Κλιμάκωση στη Βαλτική: Όσο σωπαίνει ο Τραμπ, τόσο αποθρασύνεται ο Πούτιν

Στα τέλη Αυγούστου, αξιωματούχοι του Πενταγώνου συναντήθηκαν με ομάδα Ευρωπαίων διπλωματών και μετέφεραν ένα σαφές και αυστηρό μήνυμα: οι Ηνωμένες Πολιτείες σχεδίαζαν να μειώσουν τη στρατιωτική βοήθεια προς τη Λετονία, τη Λιθουανία και την Εσθονία – τρεις χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ που συνορεύουν με τη Ρωσία.

Ο αξιωματούχος του Πενταγώνου, Ντέιβιντ Μπέικερ, ξεκαθάρισε ότι η Ευρώπη πρέπει να πάψει να βασίζεται τόσο έντονα στις ΗΠΑ. Όπως εξήγησε, υπό την ηγεσία του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, ο αμερικανικός στρατός θα επικεντρωνόταν σε άλλες προτεραιότητες, όπως η άμυνα της ίδιας της χώρας.

Η εξέλιξη αυτή προκάλεσε ανησυχία σε αρκετούς Ευρωπαίους διπλωμάτες, οι οποίοι φοβήθηκαν ότι θα ενθάρρυνε τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντίμιρ Πούτιν. Και την Παρασκευή, ίσως να επιβεβαιώθηκαν οι φόβοι τους.

Ρωσικά MiG-31 μπήκαν στον εναέριο χώρο της Εσθονίας για περίπου δέκα λεπτά, σύμφωνα με το Ταλίν, πριν απωθηθούν από ιταλικά F-35. Η Ρωσία αρνήθηκε ότι παραβίασε τον εναέριο χώρο, υποστηρίζοντας ότι τα μαχητικά της πέταξαν πάνω από ουδέτερα ύδατα.

Λίγες ώρες αργότερα, ρωσικά αεροσκάφη πέταξαν χαμηλά πάνω από πολωνική πετρελαϊκή πλατφόρμα, σύμφωνα με τη Βαρσοβία. Την προηγούμενη εβδομάδα, πολωνικές δυνάμεις κατέρριψαν ρωσικά drones.

Η αμερικανική αντίδραση μέχρι στιγμής υπήρξε χλιαρή. Ο Τραμπ δεν σχολίασε την τελευταία παραβίαση για αρκετές ώρες, πριν πει ότι θα μπορούσε να εξελιχθεί σε «μεγάλο πρόβλημα». Μετά το περιστατικό στην Πολωνία την περασμένη εβδομάδα, είχε γράψει αινιγματικά στην εφαρμογή Truth Social: «Ξεκινάμε!»

Οι απαντήσεις του φαίνεται να ακολουθούν ένα μοτίβο.

Ύστερα από μήνες προτάσεων για λύσεις ή μεσολάβηση σε μερικές από τις πιο δυσεπίλυτες συγκρούσεις του κόσμου, ο Τραμπ έχει αποσυρθεί σε μεγάλο βαθμό από τη διπλωματία τις τελευταίες εβδομάδες. Αντίθετα, έχει αφήσει –και σε ορισμένες περιπτώσεις πιέσει– τους συμμάχους να πάρουν την πρωτοβουλία, με μόνο υποσχέσεις αμερικανικής βοήθειας.

Στρέφει ολοένα και περισσότερο την προσοχή του σε εσωτερικά ζητήματα, όπως η αντιμετώπιση του εγκλήματος, η «βίαιη αριστερή εξτρεμιστική απειλή» όπως τη χαρακτηρίζει, και η αναθεώρηση ενός σημαντικού προγράμματος βίζας.

Ο Τραμπ επιστρέφει στην παλιά του στάση

Μετά από ένα καλοκαίρι έντονης διπλωματίας –περιλαμβανομένης και της φιλοξενίας του Πούτιν στην Αλάσκα– ο Τραμπ είπε στους Ευρωπαίους ότι πρέπει να επιβάλουν βαριές κυρώσεις στους αγοραστές ρωσικού πετρελαίου αν περιμένουν από την Ουάσινγκτον να αυξήσει την οικονομική πίεση στη Μόσχα για τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Αφότου πέρασε τους πρώτους μήνες της θητείας του προσπαθώντας να εξασφαλίσει εκεχειρία ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Χαμάς, ο Τραμπ τελευταία έχει αδιαφορήσει για κινήσεις του Ισραήλ που φαινομενικά υπονομεύουν την πιθανότητα συμφωνίας για τερματισμό του πολέμου στη Γάζα.

Αξιωματούχοι του Λευκού Οίκου διαμαρτυρήθηκαν όταν το Ισραήλ βομβάρδισε γραφείο της Χαμάς στο Κατάρ, σύμμαχο των ΗΠΑ, αλλά δεν έλαβαν μέτρα. Όταν το Ισραήλ προχώρησε σε αμφιλεγόμενη χερσαία επιχείρηση στη Γάζα, ο Τραμπ δεν αντέδρασε, παρότι Ευρωπαίοι και Άραβες σύμμαχοι την καταδίκασαν.

Το ότι ο Τραμπ διστάζει να εμπλέξει τις ΗΠΑ σε μεγάλες συγκρούσεις δεν είναι τελείως απρόσμενο. Επί δύο χρόνια στην προεκλογική εκστρατεία υποστήριζε ότι η χώρα είναι στρατιωτικά εξαντλημένη. Οι πολιτικοί του αντίπαλοι τον αποκαλούσαν απομονωτιστή.

Ωστόσο, το καλοκαίρι παρουσιάστηκε ένας διαφορετικός Τραμπ. Προς απογοήτευση ορισμένων συντηρητικών συμμάχων του, τον Ιούνιο βομβάρδισε βασικές πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν σε υποστήριξη της αεροπορικής εκστρατείας του Ισραήλ. Σε σύνοδο του ΝΑΤΟ στην Ολλανδία τον ίδιο μήνα, δήλωσε ότι θα έστελνε νέα συστήματα Patriot στην Ουκρανία. Τον Ιούλιο, ενέτεινε τις απειλές για κυρώσεις και δασμούς εναντίον της Μόσχας.

Τώρα, αναλυτές λένε, ο Τραμπ επιστρέφει στην αρχική του στάση.

Ο βετεράνος Αμερικανός διπλωμάτης Άαρον Ντέιβιντ Μίλερ, ανώτερος συνεργάτης στο Carnegie Endowment for International Peace, είπε ότι ο Τραμπ πιθανώς συνειδητοποίησε απλώς πως οι συγκρούσεις είναι πολύ πιο δυσεπίλυτες απ’ ό,τι φανταζόταν.

«Δεν ενδιαφέρεται να κάνει κάτι, εκτός αν δει ότι το κόστος σε προσπάθεια και πολιτικό κεφάλαιο αξίζει την προσπάθεια», σχολίασε.

Ο απρόβλεπτος Τραμπ εξαντλεί τους διπλωμάτες

Η τελευταία «στροφή» του προέδρου μπορεί εύκολα να ακολουθηθεί από μια αντίστροφη. Τον Απρίλιο και τον Μάιο είχε δηλώσει δημόσια ότι ίσως εγκαταλείψει την Ουκρανία, μόνο για να εμπλακεί εκ νέου δυναμικά στο ζήτημα.

Επιπλέον, η αποδέσμευση των ΗΠΑ δεν είναι απόλυτη. Τις τελευταίες εβδομάδες, κάποια αμερικανικά όπλα έχουν αρχίσει να φτάνουν στην Ουκρανία μέσω του προγράμματος PURL, μιας πρωτοβουλίας ασφάλειας ΗΠΑ-ΝΑΤΟ.

Ωστόσο, αναλυτές ανησυχούν ότι η ήπια αμερικανική αντίδραση στις τελευταίες ρωσικές προκλήσεις θα ενθαρρύνει περαιτέρω επιθετικές κινήσεις του Πούτιν.

«Περισσότερη αποδέσμευση των ΗΠΑ θα μας οδηγήσει σε περισσότερες προκλητικές ενέργειες από τον Πούτιν, καθώς βλέπει την Ευρώπη πιο αδύναμη – ειδικά χωρίς τις ΗΠΑ να τη στηρίζουν», δήλωσε ο Άλεξ Πλίτσας, ανώτερος συνεργάτης του Atlantic Council.

Αρκετοί Ευρωπαίοι διπλωμάτες στην Ουάσιγκτον εξέφρασαν κατ’ ιδίαν την εξάντλησή τους από τη μεταβαλλόμενη στάση του Τραμπ απέναντι στη Ρωσία – και υπέδειξαν ότι μια νέα πιο σκληρή στάση του μπορεί να στερείται αξιοπιστίας.

Το καλοκαίρι, είπαν, το κλίμα ήταν διαφορετικό. Στη σύνοδο του ΝΑΤΟ τον Ιούνιο, ο Τραμπ επαίνεσε τους Ευρωπαίους ηγέτες και τον επόμενο μήνα απείλησε επανειλημμένα τη Ρωσία με άμεσες και έμμεσες κυρώσεις, ενώ συμφώνησε να δημιουργηθεί το πρόγραμμα PURL.

Ωστόσο, η συνάντηση κορυφής με τον Πούτιν κατέληξε χωρίς πρόοδο και με σοβαρό πισωγύρισμα για το Κίεβο: ο Τραμπ δήλωσε ότι μια εκεχειρία στην Ουκρανία δεν είναι προϋπόθεση για διαρκή ειρήνη – θέση που συμμερίζεται ο Πούτιν, αλλά όχι οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι.

Σε τηλεφωνική επικοινωνία στις 4 Σεπτεμβρίου με Ευρωπαίους εταίρους, ο Τραμπ υποστήριξε ότι οι ευρωπαϊκές χώρες περιμένουν οι ΗΠΑ να τις σώσουν, ενώ οι ίδιες εξακολουθούν να στηρίζουν τη ρωσική πολεμική μηχανή αγοράζοντας ρωσικό πετρέλαιο.

Την επόμενη εβδομάδα, ο Τραμπ είπε σε αξιωματούχους της ΕΕ ότι θα έπρεπε να επιβάλουν δασμούς 100% σε Κίνα και Ινδία για τις αγορές ρωσικού πετρελαίου. Παρουσίασε μάλιστα αυτή την κίνηση ως προϋπόθεση για δράση των ΗΠΑ, σύμφωνα με έναν αξιωματούχο.

Οι υποστηρικτές του λένε ότι απλώς απαιτεί από την Ευρώπη να υπερασπιστεί η ίδια την ασφάλειά της.

Όμως ορισμένοι διπλωμάτες διαισθάνονται παγίδα. Τέτοια μέτρα θα ήταν δύσκολο να περάσουν από τη γραφειοκρατία της ΕΕ, ιδίως καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση προτιμά τις κυρώσεις από τους δασμούς.

Δεν είναι σαφές αν η παραβίαση της Εσθονίας την Παρασκευή θα αλλάξει τους υπολογισμούς του Τραμπ απέναντι στη Ρωσία. Η κυβέρνησή του δεν φάνηκε να επηρεάζεται από επιστολή βουλευτών της Εσθονίας, Λιθουανίας και Λετονίας την περασμένη εβδομάδα, που ζητούσαν επανεξέταση του σχεδίου του να μειώσει τη στρατιωτική βοήθεια.

«Πολλοί από τους Ευρωπαίους συμμάχους μας είναι ανάμεσα στις πλουσιότερες χώρες του κόσμου», είπε αξιωματούχος του Λευκού Οίκου. «Είναι απολύτως ικανοί να χρηματοδοτήσουν αυτά τα προγράμματα, αν το επιλέξουν».