Η εβδομάδα που η Ευρώπη κατάλαβε ότι μένει μόνη απέναντι στη ρωσική απειλή

Η Κάγια Κάλας, επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, ζήτησε από τους συνεργάτες της να καταγράψουν πόσες φορές η Ρωσία – υπό τις διάφορες «μορφές» της – εισέβαλε σε άλλα κράτη από τον 20ό αιώνα μέχρι σήμερα. Ο αριθμός ήταν 33 φορές σε 19 χώρες.

Η Κάλας, προερχόμενη από την Εσθονία και με βαθιά γνώση της σοβιετικής κατοχής, ήθελε να καταδείξει κάτι που βρίσκεται στον πυρήνα της διένεξης ΗΠΑ–Ευρώπης: ότι η ρωσική επιθετικότητα δεν είναι παρελθόν, αλλά μόνιμη πραγματικότητα.

Η ίδια επιμένει ότι «η Σοβιετική Ένωση έπεσε, αλλά ο ιμπεριαλισμός της ποτέ». Για εκείνη, το συμπέρασμα είναι σαφές: «Η ανταμοιβή της επιθετικότητας γεννά περισσότερους πολέμους». Και, ακόμα και αν επέλθει ο τερματισμός του πολέμου στην Ουκρανία, ο Πούτιν «θα επανέλθει».

Αντίστοιχες προειδοποιήσεις ήρθαν και από τον Γερμανό υπουργό Εξωτερικών, Γιοχάν Βέτντεπουλ, ο οποίος επικαλέστηκε υπηρεσίες πληροφοριών που θεωρούν πιθανό έναν πόλεμο εναντίον του ΝΑΤΟ έως το 2029. «Ο Πούτιν συγκροτεί σχεδόν μία νέα μεραρχία τον μήνα», σημείωσε.

Ο Εμανουέλ Μακρόν μίλησε για μια «σταθερή δύναμη αποσταθεροποίησης» που επιδιώκει αλλαγή συνόρων. «Ένα αρπακτικό, ένας ογκόλιθος στις πύλες μας», όπως είπε χαρακτηριστικά. Ο Κιρ Στάρμερ, από τη Βρετανία, προειδοποίησε ότι χωρίς αποτροπή «ο Πούτιν θα χτυπήσει ξανά».

Αυτά έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τη στάση των Αμερικανών. Ο Στιβ Γουίτκοφ – επιχειρηματίας, μέλος της αμερικανικής διαπραγματευτικής ομάδας και, σύμφωνα με τις αποκαλύψεις, σύμβουλος της Ρωσίας προκειμένου να πείσει τον Τραμπ – αντιμετωπίζει τον Πούτιν σαν «έναν ακόμη ηγέτη». Μετά από τέσσερα ταξίδια στη Μόσχα δηλώνει σίγουρος ότι η Ρωσία δεν θέλει νέα εδάφη πέρα από όσα ζητά στην Ουκρανία. «Δεν θεωρώ τον Πούτιν κακό άνθρωπο», είπε.

Η ίδια προσέγγιση χαρακτηρίζει και τον Ντόναλντ Τραμπ, με τον Τζέι Ντι Βανς να χλευάζει τις προειδοποιήσεις περί ρωσικής επέκτασης: «Ο Πούτιν δεν είναι Χίτλερ». Ο Ρώσος πρόεδρος μάλιστα προσφέρθηκε «να δεσμευτεί γραπτώς» πως δεν θα εισβάλει σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα.

Για την Ευρώπη, αυτή η φιλορωσική μετατόπιση στην Ουάσιγκτον είναι εφιαλτική. Κάθε φορά που ευρωπαϊκές πρωτεύουσες πίστευαν ότι έπεισαν τον Τραμπ πως η Ρωσία αποτελεί απειλή, εκείνος επανερχόταν στο ίδιο μοτίβο. Μοναδική του σταθερά: «η Ουκρανία δεν μπορεί να νικήσει».

Και όλα αυτά, σύμφωνα με ανάλυση της βρετανικής εφημερίδας The Guardian, χτυπούν ένα άλλο καμπανάκι στην Ευρώπη: αυτό της οριστικής κατάρρευσης της ευρωπαϊκής εξάρτησης από την αμερικανική προστασία.

Το σχέδιο του Τραμπ και ο ρόλος του Γουίτκοφ πυροδοτούν πανικό στην Ευρώπη

Το σχέδιο των 28 σημείων για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία που παρουσιάστηκε το προηγούμενο διάστημα – και η αποκάλυψη ότι ο Γουίτκοφ είχε ουσιαστικά «προπονήσει» Ρώσους αξιωματούχους για το πώς να κερδίσουν τον Τραμπ – έδειξαν στους Ευρωπαίους κάτι πολύ χειρότερο: ένα σχέδιο για μια νέα ευρωπαϊκή τάξη πραγμάτων, που διαμορφώνεται με βάση τις ρωσικές απαιτήσεις.

Ο Φρανσουά Ολάντ μίλησε για «ιστορική και δραματική στιγμή». Ένα σχέδιο που «υποβιβάζει την Ευρώπη σε καθεστώς επιτήρησης υπό ρωσο-αμερικανική κηδεμονία» και οδηγεί την Ουκρανία σε οριστική απώλεια του ενός τρίτου της επικράτειάς της.

Ο Ζοζέπ Μπορέλ υπογράμμισε ότι «η ΕΕ πρέπει να αναγνωρίσει πως οι ΗΠΑ του Τραμπ δεν είναι πλέον σύμμαχος της Ευρώπης». Ο αναλυτής Φρανσουά Εϊσμπούργκ παρομοίασε το σχέδιο με το ταπεινωτικό σύμφωνο της Γαλλίας με τη ναζιστική Γερμανία το 1940.

Ο Τζον Μπόλτον δήλωσε ξεκάθαρα: «Ο Τραμπ δεν νοιάζεται για την Ουκρανία». Ο Νόρμπερτ Ρέτγκεν μίλησε για «σημείο καμπής», αφού οι ΗΠΑ «ευθυγραμμίζονται με τον Πούτιν».

Η Ευρώπη έσπευσε να περιορίσει τη ζημιά πριν από την προθεσμία που είχε θέσει ο Τραμπ στην Ουκρανία. Στο Βερολίνο, Στάρμερ, Μακρόν και Μερτς αντάλλαξαν πληροφορίες για τις μυστικές επαφές Γουίτκοφ–Δημητρίεφ. Οι διαρροές από τη Φλόριντα αποκάλυψαν ότι το σχέδιο είχε ξεκινήσει πολύ νωρίτερα από ό,τι γνώριζαν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.

Ακολούθησαν συνεχείς συναντήσεις: G20, ΕΕ–Αφρική, πολύωρη διαπραγμάτευση στη Γενεύη, νέα σύσκεψη στο Άμπου Ντάμπι. Η Ευρώπη διατήρησε ενότητα και «έκοψε» το σχέδιο Τραμπ στα βασικά του σημεία. Από τα 28 σημεία έμειναν 19 – και όλα τα στοιχεία που άγγιζαν την ευρωπαϊκή ασφάλεια αφαιρέθηκαν.

Σβήστηκαν οι ιδέες για:

• επανένταξη της Ρωσίας στο G7
• άρση όλων των αμερικανικών κυρώσεων
• κατάσχεση ευρωπαϊκών ρωσικών πόρων από τις ΗΠΑ
• αναφορές στην Πολωνία και στα Eurofighter.

Πώς η Ευρώπη «έσωσε» την κατάσταση την τελευταία στιγμή

Η ευρωπαϊκή θέση πλέον εδράζεται στην παραδοχή ότι η Ρωσία παραμένει μόνιμη απειλή. Ο Μακρόν υπογράμμισε ότι «η ειρήνη πρέπει να συνοδεύεται από πραγματικές εγγυήσεις ασφαλείας». Μία πιθανή λύση είναι η ανάπτυξη δυνάμεων από την «συμμαχία των προθύμων».

Οι τρεις «κόκκινες γραμμές» της Ουκρανίας παραμένουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων:

• καμία παραχώρηση των εδαφών που ελέγχει στο Ντονμπάς
• καμία μόνιμη μείωση της στρατιωτικής ισχύος της
• κανένας μόνιμος αποκλεισμός από το ΝΑΤΟ.

Το πρόβλημα δεν είναι μόνο το παρόν σχέδιο. Είναι η ευρύτερη εικόνα: οι ΗΠΑ ενεπλάκησαν σε ένα πλαίσιο που εξυπηρετεί ρωσικούς στόχους, αποδυναμώνοντας την ενότητα της Δύσης. Ορισμένοι αναλυτές μιλούν για αμερικανική «συνεργασία» με τη Ρωσία στη διάλυση του διεθνούς δικαίου.

Η Κάγια Κάλας πιστεύει ότι η Ρωσία μπορεί να φτάσει σε οικονομικό αδιέξοδο, ειδικά αν η Ευρώπη αξιοποιήσει τα 210 δισ. ευρώ των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για δάνειο αποζημιώσεων προς την Ουκρανία. Όμως η ΕΕ έχει πολλές φορές δεσμευτεί να «αφυπνιστεί» και δεν τα κατάφερε.

Ίσως τελικά ο μεγαλύτερος αντίπαλος της Ευρώπης να μην είναι η Μόσχα, αλλά η ίδια της η αδράνεια.