12η Οκτωβρίου: Η διπλή απελευθέρωση από τους ναζί και τη σπορά τους

Γωνία Σταδίου και Βουκουρεστίου, 12 Οκτωβρίου του 1944, οι Αθηναίοι πανηγυρίζουν την απελευθέρωση από τους ναζί.

Ακριβώς 76 χρόνια μετά, λίγα χιλιόμετρα πιο μακριά, στο Εφετείο Αθηνών, ανακοινώνονται σήμερα οι ποινές για τους νοσταλγούς του Χίτλερ και των ταγματασφαλιτών.

Η γιορτή, ξεκίνησε στις 11 Οκτωβρίου, με την καταδικαστική απόφαση για την εγκληματική οργάνωση.

Η καταδίκη λοιπόν της Χρυσής Αυγής ως εγκληματική οργάνωση, συμπίπτει επετειακά με την απελευθέρωση της Αθήνας, σε μια συμβολική συγκυρία. Συμπτίπτει με την ημέρα που η πρωτεύουσα εκκενώθηκε από τα γερμανικά στρατεύματα μετά από 1264 μέρες Κατοχής.

Οι ναζί υπέστειλαν τη σημαία τους από την Ακρόπολη στις 9.45 το πρωί της 12ης Οκτωβρίου, και την ίδια στιγμή τμήμα του γερμανικού στρατού κατέθεσε στεφάνι στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη. Ο Χέλμουτ Φέλμυ, Γερμανός αντιπτέραρχος, στρατιωτικός διοικητής Νοτίου Ελλάδος, ανακοίνωσε την αποχώρηση των στρατευμάτων, ενώ τα συνεργαζόμενα με τους κατακτητές, Τάγματα Ασφαλείας, κλείστηκαν στο στρατόπεδο στο Γουδί.

Η “σπορά των ηττημένων” βέβαια, έμελλε να μείνει ριζωμένη στη χώρα, όπως διατεινόταν υπερήφανα ο ίδιος ο Μιχαλολιάκος δρώντας στις σκιές ενός συστήματος που μέχρι πρότινως, έκανε πως δεν γνώριζε την αλήθεια. Του συστήματος που άλλοτε χάιδευε τους νεοναζί, άλλοτε τους χρησιμοποιούσε, άλλοτε αδιαφορούσε, πιστεύοντας πως θα “εκδημοκρατιστούν”.

“Ήταν ένα κάρο φορτωμένο νέους και νέες που ξεφωνίζανε. Στο άλογο που τραβούσε το κάρο καθότανε καβάλα μια γυναίκα μελαχρινή σα γύφτισσα που είχε στο κεφάλι και στους ώμους ένα σάλι επαναστατικά κατακόκκινο. Φορούσε κίτρινο φουστάνι κι είχε διάφορα χαϊμαλιά στο στήθος, κρατούσε μια ελληνική σημαιούλα και ξεφώνιζε τραγουδώντας: “Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη…”. Μια παρέα μάγκες γυρίζανε με ένα χαρτονένιο Χίτλερ κρεμασμένο σε ένα κοντάρι και φωνάζανε ρυθμικά “Εμπατίρησε”.. Πολλά τραμ και καμιόνια ανεβοκατέβαιναν τους κεντρικούς δρόμους φορτωμένα παιδιά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που φωνάζανε συνθήματα των οργανώσεών τους. Είδα και μια παρέλαση πιτσιρίκων με ξύλινα τουφέκια, του “παιδικού μετώπου» του ΕΑΜ”, έγραφε ο συγγραφέας Γιώργος Θεοτοκάς για  τη “μεγάλη ημέρα” (Γιώργος Θεοτοκάς, Τετράδια Ημερολογίου, Αθήνα: Εστία).

Το Α΄ Σώμα Στρατού του ΕΛΑΣ φρόντισε εκείνη τη μέρα, έτσι ώστε να περιφρουρηθούν οι αυθόρμητες εκδηλώσεις χαράς.

Παρακάτω μπορείτε να δείτε μια αποκατάσταση χρώματος της σελίδας @kaplanisart, στην ιστορική φωτογραφία της Βούλας Θεοχάρη Παπαϊωάννου. Η Παπαϊωάννου (1898 – 1990) συνεργάστηκε την περίοδο της Κατοχής με την ελβετική επιτροπή του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού αποτυπώνοντας την καθημερινότητα των κατοίκων της ελληνικής πρωτεύουσας.

Το έργο της Βούλας Θεοχάρη Παπαϊωάννου μπορείτε να το δείτε εδώ.

Εν συνεχεία, την 12η Οκτωβρίου του 1944, τμήματα μηχανικού του ΕΛΑΣ έκοψαν τα σύρματα των υπονομεύσεων στο αεροδρόμιο του Ελληνικού (Χασανίου), στο φράγμα του Μαραθώνα, ενώ δυνάμεις της ΙΙ Μεραρχίας του ΕΛΑΣ Αττικής συγκρούστηκαν με τους υποχωρούντες Γερμανούς στο Κακοσάλεσι.

Την ίδια ημέρα μονάδα Βρετανών αλεξιπτωτιστών έπεσαν στα Μέγαρα. Η μονάδα αυτή από κοινού με τη Βρετανική Ταξιαρχία, που έφτασε στις 14 Οκτωβρίου, κινήθηκε προς την Αθήνα μαζί με τις άλλες βρετανικές μονάδες της επιχείρησης ΜΑΝΝΑ οι οποίες άρχισαν να φτάνουν στις 15 του μηνός.

Οι τελευταίες ημέρες της Κατοχής δεν ήταν αναίμακτες. Με στοχευμένες επιθέσεις δύο μέρες πριν την υποχώρησή τους Γερμανοί και Τάγματα Ασφαλείας εκτέλεσαν 47 άτομα και πυρπόλησαν 400 σπίτια στο Κορωπί. Την παραμονή της Απελευθέρωσης Γερμανοί επιτέθηκαν στην προσφυγική Καισαριανή, προπύργιο του ΕΑΜ, δολοφονώντας με απαγχονισμό τους αγωνιστές που συνέλαβαν. Στον Πειραιά, οι Γερμανοί προκάλεσαν καταστροφές, ακολουθώντας την τακτική της “καμένης γης” σε πολλές πόλεις της χώρας.

Με την πλήρη αποχώρηση των Γερμανών εγκαταστάθηκε στην Αθήνα τριμελές κλιμάκιο της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας από τους υπουργούς Φ. Μανουηλίδη, Γ. Ζεύγο και Θ. Τσάτσο για να αναλάβει την εξουσία των απελευθερωμένων περιοχών ενώ η Αστυνομία, που τελούσε υπό τις διαταγές του Άγγελου Έβερτ, συνέλαβε τον τελευταίο κατοχικό πρωθυπουργό Ι. Ράλλη ο οποίος είχε παραμείνει στην Μητρόπολη καθ’ όλη τη διάρκεια της 12ης Οκτωβρίου. Την ίδια τύχη είχε και ο πρώτος δωσίλογος πρωθυπουργός Γ. Τσολάκογλου και οι υπουργοί της κυβέρνησής του αλλά και διευθυντές εφημερίδων που είχαν συνεργαστεί ανοιχτά με τους Γερμανούς.

Οι τρεις υπουργοί της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας ύστερα από δοξολογία στη Μητρόπολη της Αθήνας απηύθυναν ομιλία στο πλήθος που είχε κατακλύσει την πλατεία Συντάγματος. Ακολούθησε είσοδος στην πόλη και παρέλαση 700 Βρετανών καταδρομέων και 400 Ιερολοχιτών. Τα τμήματα αυτά κατέληξαν στην πλατεία Συντάγματος όπου τα επιθεώρησε ο διορισμένος από την κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας Στρατιωτικός Διοικητής Αττικής Π. Σπηλιωτόπουλος και κατέθεσαν στεφάνι στον Άγνωστο Στρατιώτη.

Την επόμενη της Απελευθέρωσης τους αυθόρμητους πανηγυρισμούς του αθηναϊκού λαού διαδέχθηκαν διαδηλώσεις των οργανώσεων, αρχικά του ΕΑΜ και έπειτα των “εθνικών οργανώσεων.

Η επίσημη άφιξη της Ελληνικής Κυβέρνησης υπό τον Γ. Παπανδρέου, στην οποία το ΕΑΜ συμμετείχε με έξι υπουργούς, έγινε το πρωί της Τετάρτης 18 Οκτωβρίου 1944.  Στην υποδοχή της βρέθηκε το σύνολο του αθηναϊκού λαού και τα μέλη της κυβέρνησης με επικεφαλής τον Γεώργιο Παπανδρέου έγιναν δεκτά με επευφημίες.

Την κυβέρνηση συνόδευε ο Βρετανός πρεσβευτής R. Leeper και ο αντιστράτηγος R. Scobie, αρχηγός των Συμμαχικών Δυνάμεων στην Ελλάδα, υπό τις διαταγές του οποίου είχαν υπαχθεί ο ΕΔΕΣ και ο ΕΛΑΣ με βάση τη Συμφωνία της Καζέρτας. 

Η διαφωνία του ΕΑΜ ως προς το ζήτημα του αφοπλισμού του ΕΛΑΣ οδήγησε στην παραίτηση των υπουργών του από την κυβέρνηση. Το ΕΑΜικό συλλαλητήριο την επόμενη της παραίτησης στις 3 Δεκεμβρίου 1944, χτυπήθηκε από την αστυνομία και οι δυνάμεις του ΕΑΜ προχώρησαν σε επιθέσεις σε αστυνομικά τμήματα και σε θύλακες κυβερνητικών δυνάμεων στου Γουδή και στου Μακρυγιάννη. Με την εμπλοκή των Βρετανών στο πλευρό των κυβερνητικών δυνάμεων η σύγκρουση γενικεύτηκε. Για 33 ημέρες στην Αθήνα διεξήχθησαν σφοδρές συγκρούσεις, τα Δεκεμβριανά, οι οποίες κατέληξαν σε στρατιωτική ήττα του ΕΛΑΣ και υποχώρηση των δυνάμεών του από την Αττική.

Αποτέλεσμα της δεκεμβριανής σύγκρουσης αποτέλεσε η Συμφωνία της Βάρκιζας η οποία παρά τις ελπίδες που γέννησε για ομαλοποίηση της πολιτικής ζωής έγινε εν τέλει το προοίμιο του αιματηρού εμφυλίου πολέμου.

Απώλειες

Η Ελλάδα απώλεσε περίπου το 10% του συνολικού πληθυσμού της (που τότε ανέρχονταν σε 7,3 εκατομμύρια) εξαιτίας της πείνας, των κακουχιών, των βομβαρδισμών, των πολεμικών συγκρούσεων και των εκτελέσεων ενώ 880.000 έμειναν ανάπηροι χωρίς να μπορούν να εργαστούν (έκθεση Αθ. Σμπαρούνη). 

Οι Ισραηλιτικές Κοινότητες της Ελλάδας αποδεκατίστηκαν, καθώς η πλειοψηφία των μελών τους δολοφονήθηκε στα στρατόπεδα θανάτου. Οι απώλειες έφτασαν το 87% του προπολεμικού εβραϊκού πληθυσμού της Ελλάδος, από τα υψηλότερα ποσοστά της Ευρώπης.

Σε εφαρμογή της πολιτικής των τυφλών αντιποίνων οι κατακτητές έκαψαν 1.170 χωριά, τα περισσότερα στην Ήπειρο. Η αγροτική και η βιομηχανική παραγωγή γνώρισαν δραματική πτώση. Ολική ήταν η καταστροφή του σιδηροδρομικού και οδικού δικτύου, του Ισθμού της Κορίνθου, των εγκαταστάσεων του πλήρως εκσυγχρονισμένου λιμανιού του Πειραιά και των αεροδρομίων. Το 75% του εμπορικού στόλου που προπολεμικά ήταν ο ένατος μεγαλύτερος σε χωρητικότητα, και το 1/4 των οικοδομών, περίπου 1.500.000  σπίτια, καταστράφηκαν.

Η Ελλάδα αναγκάστηκε να πληρώσει τόσο για τη στρατιωτική της Κατοχή όσο και για την εκπλήρωση στρατιωτικών σχεδίων του Άξονα στην Ανατολική Μεσόγειο. Μόνο το 1941-42 εκτιμήθηκε ότι τα έξοδα Κατοχής ανέρχονταν στο ισοδύναμο του 113,7% του εθνικού εισοδήματος (Έκθεση Αθ. Σμπαρούνη). Καθώς οι δαπάνες Κατοχής ολοένα αυξάνονταν για να λάβουν εν τέλει τρομακτικές διαστάσεις τα ελλείμματα του προϋπολογισμού αυξήθηκαν σε τρομακτικά επίπεδα: από 4% το 1938-9 σε 71% το 1941-2 και σε 93% το 1943-44 (Εκθέσεις της Τράπεζας της Ελλάδος).

Τάγματα ασφαλείας

Παρόλο που από το Φλεβάρη του ’44 χαρακτηρίστηκαν ως δωσιλογικά από το σύνολο των αντιστασιακών οργανώσεων σε Ελλάδα και εξωτερικό, το Σεπτέμβρη του ’44, και ενώ ένας σημαντικός αριθμός των μελών τους είχε ήδη συλληφθεί πριν την απελευθέρωση, ελάχιστοι τελικώς καταδικάστηκαν.

Ο βασικός λόγος ήταν πως μέχρι τις δίκες τους είχαν μεσολαβήσει τα Δεκεμβριανά και πολλά μέλη τους, με προτροπή των Βρετανών, στρατολογήθηκαν από τη κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας ως αντίβαρο στo EAM, ενώ οι λιγότερο εμπειροπόλεμοι στελέχωσαν χαμηλόβαθμες διοικητικές θέσεις στην κρατική μηχανή.

Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας και τον αφοπλισμό των εαμικών οργανώσεων στις αρχές του ’45, και μέχρι την έναρξη του Εμφυλίου στα μέσα του ’46, αρκετά πρώην μέλη των Ταγμάτων Ασφαλείας συμμετείχαν στην καταδίωξη αριστερών, κομμουνιστών, μέχρι και αντιβασιλικών σε μια περίοδο που έμεινε γνωστή ως “λευκή τρομοκρατία”.

Πρώην ταγματασφαλίτες αλλά και πολιτικά πρόσωπα, συνεργάτες των Γερμανών, επιβίωσαν μέχρι τη Χούντα, σε διοικητικές θέσεις. Η Χούντα χορήγησε συντάξεις στα πρώην μέλη των Ταγμάτων, με το διάταγμα 179 το ’69.

Φυσικά, όπως είπαμε και παραπάνω, οι νοσταλγοί των ναζί έμειναν ενεργοί στη χώρα μέσα στο πέρασμα του χρόνου, βρίσκοντας πρόσφορο έδαφος μέσα στους διαύλους του συστήματος. Ας μην έχουμε αυταπάτες, η δικαστική καταδίκη της ΧΑ, αποτελεί μια νίκη για το σήμερα, αλλά κυρίως, ένα δημοκρατικό στοιχημα για το αύριο, για να μη φτάσουμε ξανά να δούμε φασίστες εντός του ελληνικού κοινοβουλίου.

Δεν είναι η φτώχεια που κάνει τους ανθρώπους φασίστες

Όπως έλεγε ο ιστορικός Μενέλαος Χαραλαμπίδης στο News 24/7 και στον Νίκο Γιαννόπουλο (Νοέμβριος 2018), σχολιάζοντας τα εκλογικά ποσοστά της Χ.Α., πριν την πανωλεθρία που υπέστη στις τελευταίες εκλογές:

“Πάντα στην Ελλάδα είχαμε ένα 5-10% χουντικούς, βασιλόφρονες και ακροδεξιούς. Τώρα πόσο συνειδητά το πιστεύουν, αν έχουν διαβάσει το Αγών μου δεν ξέρω αλλά είναι άνθρωποι που μισούν τους αριστερούς και μισούν ότι διαφορετικό από αυτούς. Έτσι απλά. Αυτοί οι άνθρωποι υπήρχαν. Εγώ είχα την ατυχία να τους γνωρίζω από τη δεκαετία του ’90, όπως ο Δημήτρης ο Κουσουρής που από τύχη γλίτωσε. Τώρα με την ΧΑ αυτό που άλλαξε είναι ότι βρήκαν άνθρωποι ρόλο που χτυπήθηκαν από την κρίση. Άνθρωποι που έχασαν το σπίτι τους, έχασαν τη δουλειά τους, καταστράφηκαν, γίναμε ένα τίποτα και βρέθηκε η ΧΑ να τους πει “έλα την Τετάρτη το απόγευμα θα πάμε να κάνουμεμε αυτό, θα βαρέσουμε μετανάστες, θα βαρέσουμε κομμουνιστές κλπ”. Βρήκε ένα νόημα στη ζωή του. Με την ευκαιρία, να λύσουμε και άλλη μια παρεξήγηση. Δεν είναι η φτώχεια που κάνει τους ανθρώπους φασίστες. Αυτή είναι πολύ συντηρητική προσέγγιση, είναι η έλλειψη γνώσης που τους κάνει φασίστες. Είτε φτωχός, είτε πλούσιος αν κάποιος έχει έλλειψη γνώσης, γίνεται ευάλωτος στα κελεύσματα. Αν πατάει γερά στις αξίες δεν μπορεί να παρασυρθεί από τέτοιες καταστάσεις”.

Διαβάστε τις Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο, με την αξιοπιστία και την εγκυρότητα του News247.gr.