ΕΙΔΑΜΕ ΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ – ΚΑΒΑΦΗΣ, ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΜΙΑΣ ΠΟΛΗΣ ΠΟΥ ΑΚΟΜΗ ΘΥΜΑΤΑΙ

Αλεξάνδρεια. Μια πόλη θρυλική και ταυτισμένη με μνήμες, μύθους και πολιτισμούς που συνυπήρξαν για αιώνες. Μια πόλη όπου η ιστορία παίζει τα πιο σκληρά πολιτικά της παιχνίδια και ο έρωτας γίνεται η ιδανική αφορμή για να χαθείς στα σοκάκια της και να ανακαλύψεις τη μαγεία της.

Η Αλεξάνδρεια που παρουσιάζεται στο Θέατρο Παλλάς, σε σύλληψη και σκηνοθεσία Φωκά Ευαγγελινού και σε πρωτότυπο κείμενο της Ζέτης Φίτσιου είναι μια παράσταση που αναβιώνει μια ολόκληρη εποχή μέσα από μια συγκινητική ερωτική ιστορία και ένα λαμπερό σκηνικό σύμπαν.

Υπόθεση

Η “Αλεξάνδρεια” μάς μεταφέρει στη θρυλική πόλη του Μεσοπολέμου, ένα πολύχρωμο μωσαϊκό όπου Έλληνες, Άραβες, Άγγλοι, Γάλλοι και Εβραίοι συνυπάρχουν σε μια εύθραυστη ισορροπία. Σε αυτό το εκρηκτικό τοπίο η πολιτική απλώνει βαριά τη σκιά της πάνω στις προσωπικές ζωές των ανθρώπων.

Η ιστορία ξετυλίγεται μέσα από τη μνήμη της Άννας, μιας γυναίκας που επιστρέφει στις εικόνες, τα αρώματα και τα τραύματα της νιότης της. Η παλιά Αλεξάνδρεια “ζωντανεύει” μπροστά της, οι δρόμοι, ο καταγάλανος ουρανός της, το ηλιοβασίλεμα, η θάλασσα, η πολυπολιτισμική της βουή μεταμορφώνονται σε ένα σκηνικό όπου η μουσική, η ποίηση και το θέατρο συνυπάρχουν αβίαστα.

Και βέβαια ο έρωτας που γνώρισε στο πρόσωπο του Αλέξανδου, ο μεγάλος έρωτας της ζωής της που δοκιμάστηκε από τις πολιτικές αναταραχές και τις συγκρούσεις της εποχής.

Το κείμενο της Ζέτης Φίτσιου

Η μεγαλύτερη έκπληξη της παράστασης είναι το πρωτότυπο κείμενο της Ζέτης Φίτσιου, που επιβεβαιώνει πως αποτελεί μία από τις πιο ενδιαφέρουσες νέες θεατρικές φωνές της γενιάς της. Στιβαρό, απολύτως σύγχρονο και βαθιά πολιτικό, το κείμενο διαχειρίζεται με εντυπωσιακή ωριμότητα ζητήματα ταυτότητας, κυριαρχίας, εξουσίας και έρωτα. Η Φίτσιου δεν φοβάται να ανοίξει δύσκολες συζητήσεις: τη θεμελίωση του Εβραϊκού κράτους, τις συγκρούσεις της Μέσης Ανατολής, τις πληγές της αποικιοκρατίας. Και το κάνει χωρίς ίχνος διδακτισμού — με καθαρό βλέμμα, αυστηρή δραματουργική δομή και καλλιτεχνική τόλμη.

Μέσα σε αυτή την πυκνή πολιτική ύλη, η συγγραφέας ενσωματώνει οργανικά ποιήματα του Καβάφη, όχι ως χάρες ή αναφορές εποχής, αλλά ως αναγκαίες ανάσες· ως φωτεινά ενδιάμεσα σε έναν κόσμο που μεταβάλλεται βίαια. Χωρίς τον Καβάφη δεν υπάρχει Αλεξάνδρεια και η Φίτσιου το γνωρίζει: η ποίησή του λειτουργεί εδώ σαν πυξίδα μνήμης, υπενθυμίζοντας την πολυπολιτισμική ταυτότητα της πόλης, χτισμένη πάνω σε πολιτισμούς, επιθυμίες και τραύματα.

Οι χαρακτήρες της είναι ολοκληρωμένοι, πολύπλευροι και δραματουργικά ακέραιοι. Παρά τις διαφορετικές τους καταβολές, συνδέονται μέσα από την κοινή τους σχέση με την Αλεξάνδρεια, λειτουργώντας ως συμβολικές προεκτάσεις των κρατών που εκπροσωπούν: Άγγλοι, Γάλλοι, Άραβες, Εβραίοι και Έλληνες σχηματίζουν ένα ζωντανό, πολύφωνο σκηνικό όπου το προσωπικό και το συλλογικό συμπλέκονται αδιάκοπα.

Ένα κείμενο που δεν περιορίζεται σε μια ερωτική ιστορία, αλλά συλλαμβάνει ολόκληρο το πολιτικό και συναισθηματικό τοπίο μιας εποχής.

Η σκηνοθετική ματιά του Φωκά Ευαγγελινού

Η Αλεξάνδρεια στο Θέατρο Παλλάς είναι μια παράσταση που ξεδιπλώνεται σαν ένα ημερολόγιο μνήμης, με τις σελίδες του να ανοίγουν αργά, καθαρά και συγκινητικά μπροστά στα μάτια του θεατή. Ο Φωκάς Ευαγγελινός παραδίδει μια σκηνοθεσία υψηλής ακρίβειας, όπου η λεπτομέρεια δεν είναι πολυτέλεια αλλά βασικό εργαλείο.

Ο πολυπληθής θίασος λειτουργεί σαν καλοκουρδισμένο σύνολο: οι σκηνές εναλλάσσονται με ρυθμό, οι μεταβάσεις είναι καθαρές, η κίνηση σχεδιασμένη με μαθηματική ακρίβεια, η μουσική και η δραματουργία κουμπώνουν απολύτως στην αφήγηση.

Η σκηνοθεσία του χαρακτηρίζεται από πειθαρχία και συνέπεια, αλλά και από την ικανότητά να ψυχογραφήσει τους ήρωες: να τους τοποθετήσει μέσα στο εκρηκτικό πολιτικό τοπίο της εποχής τους, να αποτυπώσει τις αντιφάσεις, τις εμμονές και τους φόβους τους, διατηρώντας παράλληλα τον έλεγχο της αφήγησης από το πρώτο μέχρι το τελευταίο λεπτό.

Οι ερμηνείες

Η παράσταση διαθέτει έναν στιβαρό θίασο (Άννα Μάσχα, Εριέττα Μανούρη, Ιωάννης Παπαζήσης, Αλκιβιάδης Μαγγόνας, Χριστίνα Αλεξανιάν, Ελένη Καρακάση, Αλίνα Κοτσοβούλου, Δημήτρης Δεγαΐτης, Φωτεινή Παπαθεοδώρου, Λήδα Ματσάγγου, Γιώργος Ψυχογυιός, Γιάννης Στόλλας, Γιάννης Μάνιος, Αλέξανδρος Σιάτρας, Δημήτρης Μαχαίρας, Χρίστος Νικολάου, Δανάη Πολίτη, Ειρήνη Βαλατσού, Άννα Λεμπεντένκο, Παναγιώτης Παντέρας, Μάγια Βασιλάκη, Νίκος Φραντζέσκος, Βασιλική Σουρρή, Ηλιάνα Ιωαννίδου) που δουλεύει σαν ενιαίο σώμα, στηρίζοντας το έργο και αναδεικνύοντας την πολυεπίπεδη αφήγησή του.

Τις εντυπώσεις κλέβουν η Άννα Μάσχα και η Εριέττα Μανούρη ως “δύο εποχές” της Άννας. Η μετάβαση από τη νεαρή στη μεγαλύτερη Άννα είναι ιδιαίτερα αρμονική. Δεν μιμούνται η μία την άλλη, συνθέτουν δύο όψεις της ίδιας γυναίκας, δύο χρονικά επίπεδα του ίδιου βίου.

Η Άννα Μάσχα είναι ιδανική ως η αφηγήτρια και ώριμη εκδοχή της Άννας, ένα πρόσωπο που κουβαλά τη μνήμη της πόλης όπως κανείς άλλος. Με το ιδιαίτερο ηχόχρωμά της —σταθερό, ζεστό, διαυγές— δίνει στην παράσταση τη σταθερή της ραχοκοκαλιά. Συγκλονίζει δε στις δύο στιγμές όπου εκφωνεί Καβάφη: το «Περιμένοντας τους Βαρβάρους» και το «Ἀπολείπειν ὁ θεὸς Ἀντώνιον». Δεν τα απαγγέλλει, τα βιώνει. Η ερμηνεία της είναι βαθιά και ώριμη, μια υποκριτική καταβύθιση που ισορροπεί ανάμεσα στη νοσταλγία και την απώλεια.

Η Εριέττα Μανούρη, ως νεαρή Άννα, αποτελεί μία από τις πιο ευχάριστες εκπλήξεις της παράστασης. Ενσαρκώνει τη φλόγα της νιότης: την ελπίδα, την αθωότητα, τον πρώτο έρωτα, αλλά και τον πόνο που έρχεται απρόσκλητος. Η ερμηνεία της είναι φωτεινή και απόλυτα καθαρή. Οι φωνητικές της ικανότητες αναδεικνύονται εντυπωσιακά στα μουσικά μέρη, προσθέτοντας μια ακόμη διάσταση στη υποκριτική της παρουσία.

Ο Ιωάννης Παπαζήσης στον ρόλο του Βρετανού στρατιωτικού φέρνει στη σκηνή τον αέρα της αυτοκρατορικής αλαζονείας, τον ψυχισμό ενός άνδρα που αντιλαμβάνεται τον έρωτα με τους ίδιους όρους που αντιλαμβάνεται η χώρα του την εξουσία: ως πεδίο διεκδίκησης, κυριαρχίας και κατοχής.

Οι Αλκιβιάδης Μαγγόνας, Χριστίνα Αλεξανιάν, Ελένη Καρακάση, Αλίνα Κοτσοβούλου στήνουν με τις ερμηνείες τους μια ζωντανή Αλεξάνδρεια: μια πόλη που μιλάει πολλές γλώσσες, κουβαλάει πολλές ιστορίες και πάλλεται συνεχώς ανάμεσα στο παρελθόν και στο παρόν.

Η μουσική και οι στίχοι της Ευανθίας Ρεμπούτσικα

Η μουσική της Ευανθίας Ρεμπούτσικα αποτελεί έναν από τους πιο καίριους άξονες της «Αλεξάνδρειας», καθώς αναδεικνύει στο έπακρο τη δραματουργία του έργου.

Με τις χαρακτηριστικές ανατολίτικες χροιές της, η Ρεμπούτσικα δημιουργεί το ηχητικό αποτύπωμα μιας πόλης που πάλλεται ανάμεσα στο φως και τη σκιά, ενώ το τραγούδι “Αλεξάνδρεια” που ακούγεται από τον θίασο βάζει τη δική του σφραγίδα.
Ακολούθως, οι στίχοι του Άρη Δαβαράκη ακολουθούν τα γεγονότα και όσα διαδραματίζονται με τρόπο εξαιρετικό.

Σκηνικά- Κοστούμια και Βίντεο: ένα ενιαίο ποιητικό σύμπαν.

Τα σκηνικά του Μανώλη Παντελιδάκη λειτουργούν σαν ζωντανός οργανισμός: πλούσια και ποιητικά δημιουργούν εικόνες που μοιάζουν να πάλλονται ανάμεσα στο όνειρο και την Ιστορία. Η Αλεξάνδρεια δεν αναπαρίσταται — υπονοείται, ανασαίνει, φωτίζεται και θολώνει, επιτρέποντας στον θεατή να τη βιώσει, όχι απλώς να τη δει.

Το τεράστιο άγαλμα που δεσπόζει στη σκηνή –μια γυναικεία μορφή που μοιάζει φτιαγμένη από πηλό, εύθραυστη αλλά ταυτόχρονα μνημειακή– λειτουργεί ως ένας από τους πιο επιτυχημένους συμβολισμούς της παράστασης. Πεσμένο στο έδαφος, με το σώμα του να σχηματίζει ένα ανοικτό μονοπάτι, γίνεται η ορατή μεταφορά μιας πόλης που έχει λυγίσει από την ιστορία, την αποικιοκρατία, τις συγκρούσεις, τις επιθυμίες όσων τη διεκδίκησαν και την ξαναδιεκδικούν.

Αυτό το γλυπτό–σώμα μετατρέπεται σε τόπο: δρόμος που περνούν οι ήρωες, επιφάνεια όπου γράφονται οι μνήμες, χώρος ανασκαφής για τον Άραβα χαρακτήρα που αναζητά μανιωδώς το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Το άγαλμα αυτό είναι η η υλική έκφραση της πτώσης της άλλοτε κραταιάς Αλεξάνδρειας, μιας πόλης που υπήρξε μωσαϊκό λαών και πολιτισμών, αλλά τελικά συνετρίβη από τις ίδιες της τις αντιφάσεις.
Το άγαλμα δεν είναι απλώς σκηνικό εύρημα. Είναι η ίδια η Αλεξάνδρεια: πεσμένη, θρυμματισμένη, αλλά ακόμη πανίσχυρη ως εικόνα, ως μνήμη και ως αφήγηση.

Τα κοστούμια της Ιωάννας Τσάμη αναβιώνουν τη δεκαετία του ’30 με εκλεπτυσμένη ακρίβεια: υφές, γραμμές, υφάσματα που κουβαλούν μνήμες Μεσογείου, αποικιοκρατίας και αστικής λάμψης.

Τα video projections του Παντελή Μάκκα αποτελούν καθαρή σκηνική ποίηση. Εικόνες που κινούνται σαν ανάσες της πόλης, σαν θραύσματα μνήμης, σαν κύματα φωτός που αλλάζουν το χώρο χωρίς να τον υπερφορτώνουν.

Ο φωτιστικός σχεδιασμός από τους Γιώργο Τέλλο και Στέλλα Κάλτσου ολοκληρώνει την αισθητική ταυτότητα της παράστασης με τρόπο ακριβολόγο και ατμοσφαιρικό. Το φως λειτουργεί όχι απλώς ως τεχνικό εργαλείο, αλλά ως αφηγηματικό μέσο: αποκαλύπτει, υπογραμμίζει, κρύβει και μεταμορφώνει.

Συμπέρασμα

Η «Αλεξάνδρεια» είναι ένα εντυπωσιακό υπερθέαμα που απευθύνεται σε όλους, όχι μόνο στον ανεβασμένο αισθητά μέσο όρο ηλικίας των θεατών που είδαμε στο θέατρο Παλλάς. Το θέμα του έργου, ο χώρος του Παλλάς και φυσικά η υπογραφή του Φωκά Ευαγγελινού προσελκύουν μεν ένα κοινό που αγαπά τις μεγάλες, αφηγηματικές θεατρικές βραδιές, αλλά εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα σύγχρονο ελληνικό έργο που τολμά να συνομιλεί με τα κρίσιμα θέματα της εποχής μας.

Η Αλεξάνδρεια του Φωκά Ευαγγελινού και της Ζέτης Φίτσιου δεν είναι απλώς μια χαμένη πόλη της μνήμης. Είναι ένας ζωντανός καθρέφτης του σήμερα, ένας τόπος όπου η ιστορία επανέρχεται, όπου η μνήμη μπλέκεται με τη φαντασία, όπου η πολιτική συναντά τον έρωτα και το προσωπικό διασταυρώνεται με το συλλογικό.