Νέες ταινίες: “Avatar: Φωτιά και Στάχτη”, το μπλοκμπάστερ υπερθέαμα όπως θα έπρεπε να είναι

H “Σπασμένη Φλέβα” ξεπέρασε τις 100.000 εισιτήρια με μια ακόμη εβδομάδα όπου κράτησε πολύ μεγάλο μέρος των θεατών που είχε προηγουμένως, και βρίσκεται στο κατόπι της “Βουγονίας” που έχει κινηθεί παρόμοια και τώρα σβήνει φτάνοντας τις 125.000.

Κι ενώ η “Ζωούπολη 2” με 134.000 γίνεται παγκοσμίως το εμπορικό μεγαθήριο της χρονιάς, εδώ το αληθινό μεγαθήριο είναι τα τιμιότατα “Κάλαντα των Χριστουγέννων” που μετά από 10 μέρες έχουν φτάσει τις 146.000 εισιτήρια(!) και με την εορταστική περίοδο μπροστά μας πάνε για τεράστια επίδοση.

Μιλώντας για μεγαθήρια, έχουμε νέο Τζέιμς Κάμερον αυτή την εβδομάδα, με το νέο “Avatar” σίκουελ – που μπορεί και να είναι το τελευταίο, μιας κι ο σκηνοθέτης δεν έχει ξεκαθαρίσει αν τελικά σκοπεύει να επιστρέψει στον κόσμο της Πανδώρας για περισσότερες περιπέτειες με τη φυλή των Νάβι.

Οι νέες ταινίες της εβδομάδας

Κριτική

Όταν ο Τζέιμς Κάμερον ανακοίνωνε την απόφασή του να συνεχίσει τη μυθολογία της Πανδώρα με 2 ή 3 ή 4 σίκουελ στο ορίτζιναλ “Avatar” (και ακόμα, μέχρι σήμερα, εμπορικότερη ταινία όλων των εποχών) πολλοί αναρωτήθηκαν τι παραπάνω ιστορία υπήρχε να ειπωθεί μετά το αρκετά σαφές και κλειστό φινάλε εκείνης της ταινίας.

Η απάντηση που δόθηκε στο “Avatar: The Way of Water” ήταν ότι βασικά, η ιστορία αυτή δεν είχε και τρομακτική σημασία. Σίγουρα, υπάρχει πλοκή και φυσικά υπάρχει και δράμα: Οι Σάλι γνωρίζουν μια νέα φυλή Νάβι εξερευνώντας τον κόσμο της Πανδώρας και το φιλμ χτίζεται πάνω στο οικογενειακό τους δράμα, όπως και στην σχέση του πρώην νεκρού Κουάριτς με τον γιο του, Σπάιντερ, ένα αληθινό «παιδί της ζούγκλας» που έχει μεγαλώσει σαν μέλος της Νάβι οικογένειας.

Στην καρδιά του όμως αυτό το φιλμ, και κατ’επέκταση και το νέο σίκουελ, “Φωτιά και Στάχτη”, είναι κάτι σαν ενυδρείο. Ή σαν ντοκιμαντέρ ενός φιξιόν κόσμου, με αχανή φανταστικά τοπία που ο Κάμερον χαρτογραφεί σα να ήταν αληθινά κι απλώς μια μέρα να ανακάλυψε, ή εξερευνώντας τα πλάσματα αυτού του κόσμου. Αβάν γκαρντ σινεμά δεν το λες το “Avatar”, αλλά πάντως έχει εκτεταμένες σκηνές δεσίματος ανάμεσα σε έναν έφηβο Νάβι και σε μια φάλαινα που μιλάει με υπότιτλους. Για μεγάλα διαστήματα χρόνου στις ταινίες αυτές δεν συμβαίνει τίποτα, μιλώντας αυστηρά ως προς την πλοκή.

Οι ώρες που περνάμε εκεί δεν είναι τόσο για να ακολουθήσουμε μια –σχηματικότατη– ιστορία μέχρι το νέο τέλος της. Όσο, απλώς, για να τις περάσουμε εκεί. Είναι αυτοσκοπός. Η πλοκή απλώς τυχαίνει να υπάρχει γύρω από το βασικό πόλο έλξης, που είναι ο ίδιος ο κόσμος της Πανδώρας. Τα φυτά του. Η κοσμολογία του. Οι φυλές του. Τα πνεύματα και οι αρχαίοι θεοί του.

Σε καθαρά δομικό και αφηγηματικό επίπεδο, είναι προφανές πως υπάρχει εδώ μια απίστευτη επαναληψιμότητα σε σχέση με το “Way of the Water” που οπωσδήποτε έχει να κάνει με το μεγάλωμα του (αρχικά ενός) σίκουελ που σταδιακά χωρίστηκε σε αυτά τα δύο. Η πλοκή ακολουθεί τα ίδια βήματα, με την εισαγωγή μιας νέας φυλής, με τον Κουάριτς πάλι να κυνηγά τον Σάλι, την οικογένεια να τρέχει να κρυφτεί, τα μέλη της να χωρίζονται, την Κίρι (στο ρόλο ΠΑΡΑ πολύ κεφάτη η Σιγκούρνι Γουίβερ) να προσπαθεί να έρθει σε επαφή με τη μητέρα φύση, και όλα να καταλήγουν σε μια μεγάλη μάχη.

Θυμήθηκα λίγο την περίπτωση των δύο “Σούπερμαν” του Ρίτσαρντ Ντόνερ: Ο Ντόνερ απολύθηκε λίγο πριν ολοκληρώσει τα γυρίσματα, το φινάλε που είχε οραματιστεί για να κλείνει το σίκουελ χρησιμοποιήθηκε στο φινάλε του πρώτου φιλμ, κι όταν επέστρεψε δεκαετίες μετά για να μοντάρει το director’s cut της δεύτερης ταινίας, χρησιμοποίησε αναγκαστικά το ίδιο κλείσιμο – με αποτέλεσμα κι οι δύο ταινίες να τελειώνουν με τον ίδιο τρόπο. Πειράζει, στην πραγματικότητα; Μάλλον όχι.

Στην περίπτωση των “Avatar” βέβαια η πραγματικότητα είναι η εντελώς αντίθετη μιας κι ο Κάμερον έχει πλήρη κι απόλυτο έλεγχο – ποιος να του πει τι; Είναι όμως εμφανές πως το ενδιαφέρον του βρίσκεται αλλού. Για την ακρίβεια, νιώθω πως αυτά τα δύο “Avatar” σίκουελ πίσω από τη μηχανική πλοκή τους και τις μάλλον στοιχειώδεις περιβαλλοντικές και πασιφιστικές ανησυχίες, συμπυκνώνουν κάθε τι που συναρπάζει τον Κάμερον μέσα από τη φιλμογραφία του όλες αυτές τις δεκαετίες.

Θεματικά, επιστρέφει διαρκώς σε ιδέες ψυχής και σώματος – σε ανθρώπους παγιδευμένους ή απελευθερωμένους από σώματα που αλλάζουν, μεταβάλλονται, τους δίνουν νέα μάτια. Άνθρωπος και μηχανή και φύση, κλώνοι, άνθρωποι που αναγεννιούνται ως Νάβι. Η διαδρομή του Κουάριτς στην τριλογία είναι απολαυστική καθώς βρίσκεται σε αυτή τη διαρκή πάλη για το αν θα δει τον κόσμο ως Νάβι ή αν θα παραμένει για πάντα άνθρωπος στο σημείο του αρχικού “download” του. Υπάρχει μια φοβερή σκηνή στο “Way of the Water” με τον Νάβι Κουάριτς να θρυμματίζει το κρανίο του πάλαι ποτέ ανθρώπινου σκελετού του.

Εδώ ο Κουάριτς (του πάντα φανταστικού σε αυτές τις ταινίες, Στίβεν Λανγκ) έρχεται σε επαφή με την αδυσώπητη πολεμίστρια Βαράνγκ (Ούνα Τσάπλιν, μια εκπληκτική νέα προσθήκη στη σάγκα), ηγέτιδα της αιμοδιψούς φυλής της φωτιάς. Έτσι μια βίαιη φυλή θα έρθει σε επαφή με την τεχνολογία («δείξε μου πώς να κάνω κεραυνό») την ώρα που ο Τζέικ Σάλι κι η Νεϊτίρι αναμετρώνται με τη θέση τους απέναντι στη βία, την οργή, τον θάνατο.

(Από τα highlights της ταινίας, η σκηνή στο δάσος με τους δυο τους να ζυγίζουν ηθικά το κατά πόσο θα πράξουν κάτι το αδιανόητο.)

Όλα αυτά, καθότι μιλάμε για Τζέιμς Κάμερον, παραδίδονται ως ένα μεγαλειώδες υπερθέαμα το οποίο δεν έχει καμία αναστολή ως προς το μέγεθός του. Ο Κάμερον βάλθηκε να δημιουργήσει έναν τεράστιο κόσμο και να μας ταξιδέψει σε κάθε του γωνία, ύψος και βάθος, και το ότι το πετυχαίνει παίρνοντάς μας σε σημεία την ανάσα, δεν πρέπει να θεωρείται ούτε δεδομένο, ούτε κατακριτέο.

Διαχειρίζεται την συνύπαρξη φυσικού τοπίου και ψηφιακής παρέμβασης με έναν τρόπο που δεν έχει προηγούμενο και όμοιο στο χολιγουντιανό σινεμά, δημιουργώντας μια αρμονία αποστομωτική. Ένα 3D που δεν κουράζει, πλάσματα που σε κάνουν να ξεχνάς την κατασκευή τους, και ένα βάθος πεδίου που εμπλουτίζει την εμπειρία χωρίς να την υπερφορτώνει ακόμα κι όταν η πληροφορία είναι πολλή.

Είναι ένας κόσμος που σε προσκαλεί να μείνεις μέσα του ξεχνώντας πολλές φορές την πλοκή, και σε καλεί να αναλογιστείς την φύση του, τα πλάσματά του, τα πνεύματά του, την ομορφιά του. Φυσικά είναι ένα άκρως παραδοσιακό οικογενειακό δράμα στην καρδιά της σάγκα που την κινεί μπροστά, αλλά είναι κι οι διάσπαρτες ιδέες και εμμονές του Κάμερον που το εμπλουτίζουν και το κάνουν τόσο must-see event – όχι απλώς μια μπλοκμπάστερ ταινία.

Ναι, οι διάλογοι είναι ξύλινοι. Ναι, το φιλμ κρεμάει σε διάφορα σημεία και ναι, κάπως τα έχουμε ξαναδεί αυτά. Δεν έχω πρόβλημα με αυτό: Το “Φωτιά και Στάχτη” είναι ένα αμόλυντα ειλικρινές μπλοκμπάστερ σε μια κυνική και μετα-ειρωνική εποχή, που περιλαμβάνει υπο-πλοκές όπως την δίκη μιας φάλαινας (!) –πάντα με υπότιτλους– και πλάσματα που γεννιούνται από την ίδια τη Φύση, και που αφήνεται να εξερευνήσει θεματικές εμμονές και κοσμολογικές λεπτομέρειες σαν κανείς να μας κυνηγά να τελειώνουμε.

Το μεγαλύτερο ποσοστό του εμπορικού κινηματογράφου μοιάζει να θέλει να μικρύνει το σινεμά, το αντιλαμβάνεται σαν ένα συνεχές αυτοαναφορικό κουίζ ή σαν επεισόδια τηλεόρασης. Τα “Avatar” σίκουελ του Τζέιμς Κάμερον είναι αχανή, πανέμορφα και πολυτελή – και είναι απολύτως περήφανα για αυτό.

Κριτική

Βασισμένος στο ομώνυμο λογοτεχνικό σουξέ, ο σκηνοθέτης Πολ Φιγκ αγκαλιάζει ακόμα περισσότερο το ψυχολογικό θρίλερ με το οποίο είχε έτσι κι αλλιώς φλερτάρει με το στιλιστικό highlight της καριέρας του, το παρεξηγημένο κατά την κυκλοφορία του αλλά πλέον καλτ, “Μια Μικρή Χάρη” με τη Μπλέικ Λάιβλι και την Άννα Κέντρικ.

Ο Φιγκ ξεκίνησε από την κωμωδία – βλέπε το άκρως επιδραστικό τηλεοπτικό “Freaks and Geeks” και την μπλοκμπάστερ κωμωδία-σταθμό “Φιλενάδες” του 2011. Στην πορεία της πάντα ενδιαφέρουσας καριέρας του άρχισε να αναπτύσσει μια περιέργεια προς το σασπένς, κάτι που εκφράστηκε μέχρι και στην τελείως αλλόκοτη κομεντί “Last Christmas”, όσο και στην προαναφερθείσα “Μια Μικρή Χάρη”, όπου η σάτιρα και το ψυχολογικό θρίλερ συνυπάρχουν με έναν εντυπωσιακά κατασκευασμένο τρόπο, λειτουργώντας ταυτόχρονα και αλληλένδετα.

Η “Αγγελία” είναι ένα ακόμα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά χωρίς πλέον κάτι το αφηγηματικά αλλόκοτο ή το στιλιστικά ευρηματικό στην όλη προσέγγιση. Αντιθέτως, θυμίζοντας κάτι από τα αρκετά τίμια και παλιομοδίτικα ‘80s και ‘90s ψυχολογικά θρίλερ (πέρασα αρκετό μέρος της ταινίας σκεπτόμενος το “Νύχτες με τον Εχθρό μου” με την Τζούλια Ρόμπερτς), η “Αγγελία” συντηρεί το ενδιαφέρον του θεατή μέσα από καλοφτιαγμένο σασπένς και σειρά ανατροπών που έχουν επίδραση και στην αφήγηση και το POV της ταινίας.

Η Αμάντα Σέιφριντ, που φέτος μας έδωσε μια από τις ερμηνείες της χρονιάς με το ακυκλοφόρητο δυστυχώς “Testament of Ann Lee”, είναι κι εδώ εξαιρετική, παίρνοντας το βάρος πάνω της από μια μάλλον άνευρη Σίντνεϊ Σουίνι. Υπάρχουν στιγμές που σχεδόν περιμένεις την ταινία να γείρει προς το camp, όμως ο Φιγκ την συγκρατεί. Μια χαρά πέρασα, αλλά με έπιασα να αναρωτιέμαι σε σημεία, αν θα έπρεπε να αφήσει το camp να ξεχυθεί.

Κυκλοφορούν επίσης

Αυτά Που Σκοτώνεις: Ο Άλι, καθηγητής πανεπιστημίου, στοιχειώνεται από τον ύποπτο θάνατο της άρρωστης μητέρας του και αναγκάζει τον μυστηριώδη κηπουρό του να διαπράξει μια πράξη ψυχρής εκδίκησης. Καθώς παλιά, θαμμένα οικογενειακά μυστικά έρχονται στην επιφάνεια και η αστυνομία σφίγγει τον κλοιό γύρω του, οι αμφιβολίες αρχίζουν να κλονίζουν τη συνείδησή του. Ο Άλι δεν έχει άλλη επιλογή από το να κοιτάξει κατάματα την άβυσσο της ίδιας του της ψυχής. Βραβευμένο ψυχολογικό θρίλερ.

Χριστούγεννα με τον Ποντικούλη: Εορταστική οικογενειακή περιπέτεια.