ΝΕΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΞΑΦΑΝΙΖΕΙ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΑΠΟ ΑΣΘΕΝΕΙΣ

Δεκατέσσερις ασθενείς με καρκίνο του ορθού είδαν το πρόβλημα να εξαφανίζεται, μετά την πειραματική ανοσοθεραπεία που υποβλήθηκαν στο Κέντρο Καρκίνου Memorial Sloan Kettering της Νέας Υόρκης. Κάποιοι έχουν κλείσει διετία ως ‘καθαροί’.

Στις εξετάσεις που έκαναν έξι μήνες μετά τη θεραπεία, δεν υπήρχαν ίχνη καρκίνου πουθενά. Και στους 14. Ακολούθησαν άλλοι τέσσερις που μέχρι στιγμής έχουν τα ίδια αποτελέσματα. Είναι η πρώτη φορά που θεραπεύονται από καρκίνο όσοι μετείχαν σε πειραματική μέθοδο θεραπείας.

Το φάρμακο ‘φτιάχτηκε’ για καρκίνο του ενδομητρίου

Ο καρκίνος του ορθού έχει μεγάλο ποσοστό επιβίωσης, όταν αντιμετωπίζεται στα αρχικά του στάδια. Ωστόσο, οι πιο αποτελεσματικές παραδοσιακές θεραπείες ακτινοβολίας, χημειοθεραπείας και χειρουργικής επέμβασης μπορούν να αφήσουν τους ασθενείς με μόνιμη δυσλειτουργία του εντέρου, της ουροδόχου κύστης, με σεξουαλική δυσλειτουργία και στειρότητα.

Σε ό,τι αφορά τις νεότερες γυναίκες, η θεραπεία μπορεί να προκαλέσει ουλές στη μήτρα και να μην μπορούν να μείνουν έγκυες. Άλλοι ασθενείς με όγκους του ορθού, σε χαμηλή θέση, πρέπει να χρησιμοποιούν μόνιμα σάκο κολοστομίας, μετά την επέμβαση.

Η δοκιμή που έγινε στη Νέα Υόρκη διήρκεσε έξι μήνες και δεν προκάλεσε την όποια δυσλειτουργία, όπως εξαφάνιζε το πρόβλημα.

Όλα όσα έγιναν, δημοσιεύτηκαν στο ιατρικό περιοδικό New England Journal of Medicine, την Κυριακή 5/6.

Οι μετέχοντες στη μικρή κλινική δοκιμή έλαβαν θεραπεία με πειραματικό φάρμακο που λέγεται dostarlimab και πήρε την άδεια του αμερικανικού οργανισμού φαρμάκων (Food and Drug Administration –FDA) και της αντίστοιχης ευρωπαϊκής αρχής (European Medicines Agency –ΕΜΑ) -για να δώσει στη συνέχεια άδεια και η Ευρωπαϊκή Ένωση- τον Αύγουστο του 2021.

Πρόκειται για μονοκλωνικό αντίσωμα που χρησιμοποιείται ως φάρμακο για τη θεραπεία του καρκίνου του ενδομητρίου. Αυτό που έγινε στο Κέντρο Καρκίνου Memorial Sloan Kettering, ήταν η πρώτη κλινική έρευνα της ουσίας σε όγκο καρκίνου ορθού.

Στη δημοσίευση των επιστημόνων, περιγράφονται αποτελέσματα 12 ασθενών με καρκίνο του ορθού, οι οποίοι έλαβαν από μια δόση dostarlimab (μέσα σε μια ώρα), κάθε τρεις εβδομάδες, για διάστημα έξι μηνών. Η λογική ήταν πως θα συνδυάσουν την ουσία με τις τυπικές θεραπείες (χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία, χειρουργική επέμβαση), που θα ακολουθούσαν. Δεν χρειάστηκε ωστόσο, να κάνουν κάτι άλλο, αφού ο καρκίνος υποχώρησε κατά την πειραματική θεραπεία.

Η πρώτη θεραπεία καρκίνου της ιστορίας

Η δοκιμή χαιρετίστηκε ως η πρώτη σε ό,τι αφορά τις θεραπείες του καρκίνου, με έναν εκ των συγγραφέων της μελέτης, τον Dr Luis Diaz Jr να δηλώνει στους New York Times ότι δεν γνώριζε άλλη μελέτη στην οποία μια θεραπεία εξάλειψε εντελώς έναν καρκίνο, σε κάθε ασθενή.

Eξήγησε και ότι οι πιθανότητες ύφεσης και στις 14 περιπτώσεις είναι μια στο τρισεκατομμύριο.

Η έμπνευση για τη δοκιμή της συγκεκριμένης ουσίας προέκυψε όταν ο Dr. Diaz είδε ασθενείς με προχωρημένο καρκίνο στο παχύ έντερο -που είχε αντισταθεί στις τυπικές θεραπείες-, να σταθεροποιείται, να συρρικνώνεται και σε κάποιες περιπτώσεις να εξαφανίζεται, μετά τη χρήση pembrolizumab. Σκέφτηκε πως είχε νόημα να δοκιμαστεί παρόμοιο φάρμακο, σε καρκινικά κύτταρα που δεν είχαν εξαπλωθεί ακόμα.

Πώς λειτουργεί η ανοσοθεραπεία

Στην αρχή αναφέραμε πως οι ασθενείς υποβλήθηκαν σε πειραματική ανοσοθεραπεία. Αυτό που κάνει η ανοσοθεραπεία είναι να ‘χρησιμοποιεί’ το ανοσοποιητικό σύστημα του ίδιου του οργανισμού, για να εντοπίσει και να καταστρέψει τα καρκινικά κύτταρα.

Η δοκιμή επικεντρώθηκε σε υποσύνολο ασθενών με καρκίνο του ορθού, ο οποίος είχε συγκεκριμένη μετάλλαξη DNA (βλ. γενετική ανωμαλία). Για την ακρίβεια ανεπάρκεια επιδιόρθωσης αναντιστοιχίας βάσεων (dMMR).

Σε γενικές γραμμές, αυτή εμποδίζει τη λειτουργία του σώματος να ομαλοποιεί ή να ‘επιδιορθώνει’ ανωμαλίες, όταν τα κύτταρα διαιρούνται. Κάτι που οδηγεί σε μεταλλάξεις. Η ανεπάρκεια εμφανίζεται σε περίπου 5 έως 10% όλων των ασθενών με καρκίνο του ορθού. Τείνει εν τω μεταξύ, να αντιστέκεται στη χημειοθεραπεία.

Με περισσότερα λόγια και τη βοήθεια του My Pathology Report.

• Κάθε κύτταρο στο σώμα μας περιέχει σύνολο οδηγιών που του ‘λένε’ πώς θα συμπεριφερθεί.
• Είναι γραμμένες σε γλώσσα που λέγεται DNA. Αποθηκεύονται σε 46 χρωμοσώματα, σε κάθε κύτταρο.
• Οι οδηγίες χωρίζονται σε τμήματα που ονομάζονται γονίδια. Κάθε γονίδιο ‘λέει’ στο κύτταρο πώς να παράγει μια πρωτεΐνη.
• Οι πρωτεΐνες επιτρέπουν στα κύτταρα να ζουν και να λειτουργούν σωστά.
• Εάν το DNA καταστραφεί ή εάν δεν μπορεί να ‘διαβαστεί΄ με ακρίβεια, το κύτταρο δεν είναι σε θέση να παράγει κανονικές πρωτεΐνες -και άρα μπορεί να μη λειτουργεί κανονικά.
• Μια περιοχή κατεστραμμένου ή αλλαγμένου DNA ονομάζεται μετάλλαξη
• Οι μεταλλάξεις είναι μια από τις πιο κοινές αιτίες καρκίνου στους ανθρώπους.
• Όταν το DNA καταστρέφεται, υπάρχουν πρωτεΐνες που προσπαθούν να ‘διορθώσουν’ τις κατεστραμμένες περιοχές/μεταλλάξεις.
• Οι πρωτεΐνες επιδιόρθωσης αναντιστοιχίας είναι σύνολο πρωτεϊνών που κανονικά λειτουργούν για την αφαίρεση ορισμένων τύπων βλαβών/μεταλλαγών από το DNA στα κύτταρα σας.
• Οι τέσσερις κύριες πρωτεΐνες επιδιόρθωσης ασυμφωνιών είναι οι MLH1, PMS2, MSH2 και MSH6.
• Όταν μία από αυτές τις πρωτεΐνες δεν λειτουργεί σωστά, μεταλλάξεις σε άλλα γονίδια μπορεί να αρχίσουν να συσσωρεύονται και ένα φυσιολογικό κύτταρο μπορεί τελικά να μετατραπεί σε καρκινικό κύτταρο.
• Οι παθολόγοι μπορούν να δοκιμάσουν τις πρωτεΐνες επιδιόρθωσης αναντιστοιχίας για να δουν εάν λειτουργούν σωστά.
• Εάν μία ή περισσότερες από τις πρωτεΐνες επιδιόρθωσης αναντιστοιχίας δεν λειτουργούν σωστά, αυτό ονομάζεται ανεπάρκεια επιδιόρθωσης αναντιστοιχίας.
• Η ανεπάρκεια επιδιόρθωσης αναντιστοιχίας είναι σωματική (προκύπτει από περιβαλλοντικούς και σύνθετους γενετικούς παράγοντες) και υπάρχει μόνο στα κύτταρα του όγκου.
• Το συγκεκριμένο είδος καρκίνου τείνει να ανταποκρίνεται ανεπαρκώς στα τυπικά σχήματα χημειοθεραπείας.

Στόχος ήταν οι πρωτεΐνες που βάζουν εμπόδια

Το dostarlimab αναστέλλει τον προγραμματισμένο υποδοχέα θανάτου-1 (PD-1), μπλοκάροντας το μονοκλωνικό αντίσωμα. Το PD-1 είναι πρωτεΐνη που ανακαλύφθηκε στην επιφάνεια των Τ κυττάρων (παίζουν κεντρικό ρόλο στην επίκτητη κυτταρική ανοσία) το 1992. Άλλαξε τις στρατηγικές στη μάχη εναντίον του καρκίνου -ανοίγοντας το δρόμο για τις λύσεις σε προβλήματα που έως τότε ήταν ανίατα και τελικά τη θεραπεία.

Με πιο απλά λόγια, η ουσία που δοκίμασε το ερευνητικό κέντρο της Νέας Υόρκης -όπως και το pembrolizumab- είναι αναστολέας των ανοσιακών σημείων ελέγχου. Η ενεργοποίηση της έμφυτης ικανότητας του ανοσοποιητικού συστήματος να επιτίθεται στα νεοπλασματικά κύτταρα έδωσε άλλο ένα ‘όπλο’ σε όσους προσπαθούν να νικήσουν τον καρκίνο. Εξ ου και η ανακάλυψη πήρε το Νόμπελ Ιατρικής του 2018.

Aπονεμήθηκε στους James P. Allison και Τasuku Honjo. Ο πρώτος είχε ανακαλύψει το 1994 και πως η πρωτεΐνη CTLA-4 λειτουργεί ως αναστολές των Τ κυττάρων. Βρήκε τρόπο να την απενεργοποιήσει και να επιτρέψει στον οργανισμό να ‘γιάνει’ τον εαυτό του.

Σε πιο απλά ελληνικά (με το National Cancer Institute των ΗΠΑ, να δίνει την ασίστ), τα σημεία ελέγχου εμποδίζουν την ισχύ των ανοσολογικών αποκρίσεων και μερικές φορές μπορούν να εμποδίσουν τα κύτταρα του ανοσοποιητικού να ‘σκοτώσουν’ αποτελεσματικά τα καρκινικά κύτταρα. Παράγονται από ορισμένους τύπους κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος, καθώς και από ορισμένα καρκινικά κύτταρα.

Οι πιο κοινές παρενέργειες του dostarlimab -σύμφωνα με καταγραφές που έγιναν στις ΗΠΑ- είναι η κόπωση/εξασθένηση, η ναυτία, η διάρροια, η αναιμία και η δυσκοιλιότητα. Πρόσθετες συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες που αναφέρονται στην ΕΕ περιλαμβάνουν έμετο, πόνο στις αρθρώσεις, κνησμό, εξάνθημα, πυρετό και υποθυρεοειδισμό (χαμηλά επίπεδα θυρεοειδικών ορμονών).

Οι ασθενείς που υποβλήθηκαν στην πειραματική θεραπεία δεν εμφάνισαν σημαντικές παρενέργειες.

Προφανώς και χρειάζεται περαιτέρω έρευνα

Το μέγεθος του δείγματος των ασθενών, αν και διέφερε σε ηλικία, φυλή και εθνικότητα, ήταν μικρό. Επίσης, αφορά πολύ συγκεκριμένο τύπο καρκίνου που δεν έχει προλάβει να εξαπλωθεί.

Θα έλεγες λοιπόν, ότι είναι μια πρώιμη γεύση μιας επαναστατικής αλλαγής θεραπείας. Σίγουρα είναι αιτία να μπορούμε όλοι οι κάτοικοι του πλανήτη να αισιοδοξούμε πως κάποια στιγμή το ‘τέρας‘ αυτό θα νικηθεί. Προκειμένου να δοθούν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το ποιοι ασθενείς μπορεί να ωφεληθούν από την ανοσοθεραπεία, οι επόμενες δοκιμές θα πρέπει να στοχεύουν στην ετερογένεια στην ηλικία, τις συνυπάρχουσες καταστάσεις και τον όγκο του καρκίνου.

Η κλινική δοκιμή συνεχίζεται, με το φάρμακο να δίνεται σε περισσότερους ασθενείς και τους επιστήμονες να διερευνούν εάν η ίδια μέθοδος μπορεί να νικήσει άλλους καρκίνους -εξετάζουν ασθενείς με καρκίνο του στομάχου, προστάτη και παγκρέατος.