Σαν σήμερα τα Σεπτεμβριανά στην Κωνσταντινούπολη

Τα ξημερώματα της 6 Σεπτεμβρίου του 1955 εκρήγνυται βόμβα μικρής ισχύος στον κήπο του Τουρκικού Προξενείου στη Θεσσαλονίκη. Από την έκρηξη σπάνε κάτι τζάμια στο παρακείμενο σπίτι, όπου είχε γεννηθεί ο Κεμάλ Ατατούρκ. Όπως αποδείχθηκε αργότερα, την βόμβα την έφερε στη Θεσσαλονίκη ένας Έλληνας από την Κομοτηνή, πράκτορας των Τούρκων, ενώ την τοποθέτησε στην αυλή ο Τούρκος κλητήρας του Προξενείου…

Αυτή ή προβοκάτσια, η στημένη έκρηξη, ήταν η θρυαλλίδα για να εκραγεί η πραγματική βόμβα: οι Τούρκοι, εφαρμόζοντας ένα προ πολλού καταρτισμένο σχέδιο, αμέσως εκμεταλλεύονται το γεγονός, για να πλήξουν την ελληνική ομογένεια της Πόλης. Έτσι, στις 4.00 το απόγευμα της ίδιας μέρας –με πρωτοφανή ταχύτητα για τη εποχή- η Istanbul Ekspres δημοσιεύει παραποιημένες φωτογραφίες από τις «μεγάλες καταστροφές» στο σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ, από τη «βόμβα των Ελλήνων».

Αυτό ήταν: σαν έτοιμοι από καιρό, στίφη μαινόμενου όχλου επιδράμουν εναντίον των περιουσιών και των οικιών των Ρωμιών της Πόλης. Μιλάμε για αρπαγές και καταστροφές που διαπράχτηκαν με πρωτοφανή αγριότητα, όχι μόνο από Τούρκους τη Πόλης, αλλά και από φερτούς, από τραμπούκους που μεταφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη από τη Δυτική Θράκη και την ενδοχώρα της Τουρκίας, εφοδιασμένοι με ρόπαλα, αξίνες, λοστούς, βενζίνη και δυναμίτη, στους οποίους, σημειωτέον, είχε εξασφαλιστεί τροφή και κατάλυμα για δύο μέρες…

Έτσι, από το απόγευμα της 6 Σεπτεμβρίου αρχίζει ένα πρωτοφανές πογκρόμ εναντίον οτιδήποτε ελληνικού στην Κωνσταντινούπολη, που θα διαρκέσει ολόκληρη εκείνη την αποφράδα νύκτα. Οι Έλληνες κλείνονται στα σπίτια τους, αλλά ούτε κι εκεί δεν είναι ασφαλείς, την ίδια στιγμή που τα μαγαζιά τους κυριολεκτικά λεηλατούνται – η λεωφόρος του Πέραν, το πρωί της 7 Σεπτεμβρίου, είναι καλυμένη με ακριβά υφάσματα και άλλα εμπορεύματα που δεν πρόλαβαν να κλέψουν οι αλλόφρονες επιδρομείς από τα σπασμένα ελληνικά μαγαζιά. Ο απολογισμός είναι τραγικός: τουλάχιστον 30 Έλληνες σκοτώθηκαν και εκατοντάδες άλλοι κακοποιήθηκαν βάναυσα. Σε δύο περίπου χιλιάδες υπολογίζονται από τους κύκλους της ομογενείας οι βιασμοί, αν και επισήμως καταγγέλθηκαν μόνο 200. Ιδιαίτερο μίσος επεδείχθη κατά των ιερωμένων, αφού πολλοί απ’ αυτούς ξυλοκοπήθηκαν σκαιά, ενώ άλλοι γυμνώθηκαν και διαπομπεύθηκαν. Τον Επίσκοπο Παμφίλου Γεράσιμο, και τον Μητροπολίτη Ηλιουπόλεως Γεννάδιο τους σκότωσαν κυριολεκτικά στο ξύλο…

Όσο για τις υλικές ζημιές, ήταν τεράστιες: καταστράφηκαν ολοσχερώς 1004 σπίτια, ενώ περίπου 2500 υπέστησαν εκτεταμένες ζημιές. Καταστράφηκαν επίσης 4348 καταστήματα, 27 φαρμακεία, 26 σχολεία, 5 πολιτιστικοί σύλλογοι, οι εγκαταστάσεις 3 εφημερίδων, 12 ξενοδοχεία, 11 κλινικές, 21 εργοστάσια, 110 ζαχαροπλαστεία και εστιατόρια, 73 εκκλησίες, ενώ συλήθηκαν πάρα πολλοί τάφοι σε 2 κοιμητήρια, καθώς και οι τάφοι των πατριαρχών στην Μονή Βαλουκλή…

Η ελληνική αντίδραση στο τουρκικό αίσχος ήταν χλιαρή, ανάλογη με τις γλίσχρες αποζημιώσεις που τελικά αναγκάστηκε να καταβάλει η τουρκική κυβέρνηση. Οι πολιτικοί εγκέφαλοι του πογκρόμ έπεσαν από τα δικαστήρια της γείτονος στα μαλακά, ενώ αθωώθηκε ο κλητήρας του Προξενείου, που τοποθέτησε τη βόμβα, όπως και ο Οκτάυ Εγκίν, που την μετέφερε στη Θεσσαλονίκη. Και ως τελική επιβράβευση της προβοκάτσιας, που πυροδότησε τα μαζικά εγκλήματα του πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Πόλης, αυτός ο Εγκίν αργότερα διορίστηκε Γενικός Διευθυντής Κρατικής Ασφαλείας, και πιο μετά έγινε και Νομάρχης στην Νεάπολη της Καππαδοκίας….

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.