Pfizergate: Ώρα της κρίσης για φον ντερ Λάιεν και τα μηνύματα με Μπουρλά

Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αντιμετωπίζει αυτή την εβδομάδα μια τεράστια πρόκληση, καθώς το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα αποφασίσει για τα κρυφά μηνύματα που αντάλλαξε με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Pfizer, η οποία υπέγραψε μια συμφωνία δισεκατομμυρίων ευρώ  με τις Βρυξέλλες για εμβόλια κατά της Covid-19.

Σε μια απόφαση που αναμένεται να καθορίσει τη φήμη της, το ΔΕΕ θα αποφανθεί αν η Επιτροπή παραβίασε τους κανόνες διαφάνειας αρνούμενη να αποκαλύψει το περιεχόμενο των συνομιλιών της φον ντερ Λάιεν με τον CEO της Pfizer, Άλμπερτ Μπουρλά.

Όπως αναφέρει το POLITICO, η απόφαση της Τετάρτης για το αποκαλούμενο «Pfizergate» δεν θα έχει μόνο ευρείες επιπτώσεις για τον τρόπο με τον οποίο οι κορυφαίοι αξιωματούχοι της ΕΕ διαχειρίζονται υποθέσεις πίσω από κλειστές πόρτες· θα μπορούσε επίσης να ρίξει σκιά στη δεύτερη θητεία της φον ντερ Λάιεν, που ξεκίνησε μόλις την 1η Δεκεμβρίου. Καθώς πασχίζει να κρατήσει την Επιτροπή στο επίκεντρο σε μια εποχή αυξανόμενου εθνικιστικού λόγου, έχει ήδη δεχτεί επικρίσεις για την τάση της να συγκεντρώνει την εξουσία και να υποχωρεί από πράσινες δεσμεύσεις.

Το επίμαχο ερώτημα είναι αν τα μηνύματα κειμένου πρέπει να θεωρούνται επίσημα έγγραφα και άρα δημοσιεύσιμα για λόγους διαφάνειας. Ενώ οργανώσεις και εξωτερικοί παρατηρητές υποστηρίζουν πως πρέπει να αντιμετωπίζονται όπως κάθε άλλο μέσο επίσημης επικοινωνίας, η Επιτροπή υποστηρίζει το αντίθετο.

Φον ντερ Λάιεν: Καθοριστική η απόφαση του δικαστηρίου για την δεύτερη θητεία της

Το νομικό σκέλος της υπόθεσης είναι δύσκολο για τη φον ντερ Λάιεν, καθώς όχι μόνο ενέκρινε προσωπικά τη μεγαλύτερη σύμβαση εμβολίων της ΕΕ, αξίας δισεκατομμυρίων ευρώ, αλλά προΐσταται και του θεσμού που είναι υπεύθυνος για την τήρηση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, συμπεριλαμβανομένων των αρχών διαφάνειας και λογοδοσίας.

Αν το δικαστήριο αποφανθεί εναντίον της, θα δώσει πολιτικά «πυρομαχικά» σε πληθώρα επικριτών. Θα είναι επίσης ένα πλήγμα, δεδομένου ότι μόλις πριν λίγους μήνες δεσμεύτηκε δημόσια για τη διατήρηση των προτύπων διαφάνειας και ακεραιότητας στη νέα της θητεία.

Η μη κυβερνητική οργάνωση Transparency International χαρακτήρισε την απόφαση-ορόσημο: «Αυτή η απόφαση μπορεί να είναι σημείο καμπής για τη διαφάνεια στην ΕΕ», δήλωσε η αξιωματούχος Σάρι Χιντς. «Σε αποφάσεις που αφορούν τη δημόσια υγεία, πρέπει να αποφεύγεται η μυστικότητα».

Η υπόθεση ξεκίνησε από τους The New York Times, όταν το 2021 αποκαλύφθηκε ότι η φον ντερ Λάιεν και ο Μπουρλά αντάλλαξαν μηνύματα που «δημιούργησαν βαθιά εμπιστοσύνη» και βοήθησαν στη σύναψη συμφωνίας για 1,8 δισ. δόσεις εμβολίου.

Η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια Έμιλυ Ο’Ράιλι χαρακτήρισε τη στάση της Επιτροπής «κακοδιοίκηση» και είπε ότι η διαφάνεια έχει υποχωρήσει υπό την ηγεσία της φον ντερ Λάιεν.

Σε συνέντευξη στο POLITICO την κατηγόρησε ότι καλλιεργεί «κουλτούρα συγκάλυψης για πολιτικούς λόγους» και την επέκρινε επειδή δεν παρέστη στη μοναδική ακρόαση του δικαστηρίου: «Ο ελέφαντας που έλειπε από την αίθουσα», είπε χαρακτηριστικά.

Η Επιτροπή απάντησε πως ποτέ δεν αρνήθηκε την ανταλλαγή μηνυμάτων και ότι αυτά «δεν σημαίνουν πως οι διαπραγματεύσεις έγιναν σε αυτό το επίπεδο ή μέσω SMS». Επανέλαβε ότι η διαφάνεια είναι «ύψιστης σημασίας» και ότι έχει σημειωθεί πρόοδος.

Ωστόσο, το ίδιο δικαστήριο έχει ήδη καταδικάσει την Επιτροπή για απόκρυψη μεγάλων τμημάτων των συμβολαίων εμβολίων.

Κατά την ακρόαση στο Λουξεμβούργο τον Νοέμβριο, οι δικαστές φάνηκαν σκεπτικοί με τη στάση της Επιτροπής. Η παραδοχή ύπαρξης των μηνυμάτων προκάλεσε ειρωνικά γέλια.

Δικαστές εξέφρασαν την απογοήτευσή τους που δεν ελέγχθηκε αν η φον ντερ Λάιεν είχε ακόμη τα μηνύματα ή αν η Επιτροπή έλεγξε τις συσκευές της.

Δικαστής είπε ότι η Επιτροπή δεν έλαβε «επαρκή και επιμελή μέτρα», ενώ άλλος μίλησε για «σχετικά συγκεχυμένο φάκελο».

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) διερευνά το πώς έγινε η προμήθεια εμβολίων. Η επικεφαλής, Λάουρα Κοβέσι, επιβεβαίωσε τον Μάρτιο ότι ήδη έχουν ανακριθεί αξιωματούχοι της Επιτροπής για τη διαδικασία.