ΟΙ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΩΝ ΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ: ΤΙ ΕΡΕΥΝΑ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΙΣΑΓΓΕΛΙΑ
Η ροή των χρημάτων για το σύστημα τηλεδιοίκησης, που θα μπορούσε να αποτρέψει την τραγωδία των Τεμπών.
Τον Οκτώβριο του 2014 η εταιρεία ΕΡΓΟΣΕ ΑΕ, θυγατρική του ΟΣΕ η οποία φτιάχτηκε για τη διαχείριση των ευρωπαϊκών χρημάτων στον σιδηρόδρομο, υπέγραψε μια σύμβαση για την αναβάθμιση του συστήματος σηματοδότησης-τηλεδιοίκησης και την αντικατάσταση 70 αλλαγών τροχιάς σε όλο το μήκος του δικτύου στην Ελλάδα.
Πρόκειται για την περίφημη σύμβαση 717, η ολοκλήρωση της οποίας, όπως συμφωνούν σήμερα οι περισσότεροι, θα μπορούσε να αποτρέψει την τραγωδία στα Τέμπη. Πηγές της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας επιβεβαίωσαν την Παρασκευή στο Magazine ότι από τον περασμένο Νοέμβριο βρίσκεται σε εξέλιξη ποινική έρευνα αναφορικά με τη ροή των κοινοτικών χρημάτων και την υλοποίηση των έργων που προβλέπονται στην εν λόγω σύμβαση.
Το έργο 717 του 2014 είχε αρχικό προϋπολογισμό 41,3 εκατ. ευρώ και ανάδοχος ορίστηκε η κοινοπραξία της εταιρείας Τομή ΑΒΕΤΕ (θυγατρική του Άκτωρα) με τη γαλλική Alstom Transport SA. Τον Μάιο του 2021 η σημερινή κυβέρνηση υπέγραψε συμπληρωματική σύμβαση με τις δύο εταιρείες, ύψους 13,3 εκατ. ευρώ. Από στοιχεία του φακέλου που τέθηκαν σε γνώση του Magazine, προκύπτει ότι η συμπληρωματική σύμβαση αφορούσε την ανάπτυξη νέου λογισμικού στο σύστημα της τηλεδιοίκησης (σσ: η εταιρεία Τομή αποχώρησε από την κοινοπραξία στις αρχές του 2021, ωστόσο αναφέρεται στη σχετική καρτέλα του έργου).
Η ανάγκη για την επέκταση του σύμβασης ήταν ότι το υφιστάμενο λογισμικό και τα τερματικά θεωρούνταν απαρχαιωμένα. «Επιπροσθέτως, ο υφιστάμενος εξοπλισμός επικοινωνίας σταθμών (RTU), ο οποίος μεταδίδει πληροφορίες στην τηλεδιοίκηση, θα αντικατασταθεί με αντίστοιχο, νέας τεχνολογίας, για τον οποίο θα εξασφαλίζεται η διαθεσιμότητα των ανταλλακτικών για 15 έτη», σημειώνεται στην περίληψη του νέου διαγωνισμού.
Γιατί, όμως, το έργο δεν προχώρησε; Σιδηροδρομικοί είπαν στο Magazine ότι υπήρχαν σοβαρές διαφωνίες μεταξύ της ΕΡΓΟΣΕ και των ανάδοχων εταιρειών. Το κυριότερο πρόβλημα φέρεται να ήταν ότι τα ηλεκτρονικά συστήματα των εργολάβων, στους οποίους έσπασαν μικρότερων μέρη του έργου, δεν «διαβάζονταν» από τα συστήματα των Γάλλων της Alstom. Δεν ήταν μόνο αυτό. Υπήρχαν εξ αρχής παράπονα για κακό σχεδιασμό στη σύμβαση, κι επιπλέον προσφυγές στην Επιτροπή Δημοσιονομικού Ελέγχου και επιχειρηματικές κόντρες.
Ο πρόεδρος του συνδικάτου μηχανοδηγών, Κώστας Γενιδούνιας, ρωτήθηκε την περασμένη Τετάρτη από το Magazine γιατί το σύστημα τηλεδιοίκησης δεν λειτουργεί. «Ρωτήστε τους υπεύθυνους, γιατί δεν απαντούν σε εμάς. Η μόνιμη επωδός είναι ότι δεν λειτουργεί, πως θα το φτιάξουν, μετά μας λένε πως χάλασε, ότι θα κάνουν σύμβαση με εργολάβο, έπειτα ότι θα κάνουν σύμβαση με άλλον εργολάβο και ούτω καθ’ εξής», απάντησε. Ο Γενιδούνιας δεν το περιγράφει πιο ανοιχτά, όμως η ανάθεση μικρότερων τμημάτων της σύμβασης σε εργολάβους φαίνεται πως είναι μία σημαντική λεπτομέρεια. Όταν το έργο σπάει σε μικρότερα κομμάτια, κάποιες αναθέσεις μπορούν να γίνουν απευθείας. Κι επιπλέον, είναι περισσότεροι οι άνθρωποι που μένουν ικανοποιημένοι από το μοίρασμα της πίτας.
ΤΟ ΦΙΑΣΚΟ ΤΙΘΟΡΕΑΣ-ΔΟΜΟΚΟΥ
Στα τέλη του 2021 ένα μέρος της σύμβασης 717 ξεκόλλησε στη Βόρεια Ελλάδα κι επίσης την άνοιξη του 2022 παραδόθηκε το σύστημα τηλε-διοίκησης στο τμήμα Τιθορέα-Δομοκός, το οποίο διαφημίστηκε αρκετά. Στην πράξη, ούτε αυτό φαίνεται να λειτούργησε. Στις 21 Οκτωβρίου 2022, η αμαξοστοιχία 882 της Hellenic Train εκτροχιάστηκε στον σταθμό της Τιθορέας, χωρίς ευτυχώς να υπάρξουν θύματα. Ο μηχανοδηγός, μπαίνοντας στον σταθμό, αντιλήφθηκε ότι υπήρχε άλλο τρένο στην ίδια γραμμή. Φρέναρε ακαριαία και την τελευταία στιγμή ο σταθμάρχης γύρισε το κλειδί, με αποτέλεσμα ο συρμός να βγει εκτός γραμμών.
«Ο σημερινός νέος εκτροχιασμός – δεύτερος σε δέκα ημέρες – στην περίφημη “Τηλεδιοίκηση Τιθορέας- Δομοκού” που εγκαινίασαν και έθεσαν σε λειτουργία οι διοικούντες τον ΟΣΕ και η πολιτική ηγεσία μόλις τέσσερις μήνες πριν, αποτελεί απόδειξη ότι τίποτα δεν λειτουργεί καλά στον ελληνικό σιδηρόδρομο», έγραφε τότε σε ανακοίνωσή το σωματείο των μηχανοδηγών. Την ίδια στιγμή, σιδηροδρομικοί λένε ότι το υπόλοιπο κομμάτι του έργου της περίφημης σύμβασης 717 αγνοείται.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υιοθετήσει δύο βασικά συστήματα για την ασφάλεια της κυκλοφορίας των τρένων – το σύστημα ETCS (European Train Control System) που φρενάρει αυτόματα τα τρένα αν υπερβούν μία καθορισμένη ταχύτητα ή εντοπιστεί σοβαρό πρόβλημα και το GSM-R που αφορά τις επικοινωνίες. Και τα δύο εξασφαλίζουν την ασφαλέστερη κυκλοφορία των συρμών στο δίκτυο. Οι πρώτες συμβάσεις για το σύστημα ETCS στην Ελλάδα υπογράφτηκαν το 2007. Το αρχικό ύψος τους ξεπερνούσε συνολικά τα 35 εκατ. ευρώ και μεταξύ των αναδόχων ήταν η ιταλική εταιρεία Ansaldo, η ΤΕΡΝΑ και η γαλλική Thales.
Η εργολαβία 717 συνδέεται άμεσα με τις συμβάσεις του 2007 κι αυτό διότι το σύστημα ETCS δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς την αναβαθμισμένη σηματοδότηση και τηλεδιοίκηση, κάτι που θεωρείται κρίσιμο για όσα αποκαλύπτονται τα τελευταία 24ωρα στα Τέμπη. Λίγες ώρες μετά το δυστύχημα, η κυβέρνηση είπε ότι το 70% του δίκτυο όλης της χώρας καλύπτεται από τα νέα συστήματα ασφαλείας. «Μπορεί το σύστημα να παραδόθηκε στο 70% του δικτύου, αλλά δεν λειτουργεί. Δεν είναι το ίδιο», απαντούν σιδηροδρομικοί στο Magazine. «Δεν είναι, πια, όλα επικοινωνία».
Εκτενής αναφορά στη σύμβαση 717 γίνεται και στην επιστολή παραίτησης του κ. Χρήστου Κατσιούλη, προέδρου έως τον Απρίλιο του 2022 της επιτροπής για τη σύμβαση ETCS. Στην επιστολή του σημειώνει ότι ο τρόπος με τον οποίο εφαρμόζεται η σύμβαση καταργεί συμβατικά δρομολόγια και ενδείξεις φωτοσημάτων, αναφέροντας μεταξύ άλλων ότι υφιστάμενα συστήματα έχουν αποξηλωθεί αναίτια. Ειδικά για το διαφημιζόμενο τμήμα Οινόη-Τιθορέα ο κ. Κατσιούλης γράφει: «Με την υλοποίηση του ETCS θα επιτρέπεται η κυκλοφορία των τρένων στο εν λόγω τμήμα με 200 χλμ/ώρα, χωρίς σε αυτό να υπάρχει καμία ένδειξη για την κατάσταση της γραμμής, ακόμη και θραύση αυτής, με ό,τι αυτό συνεπάγεται στην ασφάλεια κυκλοφορίας των τρένων».
Λίγα 24ωρα μετά την τραγωδία στα Τέμπη, το Magazine καταλαβαίνει ότι επιχειρήθηκε ένα άλμα στο μέλλον, με την κυβέρνηση να διαφημίζει «γρήγορα τρένα» στη γραμμή Αθήνα-Θεσσαλονίκη, την ίδια ώρα που τα παλιά συμβατικά συστήματα του σιδηροδρόμου ξηλώνονταν εν αναμονή των καινούργιων, που όμως δεν είχαν τεθεί σε λειτουργία.
Σύμφωνα με ασφαλείς πηγές, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ερευνά τη σύμβαση 717 του 2014 από τον περασμένο Νοέμβριο. Ο φάκελος που έχουν ανοίξει οι εισαγγελείς στο Λουξεμβούργο υπάρχει – ως στατιστικό στοιχείο – στις υποθέσεις με ελληνικό ενδιαφέρον στην ετήσια έκθεση για το 2022, η οποία κατά τραγική σύμπτωση δόθηκε στη δημοσιότητα την Τετάρτη, λίγες ώρες μετά το δυστύχημα στα Τέμπη.
Το Magazine πληροφορείται ότι η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έχει ζητήσει από ειδική ομάδα εμπειρογνωμόνων να καταθέσει τα πρώτα ευρήματά της κι έχουν ήδη συλλεχθεί κάποια στοιχεία. Το αδίκημα που εξετάζεται είναι η απιστία σε βάρος του Δημοσίου (βλ. της ΕΕ). Σύμφωνα με ασφαλείς πηγές, έρευνα με το ίδιο αντικείμενο είχε πραγματοποιήσει παλαιότερα και η Οικονομική Εισαγγελία στην Αθήνα, ωστόσο τέθηκε στο αρχείο το 2021.
