχει οδηγήσει σε αδιέξοδο τον αγροτικό κόσμο της χώρας.

Έτσι, χθες, δόθηκε σε δημόσια διαβούλευση, που θα κραρτήσει μέχρι τις 8 Δεκεμβρίου στο opengov.gr, το νομοσχέδιο του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών με τίτλο «Νέο Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης, μεταφορά Οργανισμού Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων και λοιπές διατάξεις», που περιγράφει τη μεταφορά του Οργανισμού Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΟΠΕΚΕΠΕ) στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ).

Το νομοσχέδιο εισάγει, με βάση τα όσα αναφέρονται από την κυβέρνηση, τρεις μεγάλες αλλαγές στον μηχανισμό πληρωμών των αγροτικών επιδοτήσεων.

Ειδικότερα προβλέπει τα εξής:

Μεταφορά αρμοδιοτήτων του ΟΠΕΚΕΠΕ στην ΑΑΔΕ

Η ΑΑΔΕ αναλαμβάνει τον ρόλο του Οργανισμού Πληρωμών για όλες τις ενισχύσεις που εμπίπτουν στην Κοινή Αγροτική Πολιτική. Από 1ης Ιανουαρίου 2026, όλα τα περιουσιακά στοιχεία, τα πληροφοριακά συστήματα, οι συμβάσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη, αλλά και οι εκκρεμείς δίκες περνούν στην ΑΑΔΕ. Παράλληλα, όλες οι διαπιστεύσεις του ΟΠΕΚΕΠΕ μεταφέρονται αυτομάτως στην ΑΑΔΕ, εξασφαλίζοντας ότι δεν θα υπάρξει καμία διακοπή στις πληρωμές. Από τη μετάβαση στην ΑΑΔΕ, εξαιρούνται τα ζητήματα στρατηγικού σχεδιασμού της ΚΑΠ, τα οποία θα υπόκεινται στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.

Στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων περνάει το σύνολο των αρμοδιοτήτων του ΟΠΕΚΕΠΕ, συμπεριλαμβανομένων όλων των διαπιστεύσεων, αδειών, εγκρίσεων και πιστοποιήσεων που έχει λάβει ο Οργανισμός από εθνικές αρχές ή υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΑΑΔΕ θα αποτελέσει εφεξής τον διαπιστευμένο Οργανισμό Πληρωμών για τη χρηματοδότηση, τη διαχείριση και την παρακολούθηση της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής.

Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, αντί «των Υπουργών Οικονομικών και Γεωργίας», πλέον, ο Διοικητής της ΑΑΔΕ θα έχει την ευθύνη έκδοσης αποφάσεων που θα καθορίζουν τον τρόπο είσπραξης των πόρων, αναγνώρισης, εκκαθάρισης και πληρωμής των δαπανών, καθώς και τα αρμόδια για τις ενέργειες αυτές όργανα.

Μεταφορά προσωπικού και τριετής απαγόρευση μετακινήσεων

Το σύνολο του προσωπικού του ΟΠΕΚΕΠΕ μεταφέρεται στην ΑΑΔΕ, χωρίς καμία μεταβολή στη σχέση εργασίας. Μέχρι να ολοκληρωθεί η νέα κατάταξη,διατηρούνται τα υφιστάμενα μισθολογικά κλιμάκια. Παράλληλα, θεσπίζεται απαγόρευση συμμετοχής του προσωπικού σε εμπορικές εταιρίες, καθώς και τριετής απαγόρευση μετακινήσεων σε άλλους φορείς ή εντός της ΑΑΔΕ, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι ο νέος μηχανισμός πληρωμών θα μπορεί να λειτουργεί αποτελεσματικά, χωρίς απώλεια κρίσιμου προσωπικού.

Επίσης, σύμφωνα με το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο, οι εκκρεμείς μέχρι την 31η.12.2025 πειθαρχικές διαδικασίες σε βάρος προσωπικού του ΟΠΕΚΕΠΕ που μεταφέρεται στην ΑΑΔΕ, «περατώνονται πλέον από τα αρμόδια όργανα της ΑΑΔΕ Ενώ τα λοιπά ζητήματα υπηρεσιακής κατάστασης του μεταφερόμενου προσωπικού εξετάζονται και περατώνονται από τα οικεία όργανα της ΑΑΔΕ με βάση τις οικείες διατάξεις.

Εκσυγχρονισμός μηχανισμού ανάκτησης παρανόμως και αχρεωστήτως καταβληθέντων

Εκσυγχρονίζονται και αυστηροποιούνται οι διαδικασίες επιστροφής αχρεωστήτως καταβληθέντων επιδοτήσεων του Ειδικού Λογαριασμού Εγγυήσεων Γεωργικών Προιόντων (ΕΛΕΓΕΠ). Στην κατεύθυνση αυτή,καθιερώνεται η ψηφιακή κοινοποίηση των σχετικών πράξεων και επικαιροποιούνται οι διαδικασίες βεβαίωσης και συμψηφισμού, ώστε να ευθυγραμμιστούν με το νέο μοντέλο λειτουργίας της Αρχής. Οι πράξεις της ΑΑΔΕ αποτελούν πλέον εκτελεστούς τίτλους για την είσπραξη οφειλών προς τον Λογαριασμό, διασφαλίζοντας την αποτελεσματική λειτουργία του.

Πιο συγκεκριμένα, αν διαπιστωθεί παράνομη ή αχρεώστητη καταβολή επιδότησης, η αρμόδια μονάδα της ΑΑΔΕ ζητά από τον υπό έλεγχο δικαιούχο επιδοτήσεων να διατυπώσει εγγράφως τις παρατηρήσεις του μέσα σε προθεσμία 20 ημερών, η οποία μπορεί να παραταθεί μία φορά έως 10 ημέρες. Στη συνέχεια, συντάσσεται έκθεση ελέγχου εντός δύο μηνών, στην οποία αναφέρονται οι λόγοι του αδικαιολόγητου της δαπάνης, το ύψος του προς επιστροφή ποσού και ο τρόπος υπολογισμού.

Πλέον, όμως, με τη μεταφορά της διαδικασίας στην ΑΑΔΕ, υπάρχει αυτόματα η ευχέρεια πρόσβασης σε στοιχεία και οι ανάλογες διασταυρώσεις για εισοδήματα, τραπεζικά δεδομένα.

Την ίδια ώρα, η αξιοποίηση των ψηφιακών διαδικασιών της ΑΑΔΕ, ανοίγει το δρόμο για ταχύτερες πληρωμές μέσω ψηφιοποιημένων διαδικασιών, με καλύτερη διασταύρωση στοιχείων (Κτηματολόγιο, Ε1, Ε3, ΕΦΚΑ κλπ).

Προσωπικά λογιστήρια

Ωστόσο, θα πρέπει και οι παραγωγοί  να οργανώσουν “προσωπικά λογιστήρια” με διατήρηση των σχετικών  δικαιολογητικών (μισθωτήρια, τίτλοι, παραγωγικά στοιχεία, αποδείξεις εισροών), ώστε να είναι ανά πάσα στιγμή διαθέσιμα για ελέγχους, σε πιθανές αιτιάσεις για  για «αδικαιολόγητη πληρωμή».

Να σημειωθεί ότι, σε περίπτωση καταλογισμού, ο Διοικητής της ΑΑΔΕ εκδίδει απόφαση για την επιστροφή των αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών, προσαυξημένων με τόκους. Τα ποσά επιστρέφονται εντόκως με επιτόκιο ίσο προς το μισό του επιτοκίου των εντόκων γραμματίων του Δημοσίου ετήσιας διάρκειας. Σε περίπτωση μη καταβολής, το ποσό βεβαιώνεται στην αρμόδια ΔΟΥ ή ΚΕ.Β.ΕΙΣ. του υπόχρεου και εισπράττεται κατά τον Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων.

Ξεκλειδώνουν σταδιακά, οι πληρωμές

Τούτων δοθέντων, και με βάση, δε, όσα αναφέρει το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, η έγκριση από την Κομισιόν, την προηγούμενη εβδομάδα, του ελληνικού Σχεδίου Δράσης για την μεταρρύθμιση του συστήματος αγροτικών επιδοτήσεων ανοίγει το δρόμο για την άμεση πληρωμή της προκαταβολής (70%) της βασικής ενίσχυσης του 2025. Κι αυτό την ώρα που η καταβολή της έχει καθυστερήσει εδώ και μήνες, έχοντας οδηγήσει, στο “κοκκινο” την ελληνική περιφέρεια.

πιπλέον, με βάση το ΥΠΑΑΤ, δρομολογείται η πληρωμή άλλων ενισχύσεωναπό τον Πυλώνα Ι και ΙΙ της ΚΑΠ, καθώς και πληρωμές από μικρότερα προγράμματα που είχαν καθυστερήσει λόγω του γενικότερου προβλήματος που ΟΠΕΚΕΠΕ.

Με την έγκριση του νέου Σχεδίου Δράσης, σύμφωνα με το Υπουργείο διασφαλίζεται ότι θα διαμορφωθεί:

1. Ένα αξιόπιστο και διαφανές σύστημα διαχείρισης και ελέγχων των αγροτικών επιδοτήσεων ( νέο ΟΣΔΕ) απολύτως σύμφωνο με τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς ώστε από εδώ και πέρα να μην έχουμε νέες εμπλοκές σε πληρωμές ή νέα πρόστιμα προς τη χώρα.

2. Θα μπει  τέλος στα «πανωγραψίματα»  και οι επιδοτήσεις θα κατανέμονται με βάση τα πραγματικά, αδιαμφισβήτητα, δεδομένα του κάθε αγρότη και κτηνοτρόφου.

3. Διασφαλίζεται ότι δεν πρόκειται να χαθεί ούτε ένα ευρώ από τα κοινοτικά χρήματα που αναλογούν στη χώρα. Εφόσον κατανεμηθούν φέτος λιγότερα χρήματα σε αγρότες και κτηνοτρόφους από τη βασική ενίσχυση θα υπάρξει «δεύτερη κατανομή» των κοινοτικών πόρων καταρχήν στην ίδια τη βασική ενίσχυση αλλά και μέσω της συνδεδεμένηςενίσχυσης, των οικολογικών σχημάτων ή άλλων επιλογών. Έτσι τελικά οι έντιμοι αγρότες και κτηνοτρόφοι θα πάρουν συνολικά μεγαλύτερη επιδότηση από τα προηγούμενα χρόνια.

Ειδικός Λογαριασμός Εγγυήσεων Γεωργικών Προϊόντων

Να σημειωθεί ότι  συνιστάται εκτός κρατικού προϋπολογισμού ο Ειδικός Λογαριασμός Εγγυήσεων Γεωργικών Προϊόντων (Ε.Λ.Ε.ΓΕ.Π.), από τον οποίο θα καταβάλλονται όλες οι δαπάνες που προκαλούνται από την εφαρμογή της αγροτικής πολιτικής. Ο προϋπολογισμός του λογαριασμού καταρτίζεται από την ΑΑΔΕ και εγκρίνεται από τον Διοικητή της Αρχής, εκτός αν μεταβάλλεται το δημοσιονομικό αποτέλεσμα ή επέρχεται αύξηση δαπανών, οπότε απαιτείται κοινή απόφαση του Υπουργού Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και του Διοικητή της ΑΑΔΕ.

Μεταβατικό σύστημα

Επιπλέον προβλέπει ένα υβριδικό μεταβατικό σύστημα για το 2025. Αναλυτικότερα:

Α) Το υβριδικό μεταβατικό σύστημα πληρωμών και ελέγχων για το 2025.

Στο μεταβατικό σύστημα πληρωμών για το 2025 υπάρχουν οι ακόλουθες προβλέψεις:

1. Για τον υπολογισμό των αγροτικών εκτάσεων και για να αντιμετωπιστούν τα φαινόμενα των εικονικών μισθωτηρίων και των καταπατήσεων από φέτος είναι υποχρεωτική η δήλωση του ΑριθμούΤαυτότητας Ακινήτου (ΑΤΑΚ) για όλα τα αγροτεμάχια και σε ειδικές περιπτώσεις η δήλωση του Κωδικού Αριθμού Εθνικού Κτηματολογίου (ΚΑΕΚ). Οι τελευταίες αφορούν μικρά αγροτεμάχια έως 20 στρέμματα στα οποία εμφανίζεται το φαινόμενο της πολυϊδιοκτησίας και για τα οποία γίνεται δεκτό το ΚΑΕΚ.

Ειδικά για αγροτεμάχια και κοπτολίβαδα που έχουν προκύψει ευρήματα από τους ελέγχους (πχ. αναντιστοιχίες με δορυφορικές φωτογραφίες), κυρίως σε περιοχές της Κεντρικής Μακεδονίας και της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, θα κληθούν οι αγρότες μέσω του συστήματος AGRISNAP να διορθώσουν τις αναντιστοιχίες αυτέςμέσω του συστήματος ενστάσεων του ΟΠΕΚΕΠΕ, να αξιολογηθούν και στη συνέχεια να πληρωθούν τα αγροτεμάχια που θα κριθούν επιλέξιμα.

Στις περιπτώσεις που έχουν δηλωθεί λανθασμένα ΚΑΕΚ, με αποτέλεσμα να μηδενιστούν τα προβληματικά αγροτεμάχια και να εξαιρεθούν από την καταβολή της προκαταβολής της βασικής ενίσχυσης, θα δοθεί η δυνατότητα διόρθωσης μέσω ενστάσεων και στη συνέχεια θα πληρωθούν τα αγροτεμάχια που θα κριθούν επιλέξιμα.

2. Ο υπολογισμός του ζωικού κεφαλαίου, δηλαδή ο αριθμός των ζώων,  προσδιορίζεται με αντικειμενικά στοιχεία:  τα τιμολόγια πώλησης γάλακτος κρέατος, καθώς και αγορών ζωοτροφών. Τα στοιχεία αντλούνται από τον ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ ή από το MYDATA και τις Δηλώσεις Ε3. Ελέγχεται δηλαδή το σύνολο των, σχετικών με την δραστηριότητα του παραγωγού, οικονομικών συναλλαγών αποδίδοντας νόημα στο βασικό όρο  επιλεξιμότητας που είναι ο «ενεργός γεωργός» .

Για τη διασφάλιση αντικειμενικού υπολογισμού του ζωικού κεφαλαίου εφαρμόζεται ειδική μεθοδολογία, με βάση την ελάχιστη αναλογία παραγωγής γάλακτος και αριθμού ζώων (100 κιλά γάλακτος ανά επιλέξιμη προβατίνα ή αίγα), καθώς και τα επίσημα στοιχεία σφαγών. Όπου υφίστανται και τα δύο στοιχεία, λαμβάνεται υπόψη ο υπολογισμός που αποτυπώνει τον μεγαλύτερο και πιο τεκμηριωμένο αριθμό ζώων

3. Για τους βοσκοτόπους έχει αναθεωρηθεί η διαδικασία κατανομής επιλέξιμης γης μέσω της τεχνικής λύσης και η έκταση πλέον προσδιορίζεται από τα στοιχεία της παραγωγικής δραστηριότητας των κτηνοτρόφων. 

Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;

Με βάση το ΥΠΑΑΤ, δεν μπορεί κανείς πλέον να ενεργοποιεί δικαιώματα σε βοσκότοπους που βρίσκονται εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από το μαντρί του. Όπως αναφέρεται, οι ενισχύσεις δίνονται εκεί όπου πράγματι βόσκουν τα ζώα και παράγεται προϊόν. Οι δημόσιοι βοσκότοποι κατανέμονται στο νομό που βρίσκεται η κτηνοτροφική εγκατάσταση ή στον όμορο νομό, ενώ όσοι διαθέτουν ιδιωτικούς βοσκότοπους λαμβάνουν ενίσχυση μόνο για τη διατήρηση του βοσκότοπου για την οποία απαιτείται ελάχιστη βοσκοφόρτωση 0,2 MMZ/haβάσει των προβλέψεων της ΣΣ ΚΑΠ 2023-2027.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, στις περιπτώσεις που οι διαθέσιμοι βοσκότοποι δεν επαρκούν για να καλύψουν το ζωικό κεφάλαιο των κτηνοτρόφων, όπως τεκμαίρεται από τα στοιχεία (γάλα – κρέας – ζωοτροφές) αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να μειώνεται καταφανώς άδικα η επιδότηση των κτηνοτρόφων αυτών.

Για να διορθωθεί η αδικία αυτή, όπως αναφέρει το ΥΠΑΑΤ, μετά την πληρωμή της προκαταβολής της  βασικής ενίσχυσης ο ΟΠΕΚΕΠΕ θα προχωρήσει, μέσω της διαδικασίας ενστάσεων, σε μια συμπληρωματική κατανομή βάσει των τιμολογίων του γάλακτος και του κρέατος που πούλησαν καθώς και των ζωοτροφών που αγόρασαν έτσι ώστε να μην αδικηθούν από τις πληρωμές.

4. Ο αγρότης και κτηνοτρόφος θα έχουν το δικαίωμα ένστασης. Ο ΟΠΕΚΕΠΕ το προσεχές διάστημα θα ανακοινώσει διαδικασία υποβολής ενστάσεων για τη θεραπεία των ανωτέρω ζητημάτων.

Β) Το σύστημα πληρωμών και ελέγχων για το 2026

Τα βασικά χαρακτηριστικά του νέου συστήματος πληρωμών και ελέγχων για το  2026: 

1. Δημιουργία νέου ψηφιακού γεωχωρικού χάρτη της χώρας. Θα καταρτιστεί ένας εξαιρετικά ακριβής χάρτης της ελληνικής επικράτειας, βασισμένος σε δορυφορικές εικόνες πολύ υψηλής ανάλυσης και τη χρήση «έξυπνων» εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης. Ο χάρτης αυτός θα επιτρέπει τον σαφή διαχωρισμό των επιλέξιμων και μη επιλέξιμων εκτάσεων για ενισχύσεις, ενώ θα ανανεώνεται συστηματικά.

2. Νέος τρόπος καταγραφής των αιγοπροβάτων. Θα δημιουργηθεί ενιαία ψηφιακή βάση δεδομένων για την ακριβή καταγραφή και παρακολούθηση κάθε ζώου. Κάθε αιγοπρόβατο θα σημαίνεται με ηλεκτρονικό «βώλο» και τα στοιχεία του θα τηρούνται αποκλειστικά στη νέα βάση, η οποία θα συνδεθεί απευθείας με το ΟΣΔΕ.

3. Περισσότεροι και πιο αποτελεσματικοί έλεγχοι. Οι έλεγχοι στις δηλώσεις θα είναι εκτεταμένοι και θα γίνονται πλέον πιο στοχευμένοι, με εφαρμογή εργαλείων ανάλυσης κινδύνου, όπως προβλέπεται στο εγκεκριμένο Σχέδιο Δράσης. Οι διοικητικές και γεωχωρικές διασταυρώσεις πραγματοποιούνται με βάση επίσημα δεδομένα (παραγωγής, φορολογίας, κτηματολογίου) τηρούμενα σε εθνικές βάσεις δεδομένων οι οποίες πλέον αξιοποιούνται στο έπακρο, ώστε να εντοπίζονται περιπτώσεις πλασματικής δραστηριότητας ή παραπλάνησης του συστήματος με δημιουργία τεχνητών (ψεύτικων) συνθηκών όπως γινόταν στο παρελθόν. Παράλληλα, οι επιτόπιοι έλεγχοι διενεργούνται από μικτά κλιμάκια, με περιορισμένη διακριτική ευχέρεια και σαφώς προκαθορισμένα πρωτόκολλα ελέγχου, ενισχύοντας τη διαφάνεια και αποτρέποντας πρακτικές που στο παρελθόν δημιούργησαν ελεγκτικές αστοχίες που είχαν σαν αποτέλεσμα να επιβάλλονται πρόστιμα για τη χώρα.

4. Πλήρης έλεγχος του ιδιοκτησιακού καθεστώτος. Από το επόμενο έτος θα πραγματοποιούνται διασταυρωτικοί έλεγχοι με τα στοιχεία του Εθνικού Κτηματολογίου και του νέου Μητρώου Ιδιοκτησίας Ακινήτων (ΜΙΔΑ) της ΑΑΔΕ.