Πώς η Χούντα φακέλωνε την Ελληνοευρωπαϊκή Ένωση Νέων

Ούτε η Ελληνοευρωπαϊκή Κίνηση Νέων (ΕΚΙΝ),που ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 1970 από φοιτητές του κεντρώου και φιλελεύθερου χώρου, ως νόμιμη οργάνωση, γλύτωσε από το φακέλωμα της απριλιανής δικτατορίας. Μια οργάνωση που είχε ιδρυθεί μεταξύ άλλων από τον Γιώργο Βερνίκο, τον Νικήτα Καναράκη, τον Μάκη Παρασκευόπουλο, τον Νίκο Μπίστη, τον Παναγιώτη Κανελλάκη και άλλους κεντροαριστερούς κυρίως καθηγητές και νεολαίους και που χαρακτηρίστηκε από την χούντα περίπου ως «κομμουνιστική» και που τελικά διαλύθηκε το 1972 με δικαστική απόφαση και με την αιτιολογία ότι είχε απομακρυνθεί από τον σκοπό της.

«Αύτη, καθοδηγουμένη υπό κομμουνιστών και κεντροαριστερών διανοουμένων, έχει ως κύριον στόχον την σπουδάζουσαν νεολαίαν με προοπτικήν διευρύνσεως τούτου εις ολόκληρον τον χώρον της Ελληνικής Νεολαίας» αναφέρεται σε απόρρητο φάκελο της Διεύθυνσης Εθνικής Ασφαλείας, που παρουσιάζει το News 24/7. Μεταξύ των …εγκλημάτων της η αντιμετώπιση των φοιτητικών προβλημάτων, η συμμετοχή στην επιστημονική έρευνα και καλλιτεχνική δημιουργία και η προσέγγιση και διάδοση στα ευρύτερα στρώματα της νεολαίας του «συγχρόνου προοδευτικού προβληματισμού»! Άλλα …εγκλήματα, όπως τονίζει το έγγραφο της ασφάλειας, οι ομιλίες ειδικών ομιλητών- «μετά συζητήσεως» μάλιστα όπως αναφέρεται με έμφαση- όπως του Γιάννη Μαρκόπουλου με θέμα «Χρονικόν» , του Βασίλη Ραφαηλίδη με θέμα «Ο κινηματογράφος και οι άλλες τέχνες», του Αναστάση Πεπονή με θέμα «Η τηλεόραση σα μέσο επικοινωνίας», του Γ. Κουμάντου με θέμα «Κράτος και παιδεία», του Κ. Μουρσελά με θέμα «Το θέατρον» , αλλά και του Κ. Κουλουφάκου με θέμα … «Τι είναι ποίημα»! Μπροστά σε αυτά βεβαίως ήταν απολύτως λογικό η ασφάλεια να χαρακτηρίζει κομμουνιστικά τα βιβλία που πρότεινε η οργάνωση να μελετώνται όπως του Δ. Χατζή «Το τέλος της μικρής μας πόλης», του Έρνεστ Μαντέλ «Βασικές αρχές της οικονομικής θεωρίας», του Ντάβιντ Χόροβιτς «Από την Γιάλτα στο Βιετνάμ», αλλά και του περιοδικού … «Σύγχρονος κινηματογράφος».

«Οι κομμουνισταί και οι κεντροαριστεροί διανοούμενοι, θέσαντες ως κύριον στόχον των την διάβρωσιν της νεολαίας, συνεκρότησαν από εξαμήνου και πλέον εις Αθήνας οργάνωσιν, ήτις ανέπτυξεν έντονον δραστηριότηταν εις τον χώρον των σπουδαστών και φοιτητών Ανωτέρων και Ανωτάτων Σχολών, διοργάνωσε συγκεντρώσεις και ομιλίες και έθεσεν εις κυκλοφορίαν βιβλία και περιοδικά προπαγανδιστικού περιεχομένου» αναφέρεται χαρακτηριστικά στο έγγραφο του Γενικού Διευθυντού Εθνικής Ασφαλείας, ο οποίος μάλιστα εγκαλεί τις υπηρεσίες ασφαλείας της πρωτεύουσας γιατί δεν πήρε είδηση την δημιουργία της οργάνωσης: «Αι αρμόδιαι Υπηρεσίαι Ασφαλείας, ιδίως δε αι τοιαύται της Πρωτευούσης, εις την περιοχήν των οποίων από εξαμήνου και πλέον λαμβάνουσι χώραν διάφοροι εκδηλώσεις, δεν επεσήμαναν, ως διαπιστούται μετά λύπης μου, ούτε την δημιουργίαν της εν λόγω Οργανώσεως, ούτε την δραστηριότητα ταύτης. Το γεγονός τούτο είναι απαράδεκτον και μαρτυρεί, ότι δεν υφίσταται η δέουσα επαγρύπνησις των Υπηρεσιών Ασφαλείας εις τον ζωτικόν χώρον της Νεολαίας και ειδικώτερον εις τους χώρους των Ανωτέρων και Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων»!

Σε δεύτερο έγγραφο αναφέρονται τα μέλη του Δ. Σ. της Ελληνοευρωπαϊκής Ένωσης Νέων: Πρόεδρος Κανελλάκης Παναγιώτης, Αντιπρόεδρος Ξενοφών Γιαταγάνας, Γενικός Γραμματέας Γιώργος Βερνίκος, Ταμίας Ανδρέας Γιαννακόπουλος, Ειδικός Γραμματέας Σοφία Αναστασιάδου και σύμβουλοι οι Δημήτρης Μαραγκόπουλος, Αντώνης Φραντζεσκάκης και Νίκος Γουλανδρής.

Τι έγραψε ο Μαλλιάς για την Ελληνοευρωπαϊκή Ένωση Νέων

Στο βιβλίο του «Η Άλλη Κρίση- Η Μαρτυρία Ενός Πρέσβη» ο πρέσβης Αλέξανδρος Μαλλιάς γράφει για την Ελληνοευρωπαϊκή Ένωση Νέων:

«Δεθήκαμε από τότε με τον Νίκο Αλιβιζάτο και ορισμένους άλλους. Τον Ιούνη του 1970 Ιδρύεται η Ελληνοευρωπαϊκή Κίνηση Νέων. Γιώργος Βερνίκος, Μάκης Παρασκευόπουλος, Νίκος Μπίστης και οι πρόωρα, μα πολύ πρόωρα χαμένοι Νικήτας Λιοναράκης και Παναγιώτης Κανελλάκης. Μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου, όταν μπόρεσαν με πλαστά διαβατήρια να φύγουν από την Ελλάδα, με συγκίνηση και χαρά φιλοξένησα τον Γιώργο και τον Παναγιώτη για κάμποσο καιρό σε ένα άθλιο φοιτητικό δωμάτιο στη Γενεύη.

Οι εκδηλώσεις της ΕΚΙΝ ανοικτές. Οι οδοί Γιάννη Σταθά και Ευέλπιδος Ρογκάκου εξακολουθούν να σημαίνουν πολλά για μας. Η ζύμωση ήταν έντονη και διαρκής. Το καζάνι έβραζε. Το βιβλιοπωλείο «Ερμείας» της Μαρίνας Τσουκάρη γίνεται επίσης κέντρο αντίδρασης. Η παρουσίαση στο υπόγειο του «Ερμεία» από τον Γεώργιο Ράλλη του βιβλίου του «Η αλήθεια για τους Έλληνες πολιτικούς» ήταν μια καλή στιγμή για την τιμή και αξιοπρέπεια των πολιτικών μας. Διερωτώμαι όμως, τι θα έγραφε αν ζούσε σήμερα ο έντιμος, αξιοπρεπής και ωμά ευθύς αυτός πολιτικός, ο οποίος, ως Υπουργός Παιδείας, με τη μεγάλη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και την καθιέρωση της δημοτικής το 1977, έκλεισε οριστικά το λεγόμενο «γλωσσικό ζήτημα» που δίχαζε γλωσσικά και πολιτικά τον ελληνισμό. Τον γνώρισα για λίγο όταν ανέλαβε το Υπουργείο Εξωτερικών.

Τα «18 Κείμενα» τον Ιούλιο του 1970 και στη συνέχεια τα «Νέα Κείμενα», που εκδόθηκαν από τον «Κέδρο», ήταν ένα ράπισμα των πανεπιστημιακών και διανοουμένων στο στρατιωτικό καθεστώς. Γνώρισαν μεγάλη επιτυχία εντός και εκτός Ελλάδος.

Παράλληλα και ταυτόχρονα με την ΕΚΙΝ δημιουργήθηκε η Εταιρεία Μελέτης Ελληνικών Προβλημάτων, με πρωτεργάτες τον Γιάγκο Πεσμαζόγλου, τη Βιργινία Τσουδερού, τον Ανέστη Παπαστεφάνου, τον Γεώργιο Κουμάντο, τον Κώστα Αλαβάνο, τον Χριστόδουλο Κουρούκλη, τον Νίκο Κυριαζίδη, τον Αλέκο Ξύδη και άλλους. Το καταστατικό γράφτηκε στον γνωστό πολύγραφο της οδού Ζαλοκώστα 4.

Η πρώτη εκδήλωση έγινε στον «Παρνασσό», τον Απρίλη του 1971, με θέμα

«Ελλάδα-Ευρώπη» και η δεύτερη με ομιλία του πρώην προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν Ρέυ, τον Μάιο 1971. Έξυπνα, άλλοτε προσεκτικά και άλλοτε ανοικτά, υπογραμμιζόταν ότι μόνο χώρες με δημοκρατικές κυβερνήσεις είχαν θέση στην ΕΟΚ.

Προσπαθώ να εξηγήσω τη σημασία εκείνων των εκδηλώσεων τότε. Σήμερα που ζούμε στην παρηκμασμένη Ελλάδα και σε μια Ευρώπη χωρίς την ταυτότητα των κοινών αξιών. Αξιών που έκαναν τότε την ΕΟΚ να φωτίζει σαν φάρος. Η Ευρώπη πόλος έλξης των καταπιεσμένων από τα δικτατορικά καθεστώτα στην Ελλάδα, στην Πορτογαλία και στην Ισπανία.

Τα τελευταία τρία χρόνια αναφέρομαι όλο και πιο συχνά στην ίδρυση της ΕΚΙΝ και της ΕΜΕΠ. Προσπαθώντας να εξηγήσω ότι δεν ήταν καθόλου τυχαίο πως οι οργανωμένες τότε φωνές συλλογικής διαμαρτυρίας και αμφισβήτησης αντλούσαν δύναμη και έμπνευση από την Ευρώπη.

Πρέπει να επιστρέψουμε στις θεμελιώδεις αρχές του ευρωπαϊκού ουμανισμού εάν πραγματικά θέλουμε η Ευρώπη μας να ξαναβρεί τη χαμένη ταυτότητά της.

Τότε πήρα την απόφαση να εργαστώ στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις Βρυξέλλες. Ήδη, το προνομιακό υπαλληλικό καθεστώς που είχα στο γραφείο Αθηνών, μού έδινε τη δυνατότητα. Η ζωή όμως τα έφερε διαφορετικά.

Προβλήματα και φόβος

Στις 22 Μαρτίου 1972, μια ομάδα 42 φοιτητών, που δεν λειτουργούσε ακόμη σαν ομάδα αλλά περισσότερο σαν άθροισμα μονάδων, καταθέσαμε στο Πρωτοδικείο Αθηνών προσφυγή κατά του διορισμένου συμβουλίου της «Θέμιδας».

Εκτός από τους Νίκο Αλιβιζάτο, Γιώργο Βερνίκο και Νικήτα Λιοναράκη, μνημονεύω επιλεκτικά και τους Άλκη Κούρκουλα, Νίκο Μεγγρέλη, Όλγα Τρέμη, Αλέξανδρο Αλαβάνο, Ιωάννα Καρυστιάνη και Νίκο Μπίστη. Ορισμένοι το πλήρωσαν με βασανιστήρια και φυλακή.

Όπως έδειξαν οι εξελίξεις, το ρήγμα είχε αρχίσει και διευρυνόταν.

Στα χρόνια εκείνα, εκτός από την ανάγνωση των εφημερίδων που προσπαθούσαν να εκμεταλλευτούν κάθε παράθυρο που επέτρεπε η προληπτική λογοκρισία, η ενημέρωση γινόταν από τους ραδιοφωνικούς σταθμούς. Το μεσημέρι, γύρω στις 2 η ώρα, αν θυμάμαι καλά, ήταν η ελληνόφωνη εκπομπή του ραδιοφωνικού σταθμού Παρισίων. Το βράδυ ξεκινάγαμε με το ΒΒC και την Ντόιτσε Βέλε από την Κολωνία. Αργά, γύρω στις 11, άκουγα που και που και το Ράδιο Μόσχα, που εξέπεμπε στην ελληνική. Μερικές φορές οι ειδήσεις από τη Μόσχα ήταν πραγματικά ακαταλαβίστικες. Ακόμη και η δημοτική υπέφερε. Αν μου πείτε τώρα, 40 χρόνια αργότερα, τι θυμάμαι από τις εκπομπές αυτές, θα σας πω με σιγουριά το άκουσμα των Λιανοτράγουδων του Θεοδωράκη σε στίχους Γιάννη Ρίτσου, συνεντεύξεις του Ανδρέα Παπανδρέου, στην Κολωνία νομίζω, και την ανάγνωση από τον σερ Λώρενς Ολιβιέ στο Κόβεντ Γκάρντεν του Λονδίνου ενός μηνύματος από τη φυλακή του Γεωργίου-Αλέξανδρου Μαγκάκη. Οι ελληνόφωνες εκπομπές της Κολωνίας, του Λονδίνου και του Παρισιού ήταν η μόνη δυνατότητα ελεύθερης πληροφόρησης, την οποία καθημερινά αποζητούσαμε.

Απρίλιος, Μάιος, Ιούνιος 1972 – δύσκολες στιγμές. Η χούντα βγάζει το προσωπείο και αποκαλύπτει για μια ακόμη φορά το αληθινό της πρόσωπο. Κλείνουν την ΕΚΙΝ και την ΕΜΕΠ. Διακόπτεται η αναβολή στράτευσης φοιτητών. Ο Πεσμαζόγλου εκτοπίζεται. Εκτοπίζονται και άλλοι. Η Αικατερίνη Δούκα και το γραφείο της Ζαλοκώστα 4 ενημερώνει συνέχεια την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ευαισθητοποιεί τους Επιτρόπους. Ο τότε πρόεδρος της Επιτροπής, Ολλανδός Σίκο Μάνσχολντ, τηρεί σκληρή στάση απέναντι στη χούντα. Κάνει δηλώσεις στο Στρασβούργο. Στέλνει στην Αθήνα σε εμπιστευτική αποστολή τον διευθυντή του γραφείου του Σάουκ Γιόνκερ. Το ’81 τον ξανασυνάντησα ως χριστιανοδημοκράτη ευρωβουλευτή στο Στρασβούργο».