Καλώδιο Ελλάδα – Κύπρος: Οι ευθύνες της κυβέρνησης και του ΑΔΜΗΕ

Το 2013 ο τότε Υπουργός Ενέργειας Γιάννης Μανιάτης συνυπόγραψε το έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης «Αττική-Κρήτη-Κύπρος-Ισραήλ» που εγκρίθηκε από την Κομισιόν ως «Έργο Κοινού Ενδιαφέροντος», κατά προτεραιότητα μάλιστα. Το έργο αποτελούσε πρωτοβουλία μιας αμφίβολης αξιοπιστίας, οικονομικής δυνατότητας ή τεχνογνωσίας, Κυπριακής Ιδιωτικής Εταιρείας της EuroAsia Interconnector.

Το 2017 ο υπογράφων, ως υπουργός Ενέργειας της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, αρνήθηκε να ανανεώσει (έκλεινε 5ετία), το έργο, απαιτώντας το κομμάτι Αττική – Κρήτη, να αυτονομηθεί, και να εκτελεστεί ως «εθνικό έργο» από τον ΑΔΜΗΕ (Αριάδνη), και να αποσυνδεθεί από το διασυνοριακό έργο και φυσικά από την εταιρεία EuroAsia.

Αυτό επιτεύχθηκε μετά από πολλές συγκρούσεις και διαπραγματεύσεις με την Κομισιόν στα τέλη του 2018. Το έργο αυτό ολοκληρώθηκε πρόσφατα. Για δεκαετίες, πάντως, οι Έλληνες καταναλωτές πληρώνουν ΥΚΩ 350-450 εκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο για να παράγει ρεύμα με πετρέλαιο η Κρήτη. Συνεπώς το καλώδιο θα αποσβεστεί εντός ελαχίστων χρόνων.

Το υπόλοιπο έργο Κρήτη – Κύπρος (και Κύπρος Ισραήλ), πελαγοδρομούσε για χρόνια, μέχρι το 2022, όταν ο EuroAsia μετά από διαδοχικές καθυστερήσεις και εκτόξευση του κόστους του καλωδίου στα 1,9 δις (για το Κρήτη- Κύπρος), προκήρυξε διαγωνισμό για την υλοποίηση του, που κέρδισε η Nexus. Παρά την στήριξη από την Κυπριακή κυβέρνηση με 100 εκατομμύρια στον EuroAsia, το πρότζεκτ κατέρρευσε.

Ο EuroAsia δεν βρήκε κεφάλαια και απέτυχε να πληρώσει την προκαταβολή στη Nexus.

Η εμπλοκή της κυβέρνησης Μητσοτάκη και του ΑΔΜΗΕ

Τότε την πρωτοβουλία κινήσεων για τη διάσωση του έργου πήρε η κυβέρνηση Μητσοτάκη (και ο ΑΔΜΗΕ). Η εξαγορά του EuroAsia από τον ΑΔΜΗΕ έναντι 48 εκατομμυρίων, με την πολιτική στήριξη της κυβέρνησης, ήταν μία ανεξήγητη επιλογή για τη διάσωση του προγράμματος που είχε ήδη μπει σε τροχιά αποδρομής. Για τρεις βασικά λόγους.

Πρώτον, η Κύπρος έκτιζε δύο νέους σταθμούς παραγωγής ενέργειας με φυσικό αέριο (Τέρνα και Cygield), με παράδοση το 2025/26, με κόστος 200 εκατομμύρια έκαστος, καλύπτοντας τα 2/3 της ζήτησης ενέργειας της Κύπρου. Μαζί με την γρήγορη ανάπτυξη των ΑΠΕ και του εκσυγχρονισμού των παλαιών σταθμών η Κύπρος ήταν έτοιμη για ισχυρή ενεργειακή αυτάρκεια.

Δεύτερον, οι «φωνές κατά του έργου» στην Κύπρο πλήθυναν. Έργο 1,9 δις συν η παθητική λειτουργία για 20 χρόνια με ετήσιο κόστος περίπου 100 εκατομμύρια (άλλα δύο δις), σήμαινε ότι περίπου 3 δις θα είναι το κόστος επιβάρυνσης των καταναλωτών σε Κύπρο και Ελλάδα (η αρχική συμφωνημένη κατανομή ήταν 38% Κύπρος, 62% Ελλάδα). Ο ΑΔΜΗΕ δε παρά την ευρωπαϊκή επιδότηση με 700 εκατομμύρια ζήτησε, εν πολλοίς λογικά, λόγω δυσβάστακτου δανειακού και κεφαλαιακού κόστους, την επιβάρυνση των καταναλωτών από την πρώτη μέρα κατασκευής του έργου.

Τρίτον τα γεωπολιτικά προβλήματα του έργου είναι γνωστά από την αρχή. Δεν θέλω να επεκταθώ σε αυτά. Αλλά είναι απορίας άξιον, πώς η κυβέρνηση Μητσοτάκη αποφάσισε να μετατρέψει το καλώδιο σε θέμα ύψιστης εξωτερικής πολιτικής, θεωρώντας ότι με την στήριξη της Ευρώπης, θα αποκτούσε κάποια «διπλωματική επιτυχία», έστω με κάποια «συμβιβαστική λύση», στο θέμα της ενημέρωσης και τυπικά συναίνεσης από τις τουρκικές ενστάσεις. Υποθέτω ότι δεν σκεφτόταν «πολιτική κανονιοφόρων».

Με την Κύπρο σε αποδρομή, (και το Ισραήλ φυσικά παντελώς αδιάφορο, αλλά έτσι ήταν από την αρχή, -για πολιτικούς λόγους προσυπέγραφε το έργο), η Ελλάδα έμεινε μόνη να κατασκευάζει ένα καλώδιο στο πουθενά και τον ΑΔΜΗΕ να προσπαθεί να «τετραγωνίσει τον κύκλο» σε ένα μη βιώσιμο οικονομικά έργο. Η μετοχή της Nexus κατέρρευσε την επαύριο της προκλητικής «Κάσου», και το έργο ξέμεινε από «χορευτές τανγκό».

Τέταρτον. Η ώρα των ευθυνών. Η Ελλάδα κατηγορεί τώρα την Κύπρο. Η Κύπρος ελέγχεται από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία για τα έργα και τις ημέρες του EuroAsia, μαζί και με ευρωπαίους αξιωματούχους, «φανατικούς» τότε υποστηρικτές του έργου. Πιθανόν να έρθει και ο κύκλος της δεύτερης φάσης με τον ΑΔΜΗΕ. Πώς προχώρησε ένα έργο με ευρωπαϊκούς πόρους χωρίς τις τελικές εγκρίσεις για τη βιωσιμότητα από την Κυπριακή κυβέρνηση.

Σε κάθε περίπτωση η κυβέρνηση Μητσοτάκη αστόχησε πολιτικά σε όλα τα επίπεδα. Και είχε πολλές επιλογές σε όλη την πορεία. Να μετρήσει δηλαδή τις πραγματικές οικονομικές και γεωπολιτικές παραμέτρους και να κινηθεί ανάλογα για την επίτευξη των αναγκαίων συμμαχιών και του συσχετισμού δυνάμεων. Απέτυχε σε όλα.

Και φυσικά, αν θέλαμε να «ευλογήσουμε τα γένια μας» οι επιλογές του ΣΥΡΙΖΑ, συνολικά της κυβέρνησης στο θέμα αυτό, δικαιώθηκαν έναντι του πριν (Μανιάτης) και του μετά (Μητσοτάκης). Διαχώρισε και συνέδεσε την Κρήτη με την Αθήνα. Αντιμετώπισε την αναξιοπιστία του EuroAsia. Και υποστήριξε ότι το υψίστης γεωπολιτική σημασίας έργο {Κρήτη Κύπρος) απαιτεί διπλωματικούς και οικονομικούς χειρισμούς στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο της Ευρώπης και της περιοχής.

*Ο Γιώργος Σταθάκης είναι πρώην Υπουργός Ενέργειας.