Μιχάλης Σαράντης: “Εχω, πια, λιγότερη λύσσα να αποδείξω και μεγαλύτερη να απολαύσω. Μεγαλώνω”

Γνώρισα τον Μιχάλη Σαράντη πριν από πάρα πολλά χρόνια και τον παρακολουθώ ανελλιπώς. Μου αρέσει πάντα πολύ, μου αρέσει πολύ ο τρόπος με τον οποίο ορμάει στους ρόλους, μοιάζει με ταυρομάχο που θέλει να τιθασεύσει το θηρίο χωρίς να φοβάται οποιαδήποτε έκβαση της μάχης, μου αρέσει που παθιάζεται και φαίνεται, μου αρέσει που μετά τρέχει στην αγκαλιά της κόρης του.

Είναι ένας ηθοποιός με δυνατότητες χωρίς όρια, ένας τρυφερός σύντροφος και πατέρας, ένας αδελφός προστατευτικός και ένας συνεργάτης πιστός και αφοσιωμένος.

Ο θεατής, βλέποντάς σε στον «Αίαντα», νιώθει ότι κάνεις έναν σωματικό και ψυχικό άθλο -εγώ τουλάχιστον έτσι το έχω βιώσει. Εσύ πώς το βιώνεις;

Ανυπομονώ να μπω στην «αρένα». Να δω αν και τι έχει εξελιχθεί μέσα μου βιώνοντας ξανά την ιστορία, να εκπλαγώ από τις λέξεις που με συγκινούν περισσότερο τώρα από ό,τι την τελευταία φορά που τις είπα, ανυπομονώ να βουτήξω ξανά στο ποτάμι που λέγεται «Σοφοκλής» και κάθε φορά με ξεβράζει αλλού.

Έχω ως μνήμη, ανάμεσα σε πάρα πολλά, ότι το σώμα μου καταπονείται αρκετά, ότι ψυχικά δεν βγαίνω αλώβητος, αλλά -ίσως ακουστεί περίεργο- αντί να με αποτρέπει η σκέψη αυτή, σκέφτομαι με ανυπομονησία την στιγμή που θα ξαναμπούμε να παίξουμε, να τρέξει λίγο αίμα στις φλέβες μας σε ένα ασφαλές πλαίσιο. Τα μεγάλα κείμενα, τα κείμενα δηλαδή που μιλάνε για όλους και πάντοτε μέσα στον χρόνο, είναι βαθιά εθιστικά στη μελέτη τους, γιατί δεν τελειώνει ποτέ. Εθιστικά και τόσο καθαρά, σαν νερό.

Πόσο όμως μπορεί να ανακαλύπτεις ξανά και ξανά καινούργια πράγματα;

Συνέχεια -και αυτό εξαρτάται κυρίως από τη δική σου φάση ζωής και τη δική σου διάθεση. Ο Αίας πρωτοπαρουσιάστηκε το 2019. Αλλιώς ήμουν στα 33 μου, αλλιώς στα 40 μου. Είμαι ένας άλλος άνθρωπος και κατ´ επέκταση άλλος ηθοποιός. Είμαι η εξέλιξη μου. Ωριμάζω, λύνω ή αποκτώ καινούργια θέματα, κλείνω τις πληγές μου και ανοίγουν άλλες, έχω άλλες αγωνίες, άλλους φόβους, άλλες έγνοιες, έχω λιγότερη λύσσα να αποδείξω κάτι σε μένα κατ’ αρχάς και εκ των υστέρων σ’ αυτούς που μας βλέπουν και σε εσάς που γράφετε για εμάς.

Λιγότερη λύσσα να αποδείξω και μεγαλύτερη να απολαύσω. Μεγαλώνω. Μαζί με τον Γιώργο και τον Αποστόλη, είναι σαν να έχουμε ένα παιδάκι που μεγαλώνει μαζί μας κι αυτό. Και κάθε φορά που ερχόμαστε σε επαφή μαζί του κάθεται και μας κοιτάει και μας λέει εγώ εδώ είμαι, ακριβώς όπως με φτιάξατε, εσείς;! Οπότε δεν ξέρω τι θα μου βγάλουν αυτές οι δύο παραστάσεις.

Έχω αρχίσει να προπονούμαι και να προετοιμάζομαι αλλά είναι σαν να μπαίνω πρώτη φορά. Και σαν να είναι και η τελευταία ίσως. Οι άνθρωποι που έχουμε φτιάξει τον Αίαντα ξέρω ότι τον έχουν σε μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά τους. Πολύ ξεχωριστή. Αλλά παράλληλα προχωράμε.

Δεν θα το ξαναπαίξετε ποτέ;

«Ποτέ» δεν υπάρχει σε αυτά, το έχουμε βιώσει με πολλές μουσικές μπάντες ας πούμε! Επουδενί δεν συγκρίνω αλλά καταλαβαίνω ότι δεν επιστρέφουν για τα χρήματα μόνο-γιατί κάποτε αυτό σκεφτόμουν-επιστρέφουν γιατί συνέβη μεταξύ τους κάτι τόσο ισχυρό που τους καλεί να επιστρέψουν για να το βιώσουν ξανά. Είναι η μόνη παράσταση που μου έχει συμβεί να θέλω να επιστρέφω μέσα της τόσο έντονα. Ωστόσο, για κάποιο λόγο και οι τρεις νιώθουμε ότι κλείνει ο κύκλος του κάπου εδώ. Για το αν θα ξανανοίξει, έχει ο Θεός.

Αλήθεια, δεν σε έχω ρωτήσει ποτέ, κριτικές διαβάζεις;

Φυσικά διαβάζω. Τις διαβάζω ωστόσο με την έννοια δηλαδή της πυροδότησης του διαλόγου, και όχι του σχολικού ελέγχου κάθε τρίμηνο. Η κριτική ιδανικά στη σκέψη μου πυροδοτεί διάλογο ανάμεσα στον καλλιτέχνη και στον κόσμο που καλούμε να έρθει για να μοιραστούμε τη δουλειά μας, όντας πάνω από όλους μας. Η κριτική στα μάτια μου είναι καταλύτης, είναι δοκίμιο σκέψης, δεν είναι αποθέωση ή σφάξιμο.

Υπάρχουν ακόμα κάποιες ελάχιστες πένες που κρατάνε αυτόν το τόνο, όσο μπορούν, και με χαροποιεί. Με χαροποιεί με την έννοια ότι στην εποχή που η παντελής έλλειψη πνευματικότητας είναι δεδομένη και η γνώση έχει μετατραπεί σε πληροφορία, κάποιοι ακόμα παλεύουν να μην είναι φωτοτυπίες του εαυτού τους. Όπως και στην δουλειά μας τα ίδια. Και παντού, μην γελιόμαστε. Τα Γράμματα αργοπεθαίνουν και κάποιοι παλεύουν να τα σώσουν.

Τι εκπέμπει τελικά ο «Αίας»;

Δεν ξέρω, ειλικρινά. Φαντάζομαι ότι εκπέμπει ομορφιά, γιατί τα έργα που κάνει ο Αποστόλης είναι πανέμορφα και η αισθητική του Γιώργου πολύ υψηλή. Φαντάζομαι ότι εκπέμπει μια αίσθηση τελετουργίας και ποιητικότητας. Θέλω και ελπίζω να εκπέμπει καθαρότητα ως προς την αφήγηση της Ιστορίας μεσα από την τρομερή μετάφραση από τον αείμνηστο Παναγιωτόπουλο.

Για το μόνο που είμαι σίγουρος είναι ότι εκπέμπει αγάπη. Αγάπη και ταπεινότητα μπροστά στα πάθη αυτών των Ηρώων που για χάρη μας θυσιάζονται μέσα στις λέξεις μήπως και καταλάβουμε κάτι για την ζωή μας και την κάνουμε καλύτερη. Εμένα ας πούμε όλο αυτό μου έμαθε ότι κάθε φορά που μπαίνω μέσα σ’ αυτή τη δοκιμασία ξέρω ότι δεν θα βγω νικητής. Και είναι μεγάλο δώρο αυτό.

Με ποια έννοια το λες αυτό;

Με την έννοια ότι αυτό που επιχειρώ μπροστά στο κοινό σε αυτή την παράσταση στη πραγματικότητα δεν μπορώ να το κάνω.

Νιώθεις δηλαδή ατελής σ’ αυτή την παράσταση;

Εντελώς ατελής. Και το γεγονός μάλιστα ότι το έχω αποδεχτεί με απελευθερώνει βαθύτατα. Με απελευθερώνει ότι παραμέρισα την ανάγκη να δείξω σε όλους ότι μπορώ να κάνω κάτι… καταπληκτικά, να είμαι σωστός, να είμαι πολύ καλός. Και όταν παραμέρισα αυτή την αγωνία μου εκ των πραγμάτων άφησα χώρο στο να προσπαθώ ουσιαστικά, να εξελίσσομαι και να ανακαλύπτω, να προχωράω. Να ακούω! Να είμαι ζωντανός!

Αυτό το χρωστάω στον Αίαντα, μέσα του ξεκίνησα όπως σου περιγράφω πως ήμουν και βγαίνω όπως βγαίνω. Όσες φορές έχω πει στη ζωή μου το «έχω» μου συμβαίνουν όλα τα ανάποδα. Εννέα ρόλοι στους ώμους παρέα με έναν τρελό που ζωγραφίζει αυτό είναι Αίαντας. Ο Βασίλης Παπαβασιλείου λάτρευε να μοιράζεται τα λόγια του Σπινόζα που έλεγε ότι το Ατελές γνωρίζει κάτι που το Τέλειο αγνοεί. Αυτό ακριβώς έμαθα μέσα στον Αίαντα. Εννέα Ήρωες προσεγγίζονται μόνο αν ταπεινωθείς μπροστά τους και φας τα μούτρα σου. Μόνο τότε μπορεί και να σταθείς για λίγο στο ύψος τους.

Με τον Αποστόλη ουσιαστικά εκτελείτε μια χορογραφία πάνω στη σκηνή. Θα μπορούσες, πιστεύεις, να το κάνεις αυτό, εάν ο Αποστόλης δεν ήταν φίλος σου από μικρός;

Ούτε χωρίς τον Αποστόλη θα μπορούσα, ούτε χωρίς τον Γιώργο. Η φιλία είναι μοίρασμα. Ονειρευτήκαμε να εκτεθούμε, παρέα, μπροστά σε κόσμο, μαζί. Και αυτό ο Γιώργος το αγκάλιασε, το αφουγκράστηκε, το φρόντισε και εκτέθηκε μαζί μας σε ένα πείραμα που δεν ξέραμε αν θα λειτουργήσει. Πήρε ρίσκο και αυτός. Ειμαστε καλοί φίλοι και με τον Γιώργο από τότε. Και χαίρομαι πολύ για αυτό.

Επειδή έχει τύχει να δω τον Γιώργο να δουλεύει, τον έχω δει να παθιάζεται και να σημειώνει τα πάντα, ήθελα να σε ρωτήσω πώς είναι να δουλεύεις με κάποιον που είναι τόσο control freak;

Μόνο χαρά έχει να δουλεύεις με τον Γιώργο, μόνο χαρά και θαυμασμό μπορεί να σου προξενεί ότι ένας άνθρωπος έχει έγνοια για όλα, ότι θέλει να κάνει τα πάντα με τον καλύτερο τρόπο για να καταφέρει να ανθίσει αυτό που συμβαίνει στη σκηνή. Χαρά και ασφάλεια. Εμένα αυτό το control freak που λες, αυτά τα αισθήματα μου προκαλεί στη δουλειά. Ιδίως όταν συνδυάζεται με εμπιστοσύνη και χώρο στον ηθοποιό κάτι που ο Γιώργος το δίνει απλόχερα. Και επίσης πήρε ένα όνειρο μου και το έκανε πραγματικότητα, δεν είναι λίγο αυτό.

Θα μας διηγηθείς πώς σου ήρθε αυτή η ιδέα;

Ήμουν μια μέρα στο εργαστήριο του Αποστόλη και του μιλούσα για τον Αίαντα ή του διάβαζα κάποιο κομμάτι από την μαγική μετάφραση του αείμνηστου Παναγιωτόπουλου, δεν θυμάμαι. Οση ώρα του μιλούσα εκείνος ζωγράφιζε, χωρίς όμως να βλέπω τι. Κάποια στιγμή, μου λέει «φέρε μου ένα χαρτί», ακριβώς όπως γίνεται στην παράσταση. Του το δίνω και μου λέει «έλα να βοηθήσεις να πατήσουμε». Τον βοηθάω, πατάμε και σηκώνει έναν Αίαντα. Τρελάθηκα, ταράχτηκα τρομερά! Έκανε τα λόγια μου εικόνα! Μετά από δυο-τρεις μέρες του είπα ότι αυτό είναι θεατρική πράξη, είναι συναφήγηση, κάτι μπορεί να συμβεί εδώ.

Πέρασαν αρκετά χρόνια, το συζητούσαμε, το λιβανίζαμε και κάποια στιγμή μού ήρθε στο μυαλό ο Γιώργος. Αυτός θα μπορούσε να το κάνει παράσταση. Μέχρι τότε, ήταν απλώς θεωρίες και όνειρα φίλων. Ο Γιώργος είπε αμέσως το «ναι» πράγμα που μου έκανε επίσης εντύπωση και μου προξένησε
ενθουσιασμό και τώρα φτάσαμε μέχρι εδώ.

Μετά από εφτά χρόνια, από μικρά θέατρα των 50-60 θέσεων, να πηγαίνουμε σε μεγαλύτερα γιατί δεν χωράμε, να κάνουμε περιοδείες χειμερινές, καλοκαιρινές, να παίζουμε σεζόν στην Αθήνα, να έχουμε παίξει σχεδόν σε όλη την Ελλάδα και να τον αποχαιρετάμε στον Λυκαβηττό, στο θέατρο που έχω περάσει όλα μου τα εφηβικά χρόνια βλέποντας ένα κάρο συναυλίες και μετά στη Θέατρο Γης. Τι ωραία!