Θα μπορούσαν να γίνουν εκλογές εν μέσω πολέμου στην Ουκρανία;

Ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, δήλωσε πως η χώρα του προετοιμάζεται να διεξάγει εκλογές εν μέσω πολέμου, ενώ οι διαβουλεύσεις για το σχέδιο κατάπαυσης του πυρός συνεχίζονται χωρίς όμως εμφανή πρόοδο, με τον Ντόναλντ Τραμπ να πιέζει ασφυκτικά την Ουκρανία για υποχωρήσεις.

Ο Ουκρανός πρόεδρος κάλεσε τους νομοθέτες να καταρτίσουν προτάσεις νόμων, που θα επιτρέπουν αλλαγές στον εκλογικό νόμο προκειμένου να μπορέσουν να διεξαχθούν εκλογές εν μέσω πολέμου και, για να συμβεί κάτι τέτοιο, ζήτησε τη βοήθεια των ΗΠΑ.

«Ζητάω τώρα και το δηλώνω ανοιχτά, να με βοηθήσουν οι ΗΠΑ. Μαζί με τους Ευρωπαίους εταίρους μας, μπορούμε να εξασφαλίσουμε την ασφάλεια που απαιτείται για να διεξαχθούν εκλογές. Αν αυτό συμβεί, η Ουκρανία θα είναι έτοιμη να προχωρήσει σε εκλογές εντός των επόμενων 60 έως 90 ημερών», είπε ο Ζελένσκι.

Στενό μαρκάρισμα Τραμπ στον Ζελένσκι

Οι δηλώσεις Ζελένσκι αποτελούν μια απότομη «στροφή» της μακροχρόνιας θέσης του ότι η ψήφος είναι αδύνατη υπό στρατιωτικό νόμο. Ωστόσο ο Ζελένσκι φαίνεται να οδηγήθηκε στην απόφαση αυτή, λίγες ώρες μετά τη νέα κριτική από τον Ντόναλντ Τραμπ, σε μια συγκυρία όπου ο Ζελένσκι έτσι κι αλλιώς πιέζεται και στο εσωτερικό της χώρας, καθώς το μεγάλο σκάνδαλο διαφθοράς στον ενεργειακό τομέα της Ουκρανίας έχει αγγίξει στενούς του συνεργάτες.

«Είναι μια σημαντική στιγμή για τη διεξαγωγή εκλογών», δήλωσε ο Τραμπ στο Politico σε συνέντευξή του που δημοσιεύθηκε νωρίτερα την Τρίτη. «Χρησιμοποιούν τον πόλεμο για να μην διεξάγουν εκλογές… Φτάνει σε ένα σημείο όπου δεν υπάρχει πλέον δημοκρατία».

Με εγγυήσεις ασφαλείας, δήλωσε ο Ζελένσκι στους δημοσιογράφους, οι εκλογές θα μπορούσαν να διεξαχθούν εντός τριών μηνών. Το πιο σημαντικό ερώτημα, είπε, ήταν «Πώς μπορεί να γίνει αυτό υπό επίθεση, υπό πυρά ρουκετών;»

«Κοιτάξτε, είμαι έτοιμος για τις εκλογές, και όχι μόνο αυτό», είπε ο Ζελένσκι. «Τώρα ζητώ, και το δηλώνω ανοιχτά, από τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής να με βοηθήσουν».

Με αυτή τη βοήθεια, είπε, «τις επόμενες 60 έως 90 ημέρες, η Ουκρανία θα είναι έτοιμη να διεξαγάγει εκλογές. Προσωπικά, έχω τη θέληση και την ετοιμότητα να το κάνω».

Σύμφωνα με την Washington Post, το Κίεβο επιθυμεί να εξασφαλίσει επαρκείς εγγυήσεις ασφαλείας — ιδίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες δεν έχουν καταστήσει σαφή τη θέση τους σχετικά με τη στρατιωτική υποστήριξη σε περίπτωση που η Ουκρανία και η Ρωσία καταλήξουν σε κατάπαυση του πυρός.

Οι νέες δηλώσεις Ζελένσκι θα μπορούσαν να προκαλέσουν τον Τραμπ να παράσχει τέτοιες δεσμεύσεις για να διεξαχθούν οι εκλογές που επιθυμεί.

Η Ουκρανία προετοιμάζει επίσης ένα δεύτερο, δικό της έγγραφο που θα περιέχει τις δικές τις προτάσεις για συμφωνία κατάπαυσης πυρός, όπως δήλωσε ο Ζελένσκι, στο οποίο διευκρινίζονται οι εγγυήσεις ασφαλείας «μεταξύ Ουκρανίας και Ηνωμένων Πολιτειών και μεταξύ Ουκρανίας και Ευρώπης».

Τι ισχύει με την ουκρανική νομοθεσία για εκλογές εν μέσω πολέμου

Σύμφωνα με την ουκρανική νομοθεσία, οι εκλογές δεν μπορούν να διεξαχθούν όσο η χώρα βρίσκεται υπό στρατιωτικό νόμο.

Σύμφωνα με το άρθρο 83, αν η θητεία της Verkhovna Rada (ουκρανικό κοινοβούλιο) λήξει ενώ ισχύει στρατιωτικός νόμος ή κατάσταση έκτακτης ανάγκης, η θητεία της παρατείνεται έως τη σύγκληση της πρώτης συνεδρίασης της επόμενης βουλής — εφόσον αυτή εκλεγεί μετά την άρση του στρατιωτικού νόμου.

Ομοίως, το άρθρο 108 ορίζει ότι ο πρόεδρος παραμένει στη θέση του μέχρι να αναλάβει ο «νέος εκλεγμένος πρόεδρος».

Ο στρατιωτικός νόμος ρυθμίζεται επίσης από ειδικό νόμο (νόμος «Για τη νομική κατάσταση του στρατιωτικού νόμου») ο οποίος σε συνδυασμό με το Σύνταγμα καθιστά σαφές ότι οι εκλογές — κοινοβουλευτικές, προεδρικές ή τοπικές — δεν μπορούν να διεξαχθούν όσο ισχύει αυτός ο νόμος.

Γιατί οι Ουκρανοί λένε ότι είναι δύσκολη η διενέργεια εκλογών

Ο Ζελένσκι, ο οποίος εξελέγη πρόεδρος το 2019, κήρυξε και το κοινοβούλιο στη συνέχεια ενέκρινε τον στρατιωτικό νόμο μετά την έναρξη της εισβολής της Ρωσίας το 2022.

Νωρίτερα φέτος, το κοινοβούλιο της Ουκρανίας ενέκρινε με συντριπτική πλειοψηφία ένα ψήφισμα που επιβεβαιώνει τη νομιμότητα της παραμονής του Ζελένσκι στο αξίωμα εν μέσω πολέμου, επιβεβαιώνοντας τη συνταγματικότητα της αναβολής των προεδρικών εκλογών ενόσω η χώρα αγωνίζεται κατά της ρωσικής εισβολής.

Ο Ζελένσκι και άλλοι Ουκρανοί αξιωματούχοι επιμένουν εδώ και καιρό ότι οι εκλογές σε καιρό πολέμου είναι αδύνατες, δεδομένης της ανάγκης άρσης του στρατιωτικού νόμου και αλλαγής του Συντάγματος και της νομοθεσίας της Ουκρανίας.

Οι δυσκολίες είναι και υλικοτεχνικές, όσον αφορά τη διεξαγωγή ψηφοφορίας μεταξύ των Ουκρανών στρατιωτικών και των εκατομμυρίων Ουκρανών προσφύγων που ζουν στο εξωτερικό. Επίσης, αβέβαιο είναι το εκλογικό καθεστώς των Ουκρανών που ζουν στο ένα πέμπτο της χώρας που κατέχεται από τη Ρωσία.

Υπάρχει ακόμη και το πιο κρίσιμο, που δεν είναι άλλο από το πώς θα μπορέσουν να ψηφίσουν οι Ουκρανοί πολίτες με ασφάλεια, εν μέσω ρωσικών βομβαρδισμών και άλλων επιθέσεων που δέχεται η χώρα.

Οι δημοσκοπήσεις, όπως σημειώνει το Al Jazeera, δείχνουν επίσης ότι οι Ουκρανοί είναι αντίθετοι στη διεξαγωγή εκλογών σε καιρό πολέμου, αλλά θέλουν επίσης νέα πρόσωπα σε ένα πολιτικό τοπίο που έχει σε μεγάλο βαθμό παραμείνει αμετάβλητο από τις τελευταίες εθνικές εκλογές του 2019.

Η κυβέρνηση Τραμπ έχει ζητήσει εδώ και καιρό εκλογές. Τον Φεβρουάριο, κατηγόρησε τον Ζελένσκι ως «δικτάτορα», επαναλαμβάνοντας ισχυρισμούς που είχε κάνει προηγουμένως ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο Πούτιν αρνήθηκε να διαπραγματευτεί με τον Ζελένσκι, τον οποίο θεωρεί παράνομο πρόεδρο.

Ουκρανοί και Δυτικοί αξιωματούχοι έχουν επισημάνει ότι ο ίδιος ο Πούτιν έχει επανέλθει στο αξίωμα αρκετές φορές με στημένες, αντιδημοκρατικές ψήφους, ενώ ο Ζελένσκι εξελέγη σε ελεύθερες και δίκαιες εκλογές.

Έχουν επίσης σημειώσει ότι πολλές χώρες έχουν αναβάλει εκλογές σε περιόδους πολέμου ή εθνικών έκτακτων αναγκών.

«Θέλω και περιμένω προτάσεις από τους εταίρους μας και τους βουλευτές μας και είμαι έτοιμος να προσέλθω στις κάλπες», ανέφερε μεταξύ άλλων ο Ζελένσκι, δηλώνοντας έτοιμος να ακούσει σχετικές προτάσεις.