Και γιατί να μην εργαλειοποιούμε πολιτικά την επιστήμη;

Ο αφορισμός ότι πρέπει να αποφεύγουμε την πολιτική εργαλειοποίηση της επιστήμης ακούστηκε πολλές φορές το προηγούμενο διάστημα, κάθε φορά που η κυβέρνηση βρέθηκε σε δύσκολη θέση επειδή αγνόησε στοιχειώδη επιστημονικά δεδομένα και συστάσεις. Ήταν πάντως μια θέση οπορτουνιστική γιατί αν τα ευρήματα της επιστήμης την συνέφεραν, τότε με έμφαση τα επικαλούνταν και με σφοδρότητα κατέκρινε τους αντιπάλους της που δεν τα υιοθετούσαν. Ας δούμε δύο παραδείγματα από τον υγειονομικό χώρο:

Πολύ σωστά η κυβέρνηση ισχυρίζεται και προσπαθεί να διαδώσει τον καθολικό εμβολιασμό κατά του Covid, επικαλούμενη και εργαλειοποιώντας στο έπακρο τα συμπεράσματα της επιστήμης. Γιατί στην περίπτωση αυτή η επιστήμη καλώς τίθεται στην υπηρεσία του πολιτικού σχεδιασμού και συνιστά το βασικό του επιχείρημα, ενώ όταν λέει ότι οι πιθανότητες ίασης σε μία ΜΕΘ είναι καλύτερες από μια απλή διασωλήνωση είναι πολιτικά κατακριτέα; Προφανώς γιατί ακολουθούνται δύο μέτρα και δύο σταθμά!

Όταν – και πάλι σωστά – η κυβέρνηση επιβάλει κανόνες κοινωνικής απόστασης, υποχρεωτικές μάσκες κλπ το κάνει επειδή εργαλειοποιεί τα συμπεράσματα από εκτεταμένες επιστημονικές μελέτες και πειράματα που έγιναν διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα. Αν είχε αποφύγει την εργαλειοποίηση τους και την καθημερινή χρήση τους ως πολιτικά επιχειρήματα, θα είχαν εύκολα χαρακτηριστεί ως αυταρχικά μέτρα περιορισμού των ελευθεριών και θα είχαν αντιμετωπίσει μια θύελλα αντιδράσεων, πολύ ισχυρότερη από τις οπισθοδρομικές μειοψηφίες που αντιδρούν μέχρι σήμερα. Αν η επιστήμη εντοπίζει ως απαραίτητες τις κοινωνικές αποστάσεις και η κυβέρνηση το αποδέχεται και το υλοποιεί, τότε γιατί δεν συμφωνεί και με την ανάγκη να υπάρχουν “υγειονομικές αποστάσεις” μέσα στα νοσοκομεία, αποφεύγοντας το στοίβαγμα των ασθενών λόγω υπερφόρτωσης και υποστελέχωσης των ΜΕΘ; Πάλι δύο μέτρα και δύο σταθμά.

Εάν η κυβέρνηση – ή οποιαδήποτε άλλη πολιτική παράταξη – διαδίδει και αναπαράγει με ζήλο τα συμπεράσματα μιας επιστήμης όταν την συμφέρουν, αλλά τα αποποιείται όταν την φέρνουν σε δύσκολη θέση, τότε γίνεται φανερό ότι κάτι δεν πάει καλά όχι με την εργαλειοποίηση αλλά με την πολιτική που ακολουθείται. Γιατί αν η πολιτική δεν στηρίζεται σε ευρήματα και συστάσεις της επιστήμης, πώς ακριβώς θα προσδιορίζεται και πώς θα αξιολογείται; Όχι μόνο στον τομέα της Υγείας, αλλά σε όλους τους τομείς κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης ήταν ακριβώς η αξιοποίηση των ευρημάτων της επιστήμης που ώθησε τις κυβερνήσεις και τις κοινωνίες να εγκαταλείψουν αρχαϊκά δόγματα και αντιδραστικές προκαταλήψεις και να υιοθετήσουν πολιτικές που ήταν όχι μόνο χρήσιμες αλλά και εφικτές.

Ο Τζων Μέϋναρντ Κέϋνς έλεγε ότι καλό είναι κάθε πολιτικός να έχει επίγνωση του θεωρητικού και επιστημονικού πλαισίου που υιοθετεί και ακολουθεί στην διαδρομή του. Γιατί αν νομίζει ότι είναι υπεράνω θεωριών και είναι ταγμένος από το πεπρωμένο να χαράξει νέους δικούς του δρόμους που δεν υπακούν σε επιστημονικούς περιορισμούς, τότε το πιθανότερο είναι πως έχει υποδουλωθεί στις πιο αντι-επιστημονικές δοξασίες και θα φέρουν καταστροφή. Το σημερινό μοντέλο που ακολουθεί ο Ερντογάν για την τουρκική λίρα είναι ένα παράδειγμα τέτοιας καταστροφικής πολιτικής και το έχει υιοθετήσει ακριβώς επειδή αρνείται να εργαλειοποιήσει ένα σωρό επιστημονικές αναλύσεις που λένε τα αντίθετα.

Γενικά λοιπόν η πολιτική πρέπει να ακολουθεί τα συμπεράσματα της επιστήμης και να τα εργαλειοποιεί στην πράξη, αλλά με μία ηθική προϋπόθεση και δύο υλικές συνθήκες: το ηθικό προαπαιτούμενο είναι να μην θίγονται θεμελιώδεις αξίες και προτάγματα που έχει η κάθε συγκεκριμένη κοινωνία και τα οποία αλλάζουν μόνο με την ομόθυμη και ελεύθερη βούληση των πολιτών. Επίσης όταν έχουν μεγάλες απαιτήσεις για να εφαρμοστούν σωστά ή ενδεχομένως επιφέρουν μεγάλο κοινωνικό κόστος λόγω των αλλαγών που θα πρέπει να γίνουν, τότε το πολιτικό σύστημα πρέπει να σχεδιάζει μια ομαλή – αλλά πάντως έγκαιρη – μετάβαση στα νέα δεδομένα. Δύο παραδείγματα αρκούν για να δείξουν την σημασία αυτού του κανόνα που πρέπει να εφαρμόζουν οι κυβερνήσεις:

Πρώτο παράδειγμα η λεγόμενη “πράσινη μετάβαση”, η αλλαγή δηλαδή του τρόπου παραγωγής σε μορφές που παράγουν λιγότερες έως καθόλου εκπομπές ρυπογόνων αερίων και η γενικευμένη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από τον ήλιο, την θάλασσα και τον άνεμο. Επί δεκαετίες, πολλές χώρες και μεγάλες βιομηχανίες αρνούνταν την ευθύνη που έχουν οι παραδοσιακές μορφές παραγωγής στην υπερθέρμανση του πλανήτη και καλούσαν την κοινή γνώμη και τους πολίτες να μην εργαλειοποιούν τα επιστημονικά πορίσματα. Έφτασε όμως κάποτε η στιγμή που τα συμπεράσματα και οι προβλέψεις της επιστήμης επαληθεύτηκαν. Μάλιστα το Νόμπελ Φυσικής του 2021 δόθηκε σε δύο επιστήμονες που είχαν θέσει τις βάσεις για την ανάλυση του φαινομένου του θερμοκηπίου.

Καθόλου τυχαία, πολλές κυβερνήσεις άρπαξαν αμέσως την ευκαιρία και εργαλειοποίησαν τα ευρήματα τους φέρνοντας την μείωση των εκπομπών στο επίκεντρο της πολιτικής τους με ένα επιτακτικό τρόπο. Απλώς θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους ότι για να είναι κοινωνικά δίκαιη η μετάβαση σε ένα άλλο σύστημα παραγωγής και εργασίας χρειάζονται προσεκτικά βήματα οργάνωσης σε ενεργειακές κοινότητες, αποκεντρωμένα συστήματα παραγωγής και σύγχρονα δίκτυα μεταφοράς ενέργειας για να μην υπάρξουν κενά και ελλείψεις. Αυτά τα πρόσθετα μέτρα είναι η εργαλειοποίηση μιας πολύχρονης εμπειρίας που λέει ότι δεν μπορείς να λανσάρεις και να μετά να πετύχεις μία μεγάλη αλλαγή χωρίς να έχεις ένα μεγάλο κοινωνικό ρεύμα μαζί σου.

Ανάλογα ισχύουν και στην περίπτωση της επιδημίας. Εφόσον η ιατρική επιστήμη μας λέει ότι παρόμοια φαινόμενα μολυσματικών ιών θα υπάρξουν και στο μέλλον, οι κυβερνήσεις πρέπει να εργαλειοποιήοουν μερικές κατευθύνσεις και να τις φέρουν στο επίπεδο πρακτικών και εφαρμόσιμων λύσεων. Όπως για παράδειγμα η ενίσχυση και ποιοτική αναβάθμιση των ΜΕΘ και η ορθολογική κατανομή τους στην χώρα. Η κυβέρνηση αντί να εξορκίζει τα συμπεράσματα μιας απλής μελέτης που επιβεβαιώνει τα αυτονόητα, θα έπρεπε να της είναι ευγνώμων και να την έχει κάνει διακήρυξη. Θα επιχειρούσε δηλαδή αμέσως να την εργαλειοποιήσει θέτοντας δύο στόχους:

Πρώτον, την συγκρότηση σύγχρονων μονάδων με χρηματοδότηση από τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης πράγμα το οποίο είναι απολύτως θεμιτό και  εθνικά αναγκαίο. Δεύτερον, την αναδιάταξη σημαντικού μέρους του ιατρικού προσωπικού από το κέντρο στην περιφέρεια. Είναι γνωστό σε όλους ότι κόντρα σε οποιαδήποτε ορθολογικό σχεδιασμό, όλοι που διορίζονται εκτός Αθηνών αμέσως πασχίζουν να πάρουν μετάθεση στο κέντρο, αδιαφορώντας για τις συνέπειες αποδιοργάνωσης και ελλείψεων στον τόπο που προσελήφθησαν να υπηρετούν. Συνήθως μάλιστα το καταφέρνουν πριν κλείσει χρόνος.

Αν εργαλειοποιήσει αυτή την διαπίστωση και εμποδίσει τις αθρόες μετατάξεις στην πρωτεύουσα, η κυβέρνηση θα έχει πετύχει μια σημαντική μεταρρύθμιση υπέρ του πολίτη της περιφέρειας, χωρίς να χρειάζεται πλέον τα διαρκή πηγαινέλα στην Αθήνα. Άλλωστε όπως είναι γνωστόν, σύμφωνα με την εργαλειοποίηση του Συντάγματος οι πολίτες Αθηνών και περιφέρειας πρέπει να είναι ισότιμοι.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις