Η κρίση και η φαινομενολογία της στην Ελλάδα

Ως στιγμιότυπο των πολιτικών προτιμήσεων στα πλαίσια οι μετρήσεις κοινής γνώμης δεν συλλαμβάνουν ούτε κατά διάνοια την πραγματική οργή του ο κόσμου,  ούτε την σωρευμένη διάθεση να τιμωρήσει. Η διαμαρτυρία άλλωστε στην χώρα μας ενάντια στα σκληρά μέτρα εκφράστηκε μέχρι σήμερα βουβά.

Τι θα συμβεί στην συνέχεια κανείς δεν μπορεί να προβλέψει από την στιγμή που το θυμικό είναι καθοριστικός παράγοντας.

Σε κάθε περίπτωση η φαινομενολογία που εκτυλίσσεται στην χώρα μας θυμίζει ένα πρόσφατο σχόλιο του Economist για την Αργεντινή στο οποίο ούτε λίγο ούτε πολύ  αναφέρεται ότι ” δεν είναι δύσκολο να εισέλθει μια χώρα σε σταθερή τροχιά παρακμής. Δεν χρειάζεται κάτι το ακραίο, οι αδύναμοι θεσμοί, οι επαρχιώτες πολιτικοί, η οκνηρή εξάρτηση από μερικές πλουτοπαραγωγικές πηγές και η συστηματική άρνηση της πραγματικότητας αρκούν”.

Με την συστηματική άρνηση της πραγματικότητας αγνοήθηκαν  ορισμένες επάλληλες αλήθειες  που υποβολιμαία υπέσκαπταν το κρατούν  πολιτικό και κοινωνικοοικονομικό σύστημα και  εξωτερικεύτηκαν μόνο όταν που κατέστη πρόδηλο ότι τα μεταπολιτευτικά θεμέλια πάνω στα οποία συγκροτήθηκε η ελληνική κοινωνία είναι σαθρά εξασφαλίζουν την  πορεία της χώρας προς το μέλλον.

Η πρώτη ολοφάνερη  αλήθεια που δεν αφομοιώνεται από το υπάρχον πολιτικό σύστημα είναι ότι μια οικονομία με αδύναμη παραγωγική βάση και ως εκ τούτου με ελλειμματικό εξωτερικό εμπόριο παράγει συνεχή δημοσιονομικά προβλήματα αντί να παράγει επαρκής θέσεις εργασίας .

Η δεύτερη μεγάλη αλήθεια που επίσης έγινε αντιληπτή προκαλώντας πολύ πόνο είναι ότι το ελληνικό πολιτικό σύστημα αναπαράγεται για τον εαυτό του και όχι συντεταγμένα με την κοινωνία πολιτών. Αποτελεί επομένως ένα σύστημα αυτοαναφοράς με ενσωματωμένους μηχανισμούς εντροπίας, δηλαδή αυτοκαταστροφής. Όταν λοιπόν εμφανίζονται στην χώρα μας νέα πολιτικά σχήματα συνήθως εξυπηρετούν το προαναφερθέν σύστημα αυτοαναφοράς.    

Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι όλα τα πολιτικά κόμματα που εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια με το «ποτάμι» και την «ελιά» ως πιο πρόσφατα.    

Συνήθως οι προοδευτικοί άνθρωποι υποδέχονται το «νέο» που έρχεται με ανοικτά μυαλά και με κάποιον ενθουσιασμό. Εντούτοις αυτό συμβαίνει  μόνο εν μέρει με το «Ποτάμι» και ακόμα λιγότερο με την «Ελιά» που υποτίθεται ότι εκπροσωπούν το νέο. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι τελικά αυτά τα σχήματα έρχονται από το παρελθόν και δεν εκπροσωπούν κάτι πραγματικά «νέο» . Μια άλλη εξήγηση είναι ότι οι αληθινά προοδευτικοί άνθρωποι στην χώρα μας δεν συνιστούν δυναμικό ρεύμα πλειοψηφίας.

Μια πιο αληθοφανής   ερμηνεία  είναι ότι το υπάρχον καθεστώς εξουσίας στην χώρα μας δεν παρουσιάζει πλέον αρκετή εφευρετικότητα στην ανεύρεση πολιτικών εφεδρειών που θα του εξασφαλίσουν την μακροημέρευση. Ως εκ τούτου τα νέα εγχειρήματα μετά από ένα διάστημα εντυπωσιασμού, ακολουθούν τα ειωθότα. Οι πιο ευφυής ομάδες συμφερόντων του κρατούντος μπλοκ οικονομικής και κοινωνικής εξουσίας, που διακατέχονται και από τις πιο ζωτικές ανασφάλειες, έχουν αντιληφτεί την ανεπάρκεια και προσωρινότητα των προτεινόμενων εναλλακτικών και ετοιμάζουν ήδη την επόμενη λύση .

Η τρίτη μεγάλη αλήθεια που πόνεσε πάνω από όλες είναι ότι το κράτος δεν μπορεί να αποτελεί βασικό εργοδότη στα πλαίσια μιας καπιταλιστικής οικονομίας πόσο μάλλον αν δεν τροφοδοτείται με τους απαιτούμενους όρους απόδοσης και με τις απαιτούμενες προϋποθέσεις ισοπολιτείας και ισονομίας.

Σίγουρα  μια  ανάπτυξη στηριγμένη στα δανεικά είναι αντιπαραγωγική και οδηγεί σε σημαντικά αδιέξοδα. Αδιέξοδη είναι όμως και η προωθούμενη   αντιπληθωριστική λογική της ύφεσης η οποία  βολεύει αποκλειστικά τους Γερμανούς που κομίζουν τεράστια κέρδη από αυτή. Με την λογική της ύφεσης σίγουρα δεν αποδομείται το δημόσιο χρέος αλλά ακριβώς το αντίθετο.

Η σκληρή φορολογία πνίγει τις επενδύεις , η πτώση της αγοραστικής δύναμης την εσωτερική ζήτηση. Σε τελική ανάλυση μειώνονται τα έσοδα του κράτους το οποίο επαναπαύεται στην απλή μείωση των δαπανών.

Η μείωση του δημόσιου χρέους γίνεται μόνο μέσα από ρυθμούς ανάπτυξης που αναζωπυρώνονται μόνον όταν υπάρχουν επενδύσεις .

Οι επενδύσεις όμως έρχονται όταν υπάρχει ζωντανή και υγιής εσωτερική ζήτηση , καινοτομία,  χαμηλή φορολογία, κοινωνική ειρήνη  και πολιτική ομαλότητα 

Φυσικά απαιτείται ένα εύρυθμο, αντιγραφειοκρατικό  και σύγχρονο κράτος και η χρηστή χρήση των πόρων. Αλλά η λογική της ολικής κοινωνικής αποσύνθεσης που εφαρμόζεται σήμερα έχε τα αντίθετα αποτελέσματα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι πιο εύρυθμες οικονομίες  όπως οι  σκανδιναβικές διαθέτουν έναν μεγάλο βαθμό κοινωνικής συνοχής, καινοτομίας  και πολιτικής σταθερότητας.

Γύρω από τις  προκείμενες ς συντεταγμένες θα  πρέπει να κινηθεί  η αναζήτηση λύσεων  και δεν επαρκεί ούτε η ακατάσχετη έπαρση όσων στηρίζουν το “success story” , ούτε όμως και οι  βαρύγδουπες κουβέντες περί ακύρωσης  του μνημονίου  , αφού ως γνωστό αυτό λήγει  τον Μαϊο.

Το κεντρικό ερώτημα είναι εάν διαθέτει η χώρα μας τις απαραίτητες δυνατότητες και τους απαιτούμενους πολιτικούς συσχετισμούς με το μέρος της για ασκήσει τον ρόλο ενός παίκτη αρνησικυρίας (Veto Player) στα πλαίσια μιας ολικής επαναδιαπραγμάτευσης της θέσης της.  

Με δεδομένο τι η  επιλογή του δρόμου που θα ακολουθήσει ο σύγχρονος ευρωπαϊκός  καπιταλισμός έχει ήδη γίνει από το 2008, η ελληνική κοινωνία και το αντίστοιχο πολιτικό σύστημα δεν έχουν ακόμα αφομοιώσει τις απαιτούμενες συνολικές αναπροσαρμογές που πιέζονται  συνολικά να κάνουν  όλα τα κράτη. Οι κατευθύνσεις της αναπροσαρμογής αυτής  είναι  μια σκληρή αναδιανομή προς τα πάνω στα πλαίσια ενός  μοντέλου ανταγωνιστικότητας που βασίζεται στην μείωση του κόστους εργασίας , στην θεσμική αποδιάρθρωση και στην υπονόμευση της Δημοκρατίας για χάρη μιας νέας κεντρικότητας  που υπακούει στο όνομα της οικονομικής διακυβέρνησης. Ένα μικρό  διευθυντήριο  που υπακούει στην Γερμανία.  Το μοντέλο αυτό αποσκοπεί στο να καταστήσει υποτίθεται ανταγωνιστική την Ευρώπη απέναντι στην Κίνα και τις αναδυόμενες οικονομίες.

Ο νέος δρόμος καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης έχει επομένως επιλεγεί .Η  αντίθεση που εξακολουθεί να σχηματοποιείται θεσμικά στην ΕΕ είναι αυτή μεταξύ κοινωνικής Ευρώπης και Ευρώπης των αγορών , μεταξύ Δημοκρατίας και  κεντρικότητας . Το μοντέλο του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού που υιοθετείται  σήμερα  για να ελεγχθούν  τα κράτη προσκρούει στην ευρύτερη δημοκρατική φιλοσοφία .

Αυτή είναι μια καινοτόμα διαπίστωση με την  οποία θα βρεθούν αργά ή γρήγορα αντιμέτωπα όλα  τα λεγόμενα κόμματα εξουσίας.

Μεταξύ άλλων θα είναι δύσκολο να αποφύγουμε τον δημοσιονομικό κορσέ και μετά το πέρας του μνημονίου διότι θα επικρατεί η επιταγή του ισοσκελισμένου προϋπολογισμού  υπό συνθήκες εποπτείας και οι προστακτικές του δημοσιονομικού συμφώνου που ισχύει για όλη την Ευρώπη.

Αμφίβολα λοιπόν η χώρα μας χρειάζεται μεταρρυθμίσεις. Αυτές όμως δεν μπορούν όμως να στηρίζονται σε μια μονοδιάστατη  λογιστική πτυχή η οποία θα  λαμβάνει υπόψη  μόνο έσοδα και έξοδα.

Αυτή η λογική είναι παροπλισμένη και παρωχημένη και δεν έχει πετύχει πουθενά.

Όλες οι σύγχρονες χώρες  ακόμα και  η Γερμανία προχώρησαν στις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις διατηρώντας όμως πάντα ένα ορισμένο επίπεδο κοινωνικής συνοχής .

Η Γερμανία δεν  διέλυσε  τον κοινωνικό της ιστό για να παραμείνει ανταγωνιστική.

Σήμερα η Γερμανία  εισάγει με πίεση των σοσιαλδημοκρατών τον ελάχιστο μισθό 8 ευρώ την ώρα , ελάχιστη σύνταξη,  μείωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, αύξηση των κοινωνικών δαπανών στην παιδεία και υγεία.   Αυτά δεν είναι  παρωχημένες πολιτικές αλλά αναγκαίες.

Με ύφεση σε όλη την Ευρώπη , με ανεργία που υπερβαίνει το 25 % στον Νότο , με την γαλλική οικονομία σε κατάφορη πτώση και με κυβερνητικές κρίσεις παντού εκτός της Γερμανίας, με κατακόρυφη άνοδο του ευρωσκεπτικισμού , δεν μπορούμε  να κάνουμε λόγο  για έξοδο από την κρίση και   για επαναφορά της ομαλότητας.

Διαισθανόμενος τις επιδράσεις της δημοσιονομικής μονομανίας , ένα μεγάλο μέρος του κόσμου μετατοπίζεται πολιτικά όχι μόνο γιατί ζητάει αλλαγή πολιτικής αλλά διότι αισθάνεται ότι τα δύο κόμματα εξουσίας ευθύνονται σχεδόν για το σύνολο της μεταπολίτευσης.

Ο κόσμος δεν αγνοεί τα θετικά της  μεταπολίτευσης ούτε έχει ξεχάσει αυτούς που επένδυσαν πάνω του.  Δεν ανέχεται όμως ότι λόγω της δημοσιονομικής κρίσης οι κοινωνικές κατακτήσεις  για τις οποίες ο κόσμος εργάστηκε, αναιρούνται σχεδόν στο σύνολο τους και η θεσμική διάσταση της Δημοκρατίας έως έναν βαθμό αποσαρθρώνεται.

Δυστυχώς  έτσι όπως συμπεριφέροντε οι πολιτικοί δρώντες στην Γηραιά Ήπειρο και στην Ελλάδα   η κατάσταση θα αλλάξει μόνο τυχαία και απροσδόκητα. Αυτό όμως δε συνιστά παράδειγμα πολιτικής αλλά μοιρολατρίας.

Αυτό που μας λείπει είναι περισσότεροι άνδρες και γυναίκες με το σθένος να λειτουργήσουν ως πολίτες με δικαιώματα και υποχρεώσεις και περισσότεροι  πολιτικοί με το σθένος να υπηρετήσουν αυτούς τους πολίτες.

Διότι τελικά όχι μόνο βαρεθήκαμε αλλά πληρώσαμε και ακριβά το τίμημα της λειτουργίας των ανθρώπων μόνο ως πελάτες, μόνο ως ψηφοφόρους και μόνο ως φορολογούμενους. Το τίμημα δεν είναι μόνο τα μνημόνια αλλά η ίδια η αξιοπρέπεια μας τελικά.

* Ο Μανόλης Μαυροζαχαράκης είναι ελεύθερος συγγραφέας, με σπουδές σε οικονομικά, κοινωνιολογία και πολιτικές επιστήμες, εθνολογία και οικονομική ιστορία.