Το σύγχρονο θεραπευτικό τοπίο στην Πολλαπλή Σκλήρυνση

Η Σκλήρυνση κατά Πλάκας ή Πολλαπλή Σκλήρυνση είναι μία χρόνια νόσος του κεντρικού νευρικού συστήματος, αυτοάνοσης αιτιολογίας, χαρακτηριζόμενη από φλεγμονή, απομυελίνωση και νευροεκφύλιση. Μάλιστα θεωρείται η συχνότερη χρόνια αυτοάνοση φλεγμονώδης νόσος του κεντρικού νευρικού συστήματος. Η έναρξη των εκδηλώσεών της αφορά συνήθως σε νέους ασθενείς, ηλικίας από 20 έως 40 ετών, με υψηλότερο επιπολασμό στο γυναικείο φύλο, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις ασθενών με έναρξη νόσου ακόμη και κατά την παιδική ηλικία.

Η Πολλαπλή Σκλήρυνση διακρίνεται σε τρεις κύριες κλινικές μορφές, με βάση τον τρόπο εγκατάστασης και την κλινική πορεία: α) την Υποτροπιάζουσα Διαλείπουσα, β) τη Δευτεροπαθώς Προϊούσα, γ) την Πρωτοπαθώς Προϊούσα.

Πολλαπλή Σκλήρυνση και αντιμετώπιση

Σχετικά με τη θεραπευτική της Πολλαπλής Σκλήρυνσης πρέπει να τονίσουμε, πως τα τελευταία 20 χρόνια έχει συμβεί μια επανάσταση με την έλευση πολλών εγκεκριμένων ειδικών ανοσοθεραπειών, οι οποίες άλλαξαν την πορεία και την πρόγνωση της νόσου. Πιο συγκεκριμένα, οι προφυλακτικές αυτές θεραπείες είναι ικανές να δράσουν σε διαφορετικά μονοπάτια του παθογενετικού μηχανισμού της νόσου και διακρίνονται σε δύο βασικές κατηγορίες, βάσει του τρόπου δράσης τους στο ανοσοποιητικό σύστημα: α) ανοσοτροποιητικές (immnomodulatory), β) ανοσοκασταλτικές (immunosuppressive) θεραπείες.

Πλέον υπάρχει πληθώρα ειδικών εγκεκριμένων φαρμάκων από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ) για την Πολλαπλή Σκλήρυνση, που περιλαμβάνουν ενέσιμες (υποδόριας, ενδομυϊκής ή ενδοφλέβιας χορήγησης) και από του στόματος θεραπείες. Κάθε αγωγή έχει συγκεκριμένη ένδειξη για συγκεκριμένη μορφή της νόσου, βάσει των στοιχείων αποτελεσματικότητας και ασφάλειας που έχουν προκύψει από κατάλληλα σχεδιασμένες κλινικές μελέτες. Επίσης οι θεραπείες αυτές διαφέρουν μεταξύ τους ως προς την αποτελεσματικότητα, τον αναγκαίο τρόπο παρακολούθησής τους και τις πιθανές παρενέργειές τους.

Στην παρούσα φάση, σύμφωνα με τις οδηγίες του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΟΦ), οι θεραπείες για ενήλικες, που είναι διαθέσιμες στη χώρα μας και χορηγούνται δωρεάν από τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ, είναι οι εξής (κατά αλφαβητική σειρά):

• Για την Υποτροπιάζουσα Πολλαπλή Σκλήρυνση: 1) αλεμτουζουμάμπη, 2) ιντερφερόνη βήτα-1α, 3) ιντερφερόνη βήτα-1β, 4) κλαδριβίνη, 5) ναταλιζουμάμπη, 6) οζανιμόδη, 7) οκρελιζουμάμπη, 8) οξική γλατιραμέρη, 9) οφατουμουμάμπη, 10) πεγκιντερφερόνη βήτα-1α,11) τεριφλουνομίδη, 12) φινγκολιμόδη, 13) φουμαρικόςδιμεθυλεστέρας.
• Για τη Δευτεροπαθώς ΠροϊούσαΠολλαπλή Σκλήρυνση με ενεργότητα: σιπονιμόδη.
• Για την ΠρωτοπαθώςΠροϊούσα Πολλαπλή Σκλήρυνση με ενεργότητα: οκρελιζουμάμπη.

Η ειδική αγωγή για την Πολλαπλή Σκλήρυνση θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένη, τόσο στο προφίλ της νόσου, όσο και στις ανάγκες και την καθημερινότητα του ατόμου, με βασικό στόχο την ελάττωση του κινδύνου για εμφάνιση ενεργότητας ή/και προοδευτικότητας της νόσου και κατ΄ επέκταση τη σταθεροποίηση ή/και τη βελτίωση της κλινικής εικόνας.

Συνεπώς η έγκαιρη και άμεση έναρξη της κατάλληλης θεραπείας αποτελεί «κλειδί» στην αντιμετώπιση της συγκεκριμένες πάθησης. Αξίζει ακόμη να σημειωθεί, πως για κάθε προφυλακτική θεραπεία απαιτείται κλινική αξιολόγηση και διενέργεια κατάλληλου εργαστηριακού ελέγχου (αιματολογικός, απεικονιστικός κτλ) από ειδικό νευρολόγο, τόσο πριν από την έναρξη του φαρμάκου, όσο και καθ΄ όλη τη διάρκεια της θεραπείας.

Κέντρα/Μονάδες Πολλαπλής Σκλήρυνσης

Η ανωτέρω πολυπλοκότητα των θεραπευτικών επιλογών και η αναγκαιότητα της ολοκληρωμένης και συνεχούς αξιολόγησης ενός ασθενούς με Πολλαπλή Σκλήρυνση κάνουν, πλέον, απαραίτητη την παρουσία εξειδικευμένων Κέντρων/Μονάδων Πολλαπλής Σκλήρυνσης.

Έτσι οι Μονάδες αυτές, στο πλαίσιο της ιατρικής ακριβείας (precision medicine), έχουν στόχο τη σωστή διαγνωστική και εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση της νόσου.

Στην παρούσα φάση τέτοιου είδους οργανωμένες ειδικές Μονάδες Πολλαπλής Σκλήρυνσης εδράζονται σε δημόσιες και σε ιδιωτικές νοσοκομειακές δομές της χώρας μας, όπως η

Μονάδα Απομυελινωτικών και άλλων Αυτοάνοσων Νοσημάτων της Β΄ Νευρολογικής Κλινικής του ΕΚΠΑ (Νοσοκομείο ΑΤΤΙΚΟΝ), το Τμήμα Απομυελινωτικών Νοσημάτων της Α΄

Νευρολογικής Κλινικής του ΕΚΠΑ (Νοσοκομείο Αιγινήτειο) και το Κέντρο Πολλαπλής Σκλήρυνσης της Β’ Νευρολογικής Κλινικής του ΑΠΘ (Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ).

Επιπλέον τα ειδικά Κέντρα έχουν τη δυνατότητα ολοκληρωμένης παρέμβασης με τη συνεργασία διεπιστημονικής ομάδας (multidisciplinary team) εξειδικευμένων επαγγελματιών υγείας, για την αντιμετώπιση επιπλοκών της νόσου, που μπορούν να προκύψουν ενδεχομένως σε ασθενείς σε κλινικό, ψυχολογικό, κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο.
Συμπεραίνουμε πως στην εποχή μας η κλινική πορεία της Πολλαπλής Σκλήρυνσης μπορεί να αλλάξει σημαντικά, χάρη στην πρόοδο και στην αποτελεσματικότητα των σύγχρονων στρατηγικών θεραπείας, βελτιώνοντας, έτσι, την ποιότητα ζωής και τη συνολική πρόγνωση των ασθενών.

Αναγκαίες προϋποθέσεις είναι η έγκαιρη διάγνωση της νόσου, η επιλογή της κατάλληλης αγωγής και η εξατομικευμένη διαχείριση κάθε ασθενούς με Πολλαπλή Σκλήρυνση, από κατάλληλα εκπαιδευμένο και έμπειρο ιατρονοσηλευτικό προσωπικό.

Άρθρο από τους ειδικούς:

Δημήτριος Τζανετάκος, Νευρολόγος, Ακαδημαϊκός Υπότροφος Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Μονάδα Απομυελινωτικών και άλλων Αυτοάνοσων Νοσημάτων της Β΄ Νευρολογικής Κλινικής του ΕΚΠΑ (Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο ΑΤΤΙΚΟΝ).

Ιωάννης Τζάρτος, Αναπληρωτής Καθηγητής Νευρολογίας-Νευροανοσολογίας του ΕΚΠΑ, Μονάδα Απομυελινωτικών και άλλων Αυτοάνοσων Νοσημάτων της Β΄ Νευρολογικής Κλινικής του ΕΚΠΑ (Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο ΑΤΤΙΚΟΝ).

Σωτήριος Γιαννόπουλος, Καθηγητής Νευρολογίας-Νευροψυχολογίας του ΕΚΠΑ, Μονάδα Απομυελινωτικών και άλλων Αυτοάνοσων Νοσημάτων της Β΄ Νευρολογικής Κλινικής του

ΕΚΠΑ (Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο ΑΤΤΙΚΟΝ).

Γεώργιος Τσιβγούλης, Καθηγητής Νευρολογίας του ΕΚΠΑ, Πρόεδρος της Ελληνικής Νευρολογικής Εταιρείας, Διευθυντής της Β΄ Νευρολογικής Κλινικής του ΕΚΠΑ (Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο ΑΤΤΙΚΟΝ)