Ηνωμένο Βασίλειο: Αγοράκι με σπάνια πάθηση αφήνει… άφωνους τους γιατρούς μετά από πρωτοποριακή θεραπεία

Ένα τρίχρονο αγοράκι έχει αφήσει… άφωνους τους γιατρούς με την πρόοδό του, αφού έγινε το πρώτο άτομο στον κόσμο με μια σπάνια, κληρονομική πάθηση που ονομάζεται σύνδρομο Hunter – ή MPSII που λαμβάνει μια πρωτοποριακή γονιδιακή θεραπεία.

Όπως γράφει το BBC, ο Όλιβερ Τσου έχει μια σπάνια, κληρονομική πάθηση που ονομάζεται σύνδρομο Hunter – ή MPSII – η οποία προκαλεί σταδιακές βλάβες στο σώμα και τον εγκέφαλο.

Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, οι ασθενείς με τη νόσο συνήθως πεθαίνουν πριν από τα 20 τους χρόνια. Οι επιπτώσεις της περιγράφονται μερικές φορές ως μια μορφή παιδικής άνοιας.

Λόγω ενός ελαττωματικού γονιδίου, πριν από τη θεραπεία ο Όλιβερ δεν μπορούσε να παράγει ένα ένζυμο κρίσιμο για τη διατήρηση της υγείας των κυττάρων.

Σε μια παγκόσμια πρωτιά, το ιατρικό προσωπικό στο Μάντσεστερ προσπάθησε να σταματήσει την εξέλιξη της νόσου τροποποιώντας τα κύτταρα του Όλιβερ μέσω γονιδιακής θεραπείας.

Ο καθηγητής Σάιμον Τζόουνς, συν-επικεφαλής της κλινικής δοκιμής, λέει στο BBC: «Περίμενα 20 χρόνια να δω ένα αγόρι σαν τον Όλι να τα πηγαίνει τόσο καλά, και είναι απλώς τόσο συναρπαστικό». Στο επίκεντρο αυτής της εντυπωσιακής ιστορίας βρίσκεται ο Όλιβερ – ο πρώτος από πέντε αγόρια παγκοσμίως που λαμβάνουν τη θεραπεία – και η οικογένεια Τσου, από την Καλιφόρνια, που εμπιστεύτηκε την ιατρική ομάδα στο Παιδιατρικό Νοσοκομείο Royal Manchester.

Έναν χρόνο μετά την έναρξη της θεραπείας, ο Όλιβερ φαίνεται πλέον να αναπτύσσεται φυσιολογικά.

«Κάθε φορά που το συζητάμε θέλω να βάλω τα κλάματα, γιατί είναι πραγματικά απίστευτο», λέει η μητέρα του, Τζίνγκρου.

Το BBC παρακολουθεί την ιστορία του Όλιβερ για περισσότερο από έναν χρόνο – περιλαμβάνοντας το πώς οι επιστήμονες στο Ηνωμένο Βασίλειο ανέπτυξαν πρώτοι την πρωτοποριακή γονιδιακή θεραπεία και πώς η ιατρική δοκιμή που διεξάγουν σχεδόν δεν ξεκίνησε ποτέ λόγω έλλειψης χρηματοδότησης.

Αφαίρεση βλαστοκυττάρων – Δεκέμβριος 2024

Το BBC συνάντησε για πρώτη φορά τον Όλιβερ και τον πατέρα του, Ρίκι, τον Δεκέμβριο του 2024 στις εγκαταστάσεις κλινικής έρευνας του Παιδιατρικού Νοσοκομείου Royal Manchester. Είναι μια μεγάλη μέρα, όπως λέει.

Από τότε που διαγνώστηκε με σύνδρομο Hunter τον Απρίλιο, η ζωή του Όλιβερ – όπως και του μεγαλύτερου αδελφού του, Σκάιλερ, που πάσχει επίσης από τη νόσο – καθορίζεται από συνεχείς νοσοκομειακές επισκέψεις.

Ο Σκάιλερ είχε παρουσιάσει καθυστερημένη ανάπτυξη στην ομιλία και τον συντονισμό, αλλά αυτό αρχικά είχε αποδοθεί στο γεγονός ότι γεννήθηκε εν μέσω Covid.

«Όταν ανακαλύπτεις το σύνδρομο Hunter, το πρώτο πράγμα που σου λέει ο γιατρός είναι “μην μπείτε στο ίντερνετ να το ψάξετε, γιατί θα δείτε τις χειρότερες περιπτώσεις και θα απογοητευτείτε πολύ”».

«Αλλά, όπως όλοι, το ψάχνεις και λες: “Θεέ μου, είναι αυτό που θα συμβεί και στους δύο μου γιους;”»

Τα παιδιά γεννιούνται φαινομενικά υγιή, αλλά γύρω στα δύο χρόνια αρχίζουν να εμφανίζουν συμπτώματα της νόσου.

Αυτά ποικίλλουν και μπορεί να περιλαμβάνουν αλλαγές στα χαρακτηριστικά του προσώπου, δυσκαμψία στα άκρα και χαμηλό ανάστημα. Μπορεί να προκαλέσει βλάβες σε όλο το σώμα, συμπεριλαμβανομένης της καρδιάς, του ήπατος, των οστών και των αρθρώσεων, και στις πιο σοβαρές περιπτώσεις οδηγεί σε σοβαρή νοητική αναπηρία και προοδευτική νευρολογική έκπτωση.

Το σύνδρομο Hunter εμφανίζεται σχεδόν πάντα σε αγόρια. Είναι εξαιρετικά σπάνιο και επηρεάζει ένα στα 100.000 αρσενικά νεογνά παγκοσμίως. Μέχρι σήμερα, το μόνο διαθέσιμο φάρμακο ήταν το Elaprase, που κοστίζει περίπου 300.000 δολάρια ανά ασθενή, ανά έτος και επιβραδύνει τις σωματικές επιπτώσεις της νόσου. Το φάρμακο όμως δεν μπορεί να περάσει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και έτσι δεν βοηθά στα γνωστικά συμπτώματα.

Σήμερα, όμως, ο Όλιβερ συνδέεται με ένα μηχάνημα και γίνεται αφαίρεση κάποιων κυττάρων του – το πρώτο κρίσιμο βήμα για να σταματήσουν την εξέλιξη της γενετικής διαταραχής, σε αυτή τη μοναδική θεραπεία.

«Το αίμα του περνά μέσα από ένα ειδικό μηχάνημα που συλλέγει ένα συγκεκριμένο τύπο κυττάρων, τα βλαστοκύτταρα, τα οποία θα σταλούν σε εργαστήριο για να τροποποιηθούν και μετά θα του επιστραφούν», εξηγεί η παιδοαιματολόγος δρ Κλερ Χόργκαν.

Τα κύτταρα του Όλιβερ τροποποιούνται

Τα κύτταρα του Όλιβερ συσκευάζονται προσεκτικά και αποστέλλονται σε εργαστήριο στο νοσοκομείο Great Ormond Street (GOSH) στο Λονδίνο.

Στο σύνδρομο Hunter, μια γενετική βλάβη σημαίνει ότι τα κύτταρα στερούνται των οδηγιών για την παραγωγή του ενζύμου iduronate-2-sulfatase (IDS), το οποίο είναι απαραίτητο για τη διάσπαση μεγάλων μορίων σακχάρων που συσσωρεύονται στους ιστούς και τα όργανα.

Οι επιστήμονες εισάγουν το ελλείπον γονίδιο IDS σε έναν ιό, από τον οποίο έχει αφαιρεθεί το γενετικό υλικό ώστε να μην μπορεί να προκαλέσει ασθένεια.

Παρόμοια μέθοδος έχει χρησιμοποιηθεί και σε άλλες γονιδιακές θεραπείες, όπως για τη νόσο MLD.

Η δρ Κάρεν Μπάκλαντ από την υπηρεσία Κυτταρικής και Γονιδιακής Θεραπείας στο GOSH εξηγεί: «Χρησιμοποιούμε τα μηχανήματα του ιού για να εισαγάγουμε ένα λειτουργικό αντίγραφο του ελαττωματικού γονιδίου σε κάθε βλαστοκύτταρο.

»Όταν αυτά επιστρέψουν στον Όλιβερ, θα πρέπει να επαναποικίσουν τον μυελό των οστών του και να αρχίσουν να παράγουν νέα λευκά αιμοσφαίρια, καθένα από τα οποία θα παράγει το χαμένο ένζυμο».

Παραμένει όμως το ζήτημα του πώς το ένζυμο θα φτάσει επαρκώς στον εγκέφαλο.

Για να ξεπεραστεί αυτό, το εισαγόμενο γονίδιο τροποποιείται ώστε το παραγόμενο ένζυμο να περνά πιο αποτελεσματικά τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό.

Ημέρα έγχυσης – Φεβρουάριος 2025

Συναντάμε ξανά τον Όλιβερ στην κλινική ερευνών στο νοσοκομείο Royal Manchester.

Αυτή τη φορά είναι με τη μητέρα του, Τζίνγκρου, ενώ ο Ρίκι έχει μείνει στην Καλιφόρνια για να φροντίσει τον Σκάιλερ.

Υπάρχει έντονη προσμονή καθώς μέλος της ερευνητικής ομάδας ανοίγει μια μεγάλη μεταλλική δεξαμενή κρυοσυντήρησης, όπου τα γονιδιακά τροποποιημένα βλαστοκύτταρα του Όλιβερ είναι κατεψυγμένα.

Μια μικρή, διαυγής σακούλα έγχυσης αφαιρείται και σταδιακά θερμαίνεται σε θερμοκρασία σώματος.

Μετά από πολλαπλούς ελέγχους, μια νοσηλεύτρια τραβά το διαυγές υγρό — που περιέχει περίπου 125 εκατομμύρια τροποποιημένα βλαστοκύτταρα — σε μια σύριγγα.

Ο Όλιβερ είναι συνηθισμένος στα νοσοκομεία, αλλά είναι ανήσυχος καθώς η νοσηλεύτρια εγχέει αργά τη θεραπεία μέσω ενός καθετήρα στο στήθος του.

Η Τζίνγκρου τον κρατά σταθερό στην αγκαλιά της. Μετά από 10 λεπτά, η έγχυση ολοκληρώνεται.

Μια ώρα αργότερα, γίνεται δεύτερη, πανομοιότυπη έγχυση. Ο Όλιβερ συνεχίζει να βλέπει κινούμενα σχέδια, χωρίς να αντιλαμβάνεται τη σημασία όσων συμβαίνουν.

Και αυτό ήταν. Η γονιδιακή θεραπεία έχει ολοκληρωθεί. Φαίνεται να τελειώνει πολύ γρήγορα, όμως η φιλοδοξία είναι τεράστια: να σταματήσει η προοδευτική νόσος του Όλιβερ με μία μόνο θεραπεία.

Μετά από λίγες ημέρες, ο Όλιβερ και η Τζίνγκρου πετούν πίσω στην Καλιφόρνια. Τώρα η οικογένεια και η ιατρική ομάδα πρέπει να περιμένουν να δουν αν η θεραπεία λειτούργησε.

Μάιος – Οι κρίσιμες εξετάσεις

Τον Μάιο, ο Όλιβερ επιστρέφει στο Μάντσεστερ για κρίσιμες εξετάσεις. Αυτή τη φορά είναι όλη η οικογένεια μαζί.

Συναντιόμαστε σε ένα πάρκο στο κέντρο του Μάντσεστερ και είναι αμέσως εμφανές ότι τα πράγματα πάνε καλά.

Ο Όλιβερ είναι πιο κινητικός και περίεργος από ποτέ. Φαίνεται πιο ζωηρός και υγιής.

Ο Ρίκι είναι ενθουσιασμένος: «Τα πάει πολύ καλά. Έχουμε δει πρόοδο στην ομιλία και στην κινητικότητα. Σε μόλις τρεις μήνες έχει ωριμάσει».

Τα μεγάλα νέα: ο Όλιβερ έχει σταματήσει την εβδομαδιαία έγχυση του ελλείποντος ενζύμου.

«Θέλω να τσιμπιέμαι κάθε φορά που λέω πως ο Όλιβερ φτιάχνει τα δικά του ένζυμα», λέει η Τζίνγκρου. «Κάθε φορά που το συζητάμε θέλω να κλάψω· είναι απίστευτο».

Πλέον μιλάει πολύ περισσότερο, συμμετέχει στο παιχνίδι και αλληλεπιδρά με άλλα παιδιά.

Γνωρίζουμε και τον πεντάχρονο Σκάιλερ, που είναι πολύ προστατευτικός με τον αδελφό του.

«Η ευχή μου είναι να μπορέσει και ο Σκάιλερ να λάβει την ίδια θεραπεία», λέει ο Ρίκι.

Αρχικά θεωρήθηκε ότι ο Όλιβερ ήταν πολύ μεγάλος για το πρόγραμμα· η θεραπεία δεν μπορεί να αντιστρέψει τις υπάρχουσες βλάβες. Αλλά οι εξετάσεις έδειξαν ότι ήταν ακόμα σε μεγάλο βαθμό ανεπηρέαστος.

Ο Σκάιλερ έχει καθυστέρηση στην ομιλία και τις κινητικές δεξιότητες, και λαμβάνει θεραπεία έγχυσης που φτάνει στο σώμα του, αλλά όχι στον εγκέφαλο.

«Αιώνια ευγνώμονες»

Ο Όλιβερ επιστρέφει στο Μάντσεστερ κάθε τρεις μήνες για εξετάσεις.

Στα τέλη Αυγούστου, νέοι έλεγχοι επιβεβαιώνουν ότι η θεραπεία λειτουργεί.

Ο Όλιβερ ανθίζει και έχουν περάσει πλέον εννέα μήνες από τη θεραπεία.

Ο καθηγητής Τζόουνς — τον οποίο ο Όλιβερ αποκαλεί “Άγιο Βασίλη” λόγω της λευκής γενειάδας — λάμπει: «Πριν τη μεταμόσχευση, ο Όλι δεν παρήγε καθόλου ένζυμο· τώρα παράγει εκατοντάδες φορές το φυσιολογικό επίπεδο.

»Αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι βλέπουμε πως βελτιώνεται, μαθαίνει, έχει νέες λέξεις και δεξιότητες και κινείται πολύ πιο εύκολα».

Ωστόσο, ο Τζόουνς κρατά μια επιφύλαξη: «Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Τα πράγματα είναι όσο καλύτερα θα μπορούσαμε να ελπίζουμε σε αυτό το σημείο».

Στον κήπο του νοσοκομείου, ο Όλιβερ παίζει με τον πατέρα του.

«Είναι σαν εντελώς διαφορετικό παιδί. Τρέχει παντού, δεν σταματά να μιλάει», λέει ο Ρίκι.

«Το μέλλον του Όλι φαίνεται λαμπρό και ελπίζουμε ότι αυτό σημαίνει πως περισσότερα παιδιά θα πάρουν τη θεραπεία».

Συνολικά πέντε αγόρια έχουν μπει στη δοκιμή — από τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Αυστραλία. Κανένα από το Ηνωμένο Βασίλειο, επειδή διαγνώστηκαν πολύ αργά.

Όλα τα παιδιά θα παρακολουθούνται για τουλάχιστον δύο χρόνια. Αν η δοκιμή θεωρηθεί επιτυχημένη, το νοσοκομείο και το πανεπιστήμιο θα συνεργαστούν με μια άλλη βιοτεχνολογική εταιρεία για την αδειοδότηση της θεραπείας.

Παρόμοιες γονιδιακές θεραπείες δοκιμάζονται στο Μάντσεστερ για το σύνδρομο MPS τύπου 1 (Hurler) και τύπου 3 (Sanfilippo).

Ο Ρίκι και η Τζίνγκρου δηλώνουν «αιώνια ευγνώμονες» στην ομάδα του Μάντσεστερ.

Ο Όλιβερ πλέον παράγει το χαμένο ένζυμο και το σώμα και ο εγκέφαλός του είναι υγιείς.

«Δεν θέλω να το γρουσουζέψω, αλλά νομίζω ότι πήγε πάρα πολύ καλά», λέει ο Ρίκι.

«Η ζωή του δεν κυριαρχείται πλέον από βελόνες και νοσοκομεία. Η ομιλία, η ευκινησία και η γνωστική του ανάπτυξη έχουν βελτιωθεί δραματικά.

»Δεν είναι απλώς μια αργή, σταδιακή καμπύλη· έχει εκτοξευθεί εκθετικά μετά τη μεταμόσχευση».

Η δοκιμή που παραλίγο να μην ξεκινήσει ποτέ

Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ, υπό τον καθηγητή Μπράιαν Μπίγκερ, εργάζονταν για περισσότερο από 15 χρόνια πάνω στη δημιουργία της γονιδιακής θεραπείας για το σύνδρομο Hunter.

Το 2020, το πανεπιστήμιο ανακοίνωσε συνεργασία με μια μικρή αμερικανική βιοτεχνολογική εταιρεία, την Avrobio, για να διεξαχθεί μια κλινική δοκιμή.

Αλλά τρία χρόνια αργότερα, η εταιρεία επέστρεψε την άδεια στο πανεπιστήμιο, λόγω κακών αποτελεσμάτων από μια άλλη γονιδιακή θεραπεία και έλλειψης χρημάτων.

Η κλινική δοκιμή σε ανθρώπους — που θα βοηθούσε σύντομα τον Όλιβερ — βρισκόταν σε κίνδυνο πριν καν ξεκινήσει.

Ο καθηγητής Τζόουνς: «Έπρεπε να κινηθούμε πολύ γρήγορα για να σώσουμε ολόκληρη την ιδέα και να βρούμε νέο χορηγό και χρηματοδότηση».

Τότε παρενέβη η βρετανική φιλανθρωπική οργάνωση LifeArc, προσφέροντας χρηματοδότηση 2,5 εκατ. λιρών.

Η διευθύνουσα σύμβουλος δρ Σαμ Μπάρελ είπε: «Μια τεράστια πρόκληση για τα περισσότερα από 3,5 εκατομμύρια άτομα στο Ηνωμένο Βασίλειο που ζουν με σπάνιες παθήσεις είναι η πρόσβαση σε αποτελεσματικές θεραπείες – σήμερα το 95% των παθήσεων δεν έχει καμία».

Η οικογένεια Τσου ανακουφίστηκε που η δοκιμή δεν σταμάτησε και ελπίζει τώρα ότι μια μέρα και ο Σκάιλερ θα μπορέσει να επωφεληθεί από την ίδια θεραπεία.

«Θα περπατούσα μέχρι την άκρη του κόσμου, προς τα πίσω, προς τα εμπρός, ανάποδα, ξυπόλυτος, για να εξασφαλίσω καλύτερο μέλλον για τα παιδιά μου», λέει ο Ρίκι.