ΚΡΕΜΑΣΜΕΝΟΙ ΣΤΑ 100 ΜΕΤΡΑ: ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΟΥ ΔΟΥΛΕΥΟΥΝ ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΟΙ ΑΛΛΟΙ ΖΑΛΙΖΟΝΤΑΙ
Υπάρχουν άνθρωποι που δουλεύουν σε γραφεία με ωραία θέα. Κι υπάρχουν και οι εναερίτες που η θέα είναι ο χώρος εργασίας τους.
Οι rope access technicians, όπως τους αποκαλεί η διεθνής κοινότητα, κρέμονται με σκοινιά από πυλώνες, ανεμογεννήτριες και τεράστιες γέφυρες, σε ύψη όπου ο φόβος δεν θεωρείται εμπόδιο αλλά εργαλείο δουλειάς. Στο μάτι του αμύητου μοιάζουν με κινηματογραφικούς ήρωες, όμως στην πραγματικότητα είναι εκπαιδευμένοι τεχνικοί που εκτελούν εργασίες με απόλυτη ακρίβεια και συγκέντρωση.
«Περισσότερο κινδυνεύω τώρα που οδηγώ και σου μιλώ στο τηλέφωνο», μου λέει ο Παντελής Μπαρούχας, ιδιοκτήτης της εταιρείας «Summiteam», που αναλαμβάνει τεχνικές εργασίες σε μεγάλη ύψη και μεγάλα βάθη.
Ό, τι και να λέει, δεν είναι εύκολο να εξορθολογήσεις την εικόνα ενός ανθρώπου κρεμασμένου στα 130 μέτρα με ένα δραπανοκατσάβιδο στο χέρι. Ωστόσο, έχει δίκιο. Πίσω από αυτήν την κασκαντερική εικόνα κρύβεται μια ολόκληρη κουλτούρα επαγγελματισμού, εκπαίδευσης και πειθαρχίας. Δεν πρόκειται για ακροβάτες ή για ανθρώπους που απλώς αγαπούν την αδρεναλίνη. Οι rope access technicians, που στην Ελλάδα αποκαλούμε εναερίτες, δεν αφήνουν τίποτα στην τύχη.
ΑΠΟ ΧΟΜΠΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ
Οι περισσότεροι εναερίτες ξεκίνησαν από το ίδιο σημείο. Την αγάπη για την αναρρίχηση, το βουνό, το ύψος. Ο Πασχάλης Ζαφειριάδης εκπαιδευτής εργαζομένων σε θέματα ασφάλειας σε ύψος, άνθρωπος που έχει κρεμαστεί από γέφυρες, ανεμογεννήτριες, βιομηχανικές στέγες σε Ευρώπη και Ασία, ιδιοκτήτης της «High access» βρέθηκε εντελώς τυχαία στο επάγγελμα.
Άνθρωπος κινητής τηλεφωνίας χρειάστηκε τις αναρριχητικές ικανότητες του προκειμένου να βιδώσει ένα εξάρτημα σε πυλώνα στα Τρίκαλα. «Θα σου δώσω 150 ευρώ για μια ώρα δουλειάς», του είπε. Και κάπως έτσι ξεκίνησε μια καριέρα που αργότερα θα τον έκανε έναν από τους πιο αναγνωρισμένους εκπαιδευτές στη χώρα.
Ούτε η Αναστασία Χατζάκη ξεκίνησε ως blade rope technician, δηλαδή τεχνικός σε πτερύγια ανεμογεννητριών. Τελείωσε Τεχνολόγος Γεωπόνος και ενώ είχε ξεκινήσει να εργάζεται η γραφειοκρατία του επαγγέλματος δεν την ενθουσίαζε. Την ίδια περίοδο ασχολήθηκε με την αναρρίχηση. Φίλοι την παρακίνησαν να το δοκιμάσει επαγγελματικά. Είχε ήδη δουλέψει σε οικοδομές, είχε πιάσει εργαλεία, είχε δει πώς είναι να χτίζεις. Κάπως έτσι, από ανάγκη για κίνηση –«ήμουν και υπερκινητική»- βρέθηκε να ανεβαίνει σε ανεμογεννήτριες στη Γερμανία, σε ύψη που φτάνουν τα 168 μέτρα, αφού δούλεψε για δύο χρόνια στην Ελλάδα.
«Στα 80 μέτρα ήμουν ήδη άνετη. Στα 168… ένιωσα τέλεια. Σαν να ανοίγουν περισσότερες αισθήσεις». Το περιγράφει σα να βρίσκεται σε παιδική χαρά. «Για μένα είναι, αλλά χρειάζεται πειθαρχία. Γιατί ένα λάθος δεν θα σε σκοτώσει, μπορεί όμως να σου κοστίσει ώρες άγχους ή κούρασης, αν μπλεχτεί το σκοινί ή κλειδώσει ο εξοπλισμός. Εκεί επάνω είμαι 100% συγκεντρωμένη. Δεν σκέφτομαι τίποτα άλλο. Μόνο το σώμα μου, το σκοινί, την επόμενη κίνηση.»
Οι δικοί της άνθρωποι φοβούνται για εκείνη, αλλά δεν την απέτρεψαν ποτέ. «Αρκεί να μη μου στέλνεις φωτογραφίες» της έχει ζητήσει η μητέρα της.
Δεν είναι η μόνη γυναίκα. Απλά η Αγγελική Αγγελάκη επιχείρησε κάτι ακόμα πιο τολμηρό από το να αναρριχηθεί στα δεκάδες μέτρα από το έδαφος- να φτιάξει δική της εταιρεία στην Ελλάδα και συγκεκριμένα την πόλη καταγωγή της, το Βόλο. Από μικρή αγαπούσε τις κατασκευές, τα εργαλεία, το βουνό, τις αναρριχήσεις και τα extreme sports. Παράτησε τη δραματική σχολή όταν άρχισε να εργάζεται σε οικοδομή, για να αποδειχτεί πως το φυσικό της περιβάλλον ήταν ο αέρας. Τη βλέπεις κρεμασμένη σε πολυκατοικίες να σοβατίζει, να στεγανοποιεί, να φτιάχνει πρόσοψη. «Λατρεύω να λύνω προβλήματα», μου λέει. «Να με καλούν σε ένα σημείο που δεν υπάρχει λύση και να πρέπει να την εφεύρω εγώ».
Φυσικά και οι δυο γυναίκες αντιμετώπισαν διακρίσεις στην αρχή της πορείας τους εξ αιτίας του φύλου τους. Η Αναστασία θυμάται ότι, όταν έστελνε email σε εταιρείες στην Ελλάδα, κανείς δεν απαντούσε.
«Ένιωσα πως δεν με έπαιρναν επειδή είμαι γυναίκα». Μόνο όταν ένας φίλος τη σύστησε σε εργολάβο, μπήκε στον χώρο. «Ο Παντελής με εμπιστεύτηκε. Και όταν δούλεψα μαζί του δεν υπήρξε καμία διάκριση. Ό,τι περνούσα εγώ, περνούσαν και οι άλλοι.»
Γυναίκα ή άντρας η ζωή στα ύψη δεν είναι απλώς μια δουλειά.
«ΜΗΝ ΑΦΗΝΕΙΣ ΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ΧΩΡΙΣ ΣΧΕΔΙΟ»
Η πιστοποίηση για αυτές τις εργασίες είναι απαραίτητη. Η IRATA είναι η πιο αναγνωρισμένη παγκοσμίως για τεχνικούς που εργάζονται σε τέτοιες συνθήκες. Υπάρχουν τρία επίπεδα πιστοποίησης, η εκπαίδευση διαρκεί συνήθως 5 ημέρες, ισχύει για τρία χρόνια (κατόπιν γίνεται επαναπιστοποίηση) και κοστίζει 1.000 ευρώ.
Αν υπάρχει μια φράση που συνοψίζει τη φιλοσοφία του επαγγέλματος, είναι αυτή που ο Πασχάλης είδε τυπωμένη σε μια αφίσα σε σεμινάριο στον Καναδά:
«Don’t leave the ground without a plan to get down.» Μην αφήνεις ποτέ το έδαφος, αν δεν ξέρεις ακριβώς πώς –και με ποιον τρόπο– θα επιστρέψεις σε αυτό.
Η δική του δουλειά σήμερα είναι κυρίως εκπαιδευτική: μαθαίνει στους εργαζόμενους πώς να σώσουν τον συνάδελφό τους αν αυτός πάθει κάτι στα 40, 80 ή 120 μέτρα ύψος. Τους εκπαιδεύει πώς να βοηθήσουν επιτόπου ή να κατεβάσουν έναν άνθρωπο που λιποθυμά, έχει ζαλάδα, παθαίνει υπογλυκαιμία, έχει καρδιακό επεισόδιο ή τραυματίζεται από κάποιο εργαλείο.
«Όλα βασίζονται στην ασφάλεια: ο εξοπλισμός, οι τεχνικές, οι χειρισμοί. Όταν μάθεις να εμπιστεύεσαι τα εργαλεία σου, πραγματικά δεν υπάρχει τρόπος να κινδυνεύσεις», λέει η Αγγελική.
Αυτός είναι και ο λόγος που ο Παντελής αποχώρησε μετά από τρεις μέρες εργασίας από την τοποθέτηση της περίφημης στέγης Καλατράβα στο ΟΑΚΑ, το 2004. «Είδα εργάτες που δεν ήταν δεμένοι με σχοινιά, ούτε οι ίδιοι ούτε τα εργαλεία τους. Ήταν επικίνδυνο και για όσους ήταν δηλαδή ψηλά και για όσους ήταν από κάτω. Υπήρχε όμως τέτοια η πίεση για να παραδοθεί η στέγη… Εμείς πάντως φύγαμε στις τρεις μέρες».
ΕΝΑ ΚΛΕΙΣΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ
H τεχνική πρόσβασης με σκοινιά (rope access) είναι ο πιο ασφαλής τρόπος να δουλεύεις σε ύψος. Κι όμως, στην Ελλάδα παραμένει σχετικά άγνωστη, παρότι στο εξωτερικό η μέθοδος εφαρμόζεται επί δεκαετίες. Έτσι το επάγγελμα παραμένει «κλειστό». «Και επικερδές με μεροκάματο 150–160 ευρώ την ημέρα», λέει ο Παντελής. Δεν τα λες και πολλά για 8 ώρες με θέα το κενό.
«Η δουλειά στα σχοινιά, και σύμφωνα με τις πιστοποιήσεις, είναι τρεις ώρες. Κατόπιν ακολουθεί διάλειμμα ή αντικατάσταση. Ωστόσο, πριν ανέβεις κι αφού κατέβεις γίνεται αξιολόγηση του έργου, προετοιμασία κι έτσι συμπληρώνονται 8 και 10 ώρες εργασίας ημερησίως. Βέβαια, υπάρχουν και μέρες που κάθεσαι. Ο κύκλος πάντως των εργατών αυτού του είδους είναι πολύ μικρός. Οι περισσότεροι έρχονται από φίλους φίλων.»
Οι πιο επικίνδυνες στιγμές δεν είναι αυτές που φανταζόμαστε πάντως. Όχι όταν κρέμεσαι. Όχι όταν βλέπεις το κενό. Είναι όταν ο καιρός αλλάζει απότομα. «Όταν πέφτουν κεραυνοί δίπλα σου», όπως λέει ο Πασχάλης και φαντάζομαι πόσες εφαρμογές πρόβλεψης του καιρού θα έχουν στα κινητά τους.
Στατιστικά, πάντως, η κατηγορία των rope access technicians έχει από τα χαμηλότερα ποσοστά σοβαρών ατυχημάτων στον κόσμο: κάτω από δέκα δυστυχήματα τα τελευταία 35 χρόνια παγκοσμίως. Την ίδια στιγμή, 65.000 άνθρωποι την ημέρα παθαίνουν ατυχήματα από εργασίες σε ύψος (σκαλωσιές, σκεπές κ.λπ.).
Κι αν η επικινδυνότητα, βασικά η ασφάλεια, είναι η πρώτη μεταβλητή που λύνεται σε μία εξίσωση με πολλούς παράγοντες η ειδικότητα είναι η δεύτερη.
«Με παίρνουν συνέχεια τηλέφωνο και μου λένε ‘Θέλω να γίνω εναερίτης, να κάνω ένα σεμινάριο, μια εκπαίδευση’. Και εγώ τους λέω, ‘Τι ξέρεις να κάνεις;’ Δηλαδή, όταν θα γίνεις εναερίτης, θα είσαι ηλεκτρολόγος εναερίτης; Υδραυλικός εναερίτης; Θα έχεις κάποια ειδικότητα, τεχνική ικανότητα, κατάρτιση που θα εφαρμόσεις;», λέει ο Πασχάλης και συνεχίζει :
«Η απάντησή μου είναι πάντα η ίδια: Αν δεν ξέρεις να κάνεις τίποτα, δεν υπάρχει και μεγάλη προοπτική. Αν όμως μπορείς να πάρεις ένα πολύπλοκο προϊόν από τα ΙΚΕΑ και να το συναρμολογήσεις χωρίς τον οδηγό χρήσης, τότε ίσως κάτι γίνεται. Δεν υπάρχει “εναερίτης γενικών καθηκόντων”». Ο Παντελής επιβεβαιώνει:
«Πολλές από τις δουλειές είναι καθαρισμοί σε σιλό, σε βιομηχανικά κτίρια, φουγάρα σε πλοία. Όσο ανεβαίνει η εξειδίκευση, τόσο πιο δύσκολο να βρεις κόσμο».
ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ
Μπορεί οι εναερίτες να μην είναι ριψοκίνδυνοι –«όποιος δεν φοβάται είναι ψυχικά ασταθής, ο φόβος είναι που σε προστατεύει», λέει ο Πασχάλης- ωστόσο κίνδυνοι υπάρχουν. Η Αναστασία θυμάται ένα περιστατικό δουλεύοντας μέσα σε σιλό στη ζέστη, όταν ένιωσε ξαφνική ζάλη.
«Εκεί είναι νόμος: με το που νιώσεις κάτι, το λες. Δεν παίζουμε. Και το σέβονται όλοι». Ο Παντελής περιγράφει τους καθαρισμούς αυτούς σε ακραία ζέστη ή κρύο, με full face να κοπανάς ένα κομπρεσέρ για ώρες μέσα στη σκόνη. «Χάνουμε πάρα πολύ ιδρώτα. Χρειάζεσαι δυο μέρες να συνέλθεις». Η Αγγελική στην οικοδομή μού μιλά για το δέρμα της που «ρηγματώνει», για τα χέρια της που είναι πάντα σκληρά.
Καθώς η συζήτηση ολοκληρώνεται σκέφτομαι «να ένα επάγγελμα που δεν θα αντικαταστήσει η Τεχνητή Νοημοσύνη» αλλά ο Παντελής διαλύει κι αυτό το μύθο, καθώς ετοιμάζεται να χρησιμοποιήσει το πρώτο «εναέριο ρομπότ» σε σιλό. Έναν μικρό τηλεχειριζόμενο εκσκαφέα που θα κατεβαίνει με σκοινιά και θα σκάβει αντί για τους ανθρώπους, σε χώρους όπου υπάρχουν σαθρές επιφάνειες και πτώσεις υλικών. Το πιο αστείο; Η ιδέα προέκυψε μετά από συνομιλία που είχε με το ChatGPT.
ΕΝΔΟΡΦΙΝΕΣ
Όσο και αν η δουλειά τους φαντάζει επικίνδυνη, σκληρή, απόκοσμη, έχει και μια άλλη πλευρά: την απόλυτη, ανυπέρβλητη θέα. Κι είναι αυτός ο λόγος που ο Πασχάλης μετά από 20 χρόνια στη δουλειά ακόμα ονειρεύεται. Να ανέβει σε έναν ραδιοφωνικό πυλώνα στην Αμερική, ύψους σχεδόν 1.000 μέτρων.
«Είναι το ύψος που μπορείς να δεις την καμπυλότητα της Γης» λέει. Εκεί είναι που οι ενδορφίνες θα κάνουν πάρτι. «Ακόμα και μετά από χρόνια, δεν μηδενίζεται ποτέ η παραγωγή ενδορφίνης. Κάθε φορά κάτι σε αγγίζει».
*Οι φωτογραφίες είναι μια ευγενική παραχώρηση των εργαζομένων.
