Η κρίση του πλαστικού κοστίζει 1,5 τρισ. και απειλεί τη ζωή εμβρύων και ηλικιωμένων

Τον «σοβαρό, αυξανόμενο και υποτιμημένο κίνδυνο» που προκαλούν τα πλαστικά τόσο για την ανθρώπινη υγεία όσο και για τον πλανήτη, αναδεικνύει νέα, εμπεριστατωμένη έκθεση που φέρνει στο φως το κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό The Lancet.

Η ανασκόπηση καταλήγει πως ο κόσμος βρίσκεται σε μια «κρίση πλαστικού» η οποία προκαλεί ασθένειες και θανάτους από τη βρεφική ηλικία έως τα γηρατειά, ενώ ευθύνεται για τουλάχιστον 1,5 τρισεκατομμύριο δολάρια ετησίως σε υγειονομικές δαπάνες και ζημιές.

Η κύρια αιτία της κρίσης είναι η τεράστια επιτάχυνση στην παραγωγή πλαστικού, η οποία έχει αυξηθεί πάνω από 200 φορές από το 1950 και προβλέπεται να σχεδόν τριπλασιαστεί έως το 2060, ξεπερνώντας το ένα δισεκατομμύριο τόνους ετησίως, σημειώνει ο Guardian. Παρόλο που το πλαστικό έχει πολλές σημαντικές χρήσεις, η ταχύτερη αύξηση σημειώνεται στην παραγωγή πλαστικών μίας χρήσης —όπως μπουκάλια αναψυκτικών και συσκευασίες φαγητού.

Ως αποτέλεσμα, η ρύπανση από πλαστικό έχει εκτοξευθεί, με περίπου 8 δισεκατομμύρια τόνους να έχουν ρυπάνει ολόκληρο τον πλανήτη, αναφέρει η έκθεση —από την κορυφή του Έβερεστ έως το βαθύτερο σημείο των ωκεανών. Λιγότερο από το 10% του πλαστικού ανακυκλώνεται.

Τα πλαστικά θέτουν σε κίνδυνο τον άνθρωπο και τον πλανήτη σε κάθε στάδιο του κύκλου ζωής τους, αναφέρει η έκθεση — από την εξόρυξη των ορυκτών καυσίμων από τα οποία παράγονται, έως την παραγωγή, τη χρήση και την απόρριψή τους. Αυτό οδηγεί σε ατμοσφαιρική ρύπανση, έκθεση σε τοξικές χημικές ουσίες και διείσδυση μικροπλαστικών στο ανθρώπινο σώμα. Η ρύπανση από πλαστικό μπορεί ακόμη και να ενισχύσει την εξάπλωση κουνουπιών που μεταδίδουν ασθένειες, καθώς τα στάσιμα νερά που συγκρατούνται σε πλαστικά απορρίμματα προσφέρουν ιδανικά σημεία αναπαραγωγής.

Η έκθεση που δημοσιεύθηκε στο The Lancet, κυκλοφόρησε λίγο πριν από τον έκτο και πιθανώς τελικό γύρο διαπραγματεύσεων μεταξύ κρατών, με στόχο μια νομικά δεσμευτική παγκόσμια συνθήκη για την αντιμετώπιση της κρίσης του πλαστικού. Οι διαπραγματεύσεις έχουν υπονομευθεί από βαθιές διαφωνίες ανάμεσα σε περισσότερες από 100 χώρες που υποστηρίζουν την επιβολή ορίου στην παραγωγή πλαστικού και κράτη εξαρτώμενα από το πετρέλαιο όπως η Σαουδική Αραβία, που αντιτίθενται στην πρόταση. O Guardian αποκάλυψε πρόσφατα τον ρόλο που παίζουν τα κράτη αυτά και οι λομπίστες της πλαστικής βιομηχανίας στην εκτροπή των συνομιλιών.

«Γνωρίζουμε πάρα πολλά για το εύρος και τη σοβαρότητα των επιπτώσεων της ρύπανσης από πλαστικό στην υγεία και το περιβάλλον», δήλωσε ο καθηγητής Φίλιπ Λάντριγκαν, παιδίατρος και επιδημιολόγος στο Boston College των ΗΠΑ και βασικός συγγραφέας της έκθεσης. Τόνισε ότι είναι επιτακτικό η παγκόσμια συνθήκη για τα πλαστικά να περιλαμβάνει μέτρα για την προστασία της ανθρώπινης υγείας και του πλανήτη.

«Οι συνέπειες πλήττουν κυρίως τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς, ιδιαίτερα τα βρέφη και τα παιδιά», είπε. «Προκαλούν τεράστιο οικονομικό κόστος για την κοινωνία. Είναι καθήκον μας να δράσουμε».

Τα κράτη που με έντονη παραγωγή πετρελαίου και η βιομηχανία πλαστικού υποστηρίζουν ότι η εστίαση θα πρέπει να είναι στην ανακύκλωση και όχι στον περιορισμό της παραγωγής. Ωστόσο, σε αντίθεση με το χαρτί, το γυαλί, τον χάλυβα και το αλουμίνιο, τα χημικά σύνθετα πλαστικά δεν μπορούν να ανακυκλωθούν εύκολα. Η έκθεση σημειώνει: «Είναι πλέον ξεκάθαρο ότι ο κόσμος δεν μπορεί να στηριχθεί στην ανακύκλωση για να ξεφύγει από την κρίση της ρύπανσης από το πλαστικό».

Πάνω από το 98% των πλαστικών παράγεται από ορυκτό πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άνθρακα. Η παραγωγή τους απαιτεί πολλή ενέργεια και επιτείνει την κλιματική κρίση, απελευθερώνοντας ισοδύναμο 2 δισεκατομμυρίων τόνων CO₂ τον χρόνο — περισσότερες εκπομπές και από τη Ρωσία, τον τέταρτο μεγαλύτερο ρυπαντή παγκοσμίως. Η παραγωγή πλαστικού προκαλεί επίσης ατμοσφαιρική ρύπανση, ενώ πάνω από το 50% των πλαστικών απορριμμάτων που δεν διαχειρίζονται καίγονται στον αέρα, επιβαρύνοντας ακόμη περισσότερο την ατμόσφαιρα.

Περισσότερες από 16.000 χημικές ουσίες χρησιμοποιούνται στην παραγωγή πλαστικών, όπως χρωστικές και σταθεροποιητές. Πολλές από αυτές τις ουσίες έχουν συνδεθεί με επιπτώσεις στην υγεία σε όλα τα στάδια της ανθρώπινης ζωής, σύμφωνα με την έκθεση. Ωστόσο, υπάρχει έλλειψη διαφάνειας σχετικά με το ποιες ακριβώς χημικές ουσίες περιέχονται στα πλαστικά προϊόντα.

Πιο ευάλωτα τα έμβρυα, τα βρέφη και τα μικρά παιδιά

Η ανάλυση διαπίστωσε ότι τα έμβρυα, τα βρέφη και τα μικρά παιδιά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στις βλαβερές συνέπειες της έκθεσης σε πλαστικά. Η έκθεση αυτή σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο αποβολής, πρόωρου τοκετού, γενετικών ανωμαλιών, μειωμένης ανάπτυξης των πνευμόνων, παιδικού καρκίνου και προβλημάτων γονιμότητας στην ενήλικη ζωή.

Τα πλαστικά απόβλητα συχνά διασπώνται σε μικρο- και νανοπλαστικά, τα οποία εισέρχονται στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω του νερού, της τροφής και της αναπνοής. Τα σωματίδια έχουν ανιχνευθεί σε αίμα, εγκέφαλο, μητρικό γάλα, πλακούντα, σπέρμα και μυελό των οστών. Η επίδρασή τους στην ανθρώπινη υγεία παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστη, αλλά έχουν συνδεθεί με εγκεφαλικά επεισόδια και καρδιακές προσβολές. Οι ερευνητές τονίζουν την ανάγκη για προληπτική προσέγγιση.

Ενώ το πλαστικό συχνά θεωρείται φθηνό υλικό, οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι στην πραγματικότητα είναι ακριβό όταν συμπεριληφθούν οι επιπτώσεις του στην υγεία. Μια εκτίμηση για τις βλάβες που προκαλούν μόνο τρεις χημικές ουσίες που περιέχονται σε πλαστικά — οι PBDE, BPA και DEHP — σε 38 χώρες, ανέρχεται σε 1,5 τρισεκατομμύριο δολάρια ετησίως.

Η νέα έκθεση αποτελεί την αρχή μιας σειράς από μελέτες που θα παρακολουθούν σε τακτική βάση τις επιπτώσεις των πλαστικών. Η Μάργκαρετ Σπρίνγκ, ανώτερη νομικός και μία από τις συγγραφείς της έκθεσης, δήλωσε: «Αυτές οι εκθέσεις θα παρέχουν στους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων σε όλο τον κόσμο μια ισχυρή και ανεξάρτητη βάση δεδομένων, προκειμένου να διαμορφώνουν αποτελεσματικές πολιτικές για την αντιμετώπιση της πλαστικής ρύπανσης σε όλα τα επίπεδα».