Κλιματική αλλαγή: Η 10ετία της αφύπνισης – Πόσο απέχει η ανθρωπότητα από το “σημείο μηδέν”;

Δεν είναι μύθος, προϊόν τρομολαγνείας ή καταστροφολογίας, fake news ή θεωρία συνωμοσίας μεταξύ μελών της επιστημονικής κοινότητας και περιβαλλοντικών οργανώσεων. Η κλιματική αλλαγή είναι η απτή πραγματικότητα. Τα αίτιά της έχουν τις “ρίζες” τους στην ανθρώπινη δραστηριότητα. Οι συνέπειές της είναι τόσο σοβαρές, ώστε να γίνεται λόγος για τον κίνδυνο, να είμαστε μπροστά στην κατάρρευση του ανθρώπινου πολιτισμού. Στις μέρες μας άλλωστε, δεν μιλάμε καν πια για κλιματική αλλαγή, αλλά για κλιματική κρίση, με τη διεθνή κοινότητα να έχει σημάνει “παγκόσμιο συναγερμό” και το Ευρωκοινοβούλιο να κηρύσσει προσφάτως την Ευρωπαϊκή Ένωση σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης.

Η αύξηση και συγκέντρωση αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα είναι ραγδαία. Εδώ και 800.000 χρόνια, στην ιστορία του πλανήτη δεν έχουν καταγραφεί πιο υψηλές τιμές στη θερμοκρασία. Η ανθρωπότητα έχει μπει σε μία άνευ προηγουμένου τροχιά ανόδου της θερμοκρασίας και σε ένα μονοπάτι που δεν ξέρουμε, πού οδηγεί και πού καταλήγει. Οι αλλαγές είναι τόσο μεγάλες, που όμοιές τους δεν έχουμε αντιμετωπίσει ξανά. Κατά συνέπεια, δεν γνωρίζουμε την ανθεκτικότητα των κοινωνιών σ’αυτές. Σήμερα, σε σχέση με το 1850 –από όταν άρχισε η καταγραφή στοιχείων-παρατηρείται αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,1 βαθμό Κελσίου. Και είναι ζωτικής σημασίας, η αύξηση να μην ξεπεράσει τον 1,5 βαθμό, καθώς, όπως εκτιμούν οι επιστήμονες, από το σημείο αυτό και πέρα δεν θα υπάρχει επιστροφή.

Οι πάγοι λιώνουν με ταχύτατους ρυθμούς, με την Αρκτική να είναι το μεγαλύτερο θύμα αυτής της νέας “συνθήκης”. Στη Γροιλανδία μόνο, οι πάγοι λιώνουν με ρυθμό κατά 7 φορές ταχύτερο σε σχέση με τη δεκαετία του 1990, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την άνοδο της στάθμης των θαλασσών και τη ζωή εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων που βρίσκονται στιις παράκτιες αυτής περιοχές. Σε όλον τον κόσμο, ακραία καιρικά φαινόμενα στοιχίζουν τη ζωή σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους ετησίως, ενώ ολόκληρες περιοχές κινδυνεύουν με ερημοποίηση. Ζώα και είδη φυτών οδηγούνται σε εξαφάνιση ή έχουν ήδη εκλείψει, ενώ η αλλαγή στις θερμοκρασίες των θαλασσών υποχρεώνει πληθυσμούς ζώων και ψαριών σε “άτακτη φυγή”.

Η κρίση μπροστά στην οποία βρισκόμαστε, απαιτεί άμεσες λύσεις. Ηγέτες και παράγοντες διαμόρφωσης πολιτικής βρίσκονται μπροστά στη μεγαλύτερη πρόκληση του αιώνα. Πώς μπορούμε να επιτύχουμε ανάπτυξη, που θα αντισταθμίζει κοινωνικούς, οικονομικούς και περιβαλλοντικούς προβληματισμούς; Διεθνείς φορείς όπως οι IPCC, IPBES, IRP και UNE, μεταφέρουν το ίδιο μήνυμα: Οι πορείες που ακολουθούμε σήμερα, είναι μη βιώσιμες, ενώ ο χρόνος που διαθέτουμε για την αναστροφή της κατάστασης, λιγοστεύει. Το μέλλον δεν μπορούμε να το προβλέψουμε. Μπορούμε όμως να το δημιουργήσουμε κι αυτό ακριβώς πρέπει, να γίνει.

Το News 24/7 ανοίγει τον φάκελο “Κλιματική Αλλαγή”

“Η φύση δεν μας εκδικείται. Αλλάξαμε τη σύσταση της ατμόσφαιρας και το σύστημα παύει να είναι σε ισορροπία”, σημειώνει μεταξύ άλλων ο Έλληνας Φυσικός, Αντιπρόεδρος της ΓΓ Έρευνας και Τεχνολογίας, Ομότιμος καθηγητής του Παν/μίου Αθηνών και πολυβραβευμένος ακαδημαϊκός, Χρήστος Ζερεφός, τονίζοντας πως πέρα από τα δραστικά μέτρα που θα πρέπει να λάβουμε, καλούμαστε και να μάθουμε να προστατευόμαστε από τις καταστροφικές συνέπειες, πριν να είναι πολύ αργά.

Ο Σταύρος Μαυρογένης, Υπεύθυνος Τομέα Ενέργειας και Κλίματος της WWF Ελλάς, μιλά στο News 24/7 για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στο περιβάλλον σε διεθνές επίπεδο και στην Ελλάδα. Αναφέρεται στην αύξηση των δασικών πυρκαγιών και το λιώσιμο των παγετώνων, εξηγεί πώς η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας επηρεάζει τη χλωρίδα και την πανίδα του πλανήτη. Μιλά για την αλλαγή στις μεταναστευτικές συνήθειες των ψαριών και τον εντοπισμό ξενικών ειδών στα ελληνικά νερά και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για το μέλλον, δίνοντας στοιχεία για το πώς θα επηρεαστεί η χώρα μας τις επόμενες δεκαετίες.

Ο διευθυντής της ΕΜΥ, Θοδωρής Κολυδάς, γράφει στο News 24/7, κάνοντας λόγο για “αντιθέσεις που υπηρετούν τη φύση”. Σύγχρονα ερωτήματα βρίσκουν απαντήσεις στο “τα πάντα ρεί” του Ηρακλείτου, το ενδιαφέρον του οποίου δεν ήταν επικεντρωμένο μόνο στην περιγραφή της φύσης, αλλά κυρίως στο νόημά της. Ο κ. Κολυδάς μιλά για “μνήμη των παγετώνων” από τις μεγάλες -σε βάθος εκατοντάδων χιλάδων χρόνων- κλιματικές διακυμάνσεις, μία εκ των οποίων μπορεί να επαναλαμβάνεται στις μέρες μας. Διερωτάται δε, κατά πόσο τα επιχειρήματα υπέρ της αδιαμφισβήτητης ευθύνης του ανθρώπου είναι φορτισμένα με ενοχή για τις δραστηριότητές του.

Δέκα πράγματα που πρέπει να ξέρεις για την κλιματική αλλαγή

1. Ο ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΟΛΟ ΚΑΙ ΘΕΡΜΟΤΕΡΟΣ

Η θερμοκρασία της Γης σαφώς και σημειώνει διακυμάνσεις μέσα στην πάροδο των ετών, όμως η σημερινή μέση θερμοκρασία της Γης είναι κατά 0,8 βαθμούς Κελσίου υψηλότερη από ό,τι ήταν στο τέλος του 19ου αιώνα. Κάθε μία από τις τρεις τελευταίες δεκαετίες ήταν θερμότερη από την προηγούμενή της. Ειδικά τα τελευταία 50 χρόνια, έχει σημειώσει ανησυχητικά μεγάλη άνοδο. Σημειώνεται ότι, το 2016, η ζέστη κατέρριψε το προηγούμενο ρεκόρ, του 2015, που με τη σειρά του είχε καταρρίψει το προηγούμενο ρεκόρ, του 2014.

2. Η ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΣΕ ΕΜΑΣ

Σύμφωνα με έρευνες και ρεπορτάζ του National Geographic, καμία συνθήκη ή διαδικασία στο φυσικό περιβάλλον δεν δικαιολογεί τις μεταβολές, που παρατηρούνται στο κλίμα τον τελευταίο μισό αιώνα. Οι άνθρωποι επηρεάζουν το κλίμα και τη θερμοκρασία της γης μέσω της χρήσης ορυκτών καυσίμων, της αποψίλωσης των ομβρόφιλων δασών και της κτηνοτροφίας. Οι δραστηριότητες αυτές προσθέτουν τεράστιες ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου στα αέρια που υπάρχουν στην ατμόσφαιρα, προκαλώντας αύξηση του φαινομένου του θερμοκηπίου και υπερθέρμανση του πλανήτη.

3. ΟΙ ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΑΕΡΙΩΝ Ο “ΕΝΟΧΟΣ”

Πολλά από τα αέρια υπάρχουν στη φύση, η ανθρώπινη δραστηριότητα όμως έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των συγκεντρώσεων ορισμένων από αυτά στην ατμόσφαιρα, ιδίως διοξείδιο του άνθρακα (CO2), μεθάνιο, υποξείδιο του αζώτου, φθοριούχα αέρια. Το CO2 είναι το αέριο του θερμοκηπίου που παράγεται συχνότερα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες και ευθύνεται για το 63% της υπερθέρμανσης του πλανήτη που οφείλεται σ’ αυτές τις δραστηριότητες. Η συγκέντρωσή του στην ατμόσφαιρα είναι σήμερα κατά 40% υψηλότερη από ό, τι κατά την έναρξη της εκβιομηχάνισης. Άλλα αέρια εκλύονται σε μικρότερες ποσότητες, αλλά παγιδεύουν τη θερμότητα πολύ περισσότερο από το CO2 και σε μερικές περιπτώσεις είναι ισχυρότερα. Το μεθάνιο ευθύνεται για το 19% της υπερθέρμανσης του πλανήτη από ανθρωπογενείς αιτίες και το υποξείδιο του αζώτου για το 6%.

4. ΟΙ ΠΑΓΟΙ ΛΙΩΝΟΥΝ ΜΕ ΤΑΧΥΤΑΤΟΥΣ ΡΥΘΜΟΥΣ

Η Αρκτική είναι το σημείο της Γης, όπου καταγράφεται η μεγαλύτερη αύξηση θερμοκρασίας, με αποτέλεσμα τα στρώματα πάγου να έχουν συρρικνωθεί δραματικά. Σε αυτόν τον φαύλο κύκλο, η απώλεια πάγων επιταχύνει την αύξηση της θερμοκρασίας καθώς η θερμότητα απορροφάται από τους ωκεανούς, αντί να αντανακλάται στο διάστημα μέσω του πάγου. Εξαιτίας των αλλαγών αυτών, ανεβαίνει η στάθμη των θαλασσών, με αποτέλεσμα να προκαλούνται πλημμύρες και διάβρωση στις ακτές και τις πεδινές παράκτιες περιοχές.

5. Η ΓΡΟΙΛΑΝΔΙΑ ΕΧΑΣΕ 3,8 ΤΟΝΟΥΣ ΠΑΓΟΥ ΑΠΟ ΤΟ 1992

Η Γροιλανδία χάνει πάγους με ρυθμό 7 φορές ταχύτερο από ό,τι στη δεκαετία του 1990. Αυτό σημαίνει, ότι έως το 2011 θα πρέπει να αναμένονται άλλα 7 εκατοστά ανόδου της στάθμης των ωκεανών, μόνο εξαιτίας της Γροιλανδίας. Και επιπλέον, όπως αναφέρει η έρευνα, “για κάθε εκατοστό ανόδου της παγκόσμιας στάθμης των θαλασσών, ακόμη 6 εκατομμύρια άνθρωποι εκτίθενται σε παράκτιες πλημμύρες σε όλο τον πλανήτη. Με βάση τις σημερινές τάσεις, μόνο η τήξη των πάγων της Γροιλανδίας θα υποχρεώσει 100 εκατομμύρια ανθρώπους να βιώνουν πλημμύρες, κάθε χρόνο, έως το τέλος του αιώνα”.

6. ΚΑΙΡΟΣ… ΑΥΤΟ ΤΟ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟ ΧΑΟΣ

Παγκοσμίως, οι καταστροφές που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, έχουν τριπλασιαστεί από το 1980. Μόνο το 2003, εκτιμάται ότι έχασαν τη ζωή τους από ακραία καιρικά φαινόμενα 70.000 άνθρωποι στην Ευρώπη. Πρόκειται για αριθμό ασύλληπτο, για γεγονός που παλιότερα θα συνέβαινε – ίσως – μία φορά στα 500 χρόνια, όμως με τα σημερινά δεδομένα και επίπεδα της κλιματικής αλλαγής είναι κάτι που συμβαίνει κάθε 40 χρόνια.

7. ΦΥΤΑ ΚΑΙ ΖΩΑ ΥΠΟ ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ

“Bramble cay melomys”, είδος τρωκτικού που εντοπίστηκε να ζει σε νησί, στην Αυστραλία. Είναι η πρώτη καταγεγραμμένη περίπτωση θηλαστικού, που οδηγήθηκε σε εξαφάνιση, εξαιτίας της αύξησης της στάθμης των θαλασσών.

Η κλιματική αλλαγή επέρχεται εξαιρετικά γρήγορα και πολλά είδη φυτών και ζώων αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν την κατάσταση. Πολλά είδη που ζουν στην ξηρά ή σε γλυκά και θαλασσινά νερά έχουν ήδη μετακινηθεί προς νέες περιοχές. Ορισμένα είδη φυτών και ζώων θα αντιμετωπίσουν υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης, εάν η μέση θερμοκρασία της γης εξακολουθήσει να αυξάνεται ανεξέλεγκτα.

8. ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

Η κλιματική αλλαγή έχει ήδη αποδεδειγμένα επιπτώσεις στην υγεία. Με τους συχνότερους καύσωνες προκαλούνται περισσότερα επεισόδια από θερμοπληξίες και περισσότεροι θάνατοι παγκοσμίως, ενώ παρατηρούνται αλλαγές στην κατανομή ασθενειών, που μεταδίδονται με το νερό, τα κουνούπια ή τα τρωκτικά.

9. ΖΗΜΙΕΣ ΔΙΣ. ΕΥΡΩ ΜΕ “ΘΥΜΑΤΑ” ΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

Οι υλικές ζημίες και οι ζημίες στις υποδομές, καθώς και στην ανθρώπινη υγεία, συνεπάγονται υψηλό κόστος για την κοινωνία και την οικονομία. Το διάστημα 1980 – 2011, οι πλημμύρες έπληξαν περισσότερα από 5,5 εκατομμύρια άτομα και προκάλεσαν άμεσες οικονομικές ζημίες άνω των 90 δισ. ευρώ. Τομείς που εξαρτώνται από το επίπεδο της θερμοκρασίας και των βροχοπτώσεων, όπως η γεωργία, η δασοκομία, η ενέργεια και ο τουρισμός πλήττονται σε μεγάλο βαθμό.

10. ΠΟΙΟΙ ΠΛΗΡΩΝΟΥΝ ΤΟ “ΤΙΜΗΜΑ”

Σύμφωνα με στοιχεία της Κομισιόν, οι χώρες της νότιας και κεντρικής Ευρώπης πλήττονται όλο και πιο συχνά από κύματα καύσωνα, δασικές πυρκαγιές και ξηρασίες. Η λειψυδρία στις περιοχές της Μεσογείου αυξάνεται συνεχώς με αποτέλεσμα να μεγαλώνουν οι κίνδυνοι ξηρασίας και ανεξέλεγκτων πυρκαγιών. Η Βόρεια Ευρώπη δέχεται μεγαλύτερες ποσότητες βροχοπτώσεων και οι πλημμύρες θα γίνουν σύνηθες φαινόμενο τον χειμώνα. Οι αστικές περιοχές, όπου ζουν σήμερα 4 στους 5 Ευρωπαίους, εκτίθενται σε καύσωνες, πλημμύρες ή στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας, αλλά συχνά δεν είναι κατάλληλα προετοιμασμένες για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Επίσης, πολλές φτωχές αναπτυσσόμενες χώρες βρίσκονται ανάμεσα στις χώρες που πλήττονται περισσότερο. Οι άνθρωποι που ζουν εκεί συχνά εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το φυσικό τους περιβάλλον και διαθέτουν τους λιγότερους πόρους για να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή.

Ζερεφός: “Χωρίς επιστροφή όταν τα ακραία φαινόμενα γίνουν συνήθη”

ΕΝΑΣ ΑΥΤΟΤΡΟΦΟΔΟΤΟΥΜΕΝΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΜΕ ΟΛΟ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

Τεράστιες ανεξέλεγκτες φωτιές στον Αμαζόνιο, τον “πνεύμονα της Γης”, παγετώνες που υπήρχαν επί αιώνες και πλέον λιώνουν με γοργούς ρυθμούς, ξηρασία που οδηγεί ακόμα και τους μεγαλύτερους καταρράκτες του κόσμου, αυτούς της Βικτώρια στην Αφρική, να “στεγνώσουν”.

Όλα αυτά τα ιδιαίτερα ανησυχητικά μπορεί να συμβαίνουν πολύ μακριά από την Ελλάδα και ορισμένοι ίσως να εκτιμούν ότι δεν μας αγγίζουν, ωστόσο οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής έχουν φτάσει και στη χώρα μας. Οι μεγάλες φωτιές, όπως στο Μάτι και την Κινέτα το καλοκαίρι του 2018 αλλά και στην Ηλεία το 2007, οι πλημμύρες (στην Κινέτα πρόσφατα και στην Μάνδρα το 2017), οι σφοδρές κακοκαιρίες, όπως στη Χαλκιδική το περασμένο καλοκαίρι, είναι ορισμένα μόνο από τα γεγονότα που προκαλούνται ή γιγαντώνονται από την αλλαγή του κλίματος, έναν αυτοτροφοδοτούμενο, επιταχυνομένο κύκλο φαινομένων με όλο και μεγαλύτερες επιπτώσεις.

Και όπως λέει ο Χρήστος Ζερεφός, όταν τα ακραία αυτά φαινόμενα, τα οποία τα τελευταία χρόνια εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα σε όλες ανεξαιρέτως τις περιοχές του πλανήτη, γίνουν συνήθη, τότε δεν θα υπάρχει επιστροφή. Μιλώντας στο News 24/7, ο πολυβραβευμένος ακαδημαϊκός, από τους πλέον ειδήμονες στο αντικείμενο και εδώ και λίγες μέρες επίσημος εκπρόσωπος της Ελλάδας στο εξωτερικό σε ό,τι αφορά την κλιματική αλλαγή, τονίζει ότι αποσταθεροποιήσαμε το κλίμα, επισπεύσαμε κατά πολύ τις φυσικές διαδικασίες και πλέον, πέρα από τα δραστικά μέτρα που θα πρέπει να λάβουμε προκειμένου να περιορίσουμε την διατάραξη της ισορροπίας του συστήματος, καλούμαστε και να μάθουμε να προστατευόμαστε από τις καταστροφικές συνέπειες.

“Βλέπουμε πιο συχνά να έχουμε ακραία φαινόμενα. Και θα πρέπει να μάθουμε να προστατευόμαστε, όταν υπάρχει πρόγνωση για τέτοια φαινόμενα, να τα σεβόμαστε και να προσέχουμε. Όλα αυτά είναι η αποσταθεροποίηση του κλίματος. Αλλά αυτό είναι παγκόσμιο, δεν είναι μόνο στην Ελλάδα και συμβαίνουν πιο συχνά απ΄ό,τι συνέβαιναν τα προηγούμενα χρόνια. Το κακό είναι ότι έχουμε πιο συχνά ακραία φαινόμενα, πιο συχνούς καύσωνες, πιο συχνές περιόδους ξηρασίας, έχουμε πιο άγριες δασικές πυρκαγιές”, δηλώνει ο κ. Ζερεφός. Και προσθέτει: “Η ανθρωπότητα δεν θα έχει τον χρόνο να γυρίσει πίσω όταν τα ακραία φαινόμενα γίνουν συνήθη, δηλαδή όταν μάθουμε να ζούμε με αυτά τα φαινόμενα και τα έχουμε τόσο συχνά, ώστε να μην μας φαίνονται ότι είναι ακραία. Τότε τα πράγματα θα είναι πολύ δύσκολα και δεν θα υπάρχει επιστροφή”.

ΑΛΛΑΞΑΜΕ ΤΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ – ΧΑΘΗΚΕ Η ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ

Και ενώ ο όρος “κλιματική αλλαγή” άρχισε να χρησιμοποιείται ευρέως τα τελευταία χρόνια, το πρόβλημα υφίσταται εδώ και δεκαετίες. “Η αλλαγή στο κλίμα έχει αρχίσει από τα μέσα του περασμένου αιώνα. Τις τελευταίες όμως δεκαετίες έχει σημειωθεί σημαντική αλλαγή όση δεν είχε σημειωθεί στα προηγούμενα πολλές χιλιάδες χρόνια”, επισημαίνει ο κ. Ζερεφός, προσθέτοντας ότι η ραγδαία επιδείνωση οφείλεται “στην αλλαγή της σύστασης της ατμόσφαιρας του πλανήτη. Η σύσταση της ατμόσφαιρας του πλανήτη έχει αλλάξει σημαντικά. Τα αέρια που καθορίζουν την κλιματική ισορροπία έχουν αυξηθεί και γι’ αυτό το λόγο έχει αποσταθεροποιηθεί το κλίμα. Και η αποσταθεροποίηση αυτή φαίνεται και από την συχνότητα εμφάνισης ακραίων καιρικών φαινομένων και από την επιτάχυνση της αύξησης της στάθμης της θάλασσας και βεβαίως και από την αύξηση της ταχύτητας που λιώνουν οι πάγοι στις πολικές περιοχές του πλανήτη”.

Κατά τον διακεκριμένο ακαδημαϊκό, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών: “Η φύση δεν μας εκδικείται. Αλλάξαμε τη σύσταση της ατμόσφαιρας της φύσης, διαταράξαμε το σύστημα ατμόσφαιρα-υδρόσφαιρα-γεώσφαιρα-βιόσφαιρα και επεμβαίνοντας σε αυτό το σύστημα, παύει να είναι σε ισορροπία”.

Όσον αφορά στις συνέπειες, πρόκειται για ένα “μπούμερανγκ” που επιστρέφει σε μας σε βάθος χρόνου. “Είναι συσσωρευτικά τα φαινόμενα. Μαζεύονται λίγο-λίγο αυτές οι συνέπειες. Το βασικό είναι η αλλαγή της σύστασης. Δηλαδή ότι τα αέρια που διατηρούν την ισορροπία του κλίματος τα έχουμε διαταράξει, τα έχουμε αυξήσει. Και τα έχουμε αυξήσει κατά τρόπο τέτοιο ώστε μέσα σε λίγες δεκαετίες έγιναν αλλαγές που στη φύση χρειάζονται δεκάδες και εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Έχουμε επισπεύσει κατά πολύ τις διαδικασίες”.

Η ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ ΕΛΠΙΖΕΙ… ΟΤΙ ΕΧΕΙ ΧΡΟΝΟ

Η λήψη μέτρων αποτελεί μέλημα, κατά κύριο λόγο, των ηγεσιών των χωρών. Οι βασικές πολιτικές για την μετρίαση του προβλήματος συνίστανται στην προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την ενίσχυση της ενεργειακής αποδοτικότητας, τη μείωση των εκπομπών αερίων διοξειδίου του άνθρακα και στα αντισταθμιστικά μέτρα για τις παραγωγικές μονάδες. Η Συμφωνία του Παρισιού, η πρώτη οικουμενική, νομικά δεσμευτική παγκόσμια συμφωνία για το κλίμα, τέθηκε σε ισχύ το 2016 με μεγάλη αισιοδοξία και φιλοδοξίες, παρά την επίσημη δήλωση αποχώρησης από αυτή των ΗΠΑ. Και παρά το γεγονός ότι έχουν περάσει τρία χρόνια, ουσιαστικά αποτελέσματα δεν υπάρχουν. Υπάρχει λοιπόν, πραγματικά πολιτική βούληση; “Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πάρει πρωτοβουλία να ηγηθεί παγκόσμια σε αυτό το θέμα. Και το ευρωκοινοβούλιο έχει βγάλει ψηφίσματα και θα βγάλει και άλλα και γενικότερα η ανθρωπότητα ελπίζει ότι έχει τον χρόνο να γυρίσει πίσω”, είναι η απάντηση του κ. Ζερεφού.

Και μιας και ζούμε σε μια εποχή όπου τα fake news έχουν εισβάλει, χάρη και στην ευρεία χρήση των social media, στην ζωή και στην καθημερινότητά μας, οι αμφιβολίες που εκφράζονται από μερίδα του κόσμου για το μέγεθος του προβλήματος και το κατά πόσο αυτό υφίσταται, ίσως να είναι δικαιολογημένες. Ο κ. Ζερεφός πάντως είναι κατηγορηματικός : “Δεν υπάρχουν fake news στη συζήτηση για την κλιματική αλλαγή. Αυτά τα δημιουργούν ορισμένοι για να κάνουν τον έξυπνο. Νομίζουν ότι κάνουν τον έξυπνο, διότι αμφισβητούν τα αποτελέσματα μακροχρόνιων επιστημονικών μελετών από σοβαρούς ανθρώπους. Επομένως καλό θα είναι να διαβάζουν πρώτα και μετά να αμφισβητούν”.

Εκτός όμως από τους ηγέτες των χωρών, η τύχη του κλίματος βρίσκεται και στα χέρια των πολιτών ανά τον κόσμο, οι οποίοι αλλάζοντας κάποιες συνήθειές τους μπορούν να βάλουν το δικό τους λιθαράκι στην προσπάθεια για διάσωση του κλίματος και κατά συνέπεια του πλανήτη μας. Όπως λέει ο κ. Ζερεφός: “Εκτός από την ανακύκλωση, ο καθένας μπορεί να εξοικονομήσει τους φυσικούς πόρους, να κάνει λιγότερα σκουπίδια, να καταναλώνει λιγότερο νερό, να ξέρει να προστατευθεί από τα ακραία φαινόμενα και να μάθει να ζει με αυτά. Όταν πέφτουν κεραυνοί, δεν πάει να ανταγωνιστεί τον κεραυνό. Κάθεται σπίτι του και περιμένει να περάσει η μπόρα. Το ρυάκι θα γίνει χείμαρρος και όταν γίνει χείμαρρος δεν μπορεί κανένας να το περάσει ούτε με αυτοκίνητο ούτε με τίποτα άλλο”.

ΑΠΟΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΑΜΕ ΤΟ ΚΛΙΜΑ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΟΥΜΕ

Η αποδεδειγμένη σημαντικότητα του θέματος έγκειται και στο γεγονός ότι είναι πολυσχιδές και επηρεάζει τον ανθρώπινο οργανισμό με άμεσο ή έμμεσο τρόπο. Υπάρχουν επιπτώσεις που είναι άμεσες και συνήθως προκαλούνται από ακραία καιρικά φαινόμενα (π.χ. θάνατοι από καύσωνες). Έμμεσες επιπτώσεις που προκαλούνται ως συνέπεια περιβαλλοντικών αλλαγών και οικολογικών διαταραχών που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή (π.χ. αυξανόμενη απειλή από ασθένειες που μεταφέρονται από τα κουνούπια ή τα τρωκτικά) ενώ παρατηρούνται και διάφορες επιπτώσεις που προκαλούνται σε πληθυσμούς που πλήττονται από την υποβάθµιση του περιβάλλοντος και από οικονομικά προβλήματα λόγω της κλιματικής αλλαγής (π.χ. διατροφικά ή ψυχολογικά προβλήματα).

“Με τους συχνότερους καύσωνες, π.χ., προκαλούνται περισσότερα επεισόδια από θερμοπληξίες και περισσότεροι θάνατοι παγκοσμίως. Ευτυχώς όμως, μολονότι το κόστος από τα ακραία φαινόμενα αυξάνεται μέσα στα χρόνια, ο αριθμός των νεκρών από θερμοπληξία και άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα δεν έχει αυξηθεί γιατί ο κόσμος έχει αρχίσει να παίρνει τα μέτρα του. Η προσαρμογή είναι πολύ ουσιώδης και έχει βοηθήσει πάρα πολύ την ανθρωπότητα”, σχολίασε ο κ. Ζερεφός.

Μετά απ’ όλα αυτά, το ερώτημα που αβίαστα προκύπτει είναι τι να περιμένει η ανθρωπότητα στο άμεσο μέλλον. Και η απάντηση του κ. Ζερεφού είναι ξεκάθαρη: “Τα φαινόμενα αυτά θα συνεχίσουν και θα ενταθούν παγκόσμια και το επικίνδυνο είναι όταν αυτά γίνουν τόσο συχνά ώστε θα τα συνηθίσουμε και δεν θα λέμε πια ακραία. Αυτή είναι η κατάσταση, αποσταθεροποιήσαμε το κλίμα και θα προσπαθήσουμε να προσαρμοστούμε. Μπορεί όμως να είναι πολύ αργά τότε”.

WWF Ελλάς: Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στο περιβάλλον

ΠΩΣ ΕΠΙΔΡΑ Η ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΑΒΛΗΤΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΦΥΣΗ

Ο Σταύρος Μαυρογένης, Υπεύθυνος Τομέα Ενέργειας και Κλίματος του WWF Ελλάς, εξηγεί, μιλώντας στο News 24/7, τι επιπτώσεις έχει η αύξηση της θερμοκρασίας στο περιβάλλον. “Όσο περισσότερο αυξάνεται η θερμοκρασία, τόσο μεγαλύτερη θερμότητα απορροφούν οι ωκεανοί και οι θάλασσες. Υπάρχει θερμική διαστολή που φουσκώνει το νερό. Το δεύτερο που παθαίνει η θάλασσα είναι, ότι όσο πιο πολύ αυξάνεται η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας, τόσο πιο πολύ λιώνουν οι παγετώνες στη Γροιλανδία και στην Ανταρκτική. Έτσι, μεγάλες ποσότητες γλυκού νερού μπαίνουν στους ωκεανούς και αυτό αυτομάτως αυξάνει την στάθμη της θάλασσας”, αναφέρει.

Επίσης, εξηγεί το πώς δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος ο οποίος αναπαραγάγει την κλιματική αλλαγή και οδηγεί σε ολοένα πιο δυσάρεστα αποτελέσματα. Όπως λέει ο Σταύρος Μαυρογένης: “Από εκεί και ύστερα το ζήτημα της κλιματικής κρίσης είναι ότι δημιουργείται το φαινόμενο του “Feedback Climate Change”, δηλαδή λιώνουν οι παγετώνες στη Γροιλανδία, άρα έχεις λιγότερη επιφάνεια που καλύπτεται από χιόνι, το οποίο είναι λευκό. Αυτό σημαίνει ότι έχεις λιγότερη αντανάκλαση των ακτίνων του ηλίου, άρα ο πλανήτης απορροφά ακόμη περισσότερη θερμότητα. Οπότε με την περισσότερη θερμότητα, τόσο πάλι πιο γρήγορα λιώνουν οι πάγοι”.

Ως παράδειγμα δίνει και τις μεγάλες πυρκαγιές στη Σιβηρία το καλοκαίρι του 2019 και εξηγεί το πώς αυτή η μεγάλη οικολογική καταστροφή μπορεί να λάβει ποικίλες προεκτάσεις και να συμβάλει με διαφορετικούς τρόπους στο να γίνουν ακόμη πιο δυσμενείς οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Όπως αναφέρει: “Στη Σιβηρία λιώνει το παγωμένο έδαφος, το λεγόμενο πέρμαφροστ, το οποίο είναι για χιλιάδες χρόνια παγωμένο, και απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα τεράστιες ποσότητες μεθανίου. Το μεθάνιο είναι αέριο του θερμοκηπίου και είναι πολύ πιο ισχυρό από το διοξείδιο του άνθρακα. Όσο πιο πολύ μεθάνιο έχουμε στην ατμόσφαιρα, τόσο περισσότερο αυξάνεται η θερμοκρασία και έχουμε έναν φαύλο κύκλο. Γι’ αυτό και τώρα που έγιναν οι πυρκαγιές στη Σιβηρία και κάηκαν εκατομμύρια στρέμματα δασικών εκτάσεων, είναι σαν μια τεράστια διαρροή γκαζιού που δεν μπορεί να σταματήσει. Επίσης, με τις πυρκαγιές, όλη αυτή η τέφρα πήγε πάλι στη Γροιλανδία, έκανε μια μαύρη επικάλυψη, τράβηξε ακόμη περισσότερη θερμότητα και ακτίνες από την ήλιο και συνέβαλε πάλι στο να λιώσουν οι πάγοι”.

ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΤΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ

Ως προς τις συνέπειες της αύξησης της θερμοκρασίας στις ανθρώπινες δραστηριότητες, κ. Μαυρογένης δίνει ένα παράδειγμα για το πώς ο ίδιος ο άνθρωπος δυσφορεί στην πόλη, αλλά και πώς επηρεάζεται ο τουρισμός σε πόλεις και νησιά.

Όπως λέει: “Στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπως για παράδειγμα η Αθήνα, η θερμοκρασία αυξάνεται ακόμη περισσότερο λόγω της θερμότητας από τα κτίρια και τους δρόμους. Αυτό προκαλεί μεγάλη δυσφορία στους ανθρώπους της πόλης. Αυξάνονται, επίσης, οι τροπικές νύχτες. Δηλαδή, τα βράδια η θερμοκρασία για συνεχόμενες μέρες δεν πέφτει κάτω από 30 βαθμούς. Σταματά, επίσης, το αεράκι και το μελτέμι στα νησιά κατά τις βραδινές ώρες. Αυτό έχει σημαντικές επιπτώσεις και στον τουρισμό, όσον αφορά στην Ελλάδα, γιατί οι τουρίστες δεν θα έρχονται πια το καλοκαίρι, αλλά μετά τον Οκτώβριο. Εκεί θα πρέπει να αλλάξουμε μετά ολόκληρο τον σχεδιασμό που βασίζεται στον τουρισμό”.

Επίσης, ο κ. Μαυρογένης αναφέρεται στο πώς επηρεάζεται άμεσα η αγροτική ζωή του τόπου μας, λέγοντας: “Αν αυξηθεί στον 1,5 Βαθμό, θα έχουμε μεγάλες περιόδους ξηρασίας και αυτό θα έχει επίπτωση στην αγροτική μας παραγωγή, όσον αφορά στις καλλιέργειες. Για παράδειγμα το υδρόφιλο βαμβάκι δεν θα μπορούμε να το καλλιεργήσουμε, γιατί χρειάζεται μεγάλες ποσότητες νερού. Θα πρέπει να δούμε πώς θα προσαρμόσουμε την καλλιέργεια πάνω στις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης”.

ΟΙ ΦΩΤΙΕΣ, ΟΙ ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΚΡΑΙΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ

Αναπόφευκτα οι υψηλές θερμοκρασίες οδηγούν σε ακραία καιρικά φαινόμενα, τα οποία παλαιότερα συναντούσαμε πολύ πιο σπάνια και αραιά ανά τα χρόνια. Η διαφορά την τελευταία δεκαετία έγκειται στο γεγονός ότι τα φαινόμενα αυτά παρουσιάζονται με μεγαλύτερη συχνότητα, ένταση, διάρκεια, αλλά και διαφορετική γεωγραφική θέση, απειλώντας τον φυσικό και ανθρώπινο πληθυσμό. Μεγάλες δασικές πυρκαγιές εκδηλώνονται τα τελευταία χρόνια σε διάφορα σημεία του πλανήτη, ενώ αντίστοιχα φονικές πλημμύρες έχουν προκαλέσει μεγάλες καταστροφές. Παράλληλα, τροπικοί και υποτροπικοί κυκλώνες έχουν κάνει την εμφάνισή τους, παρασύροντας τα πάντα στο πέρασμά τους. Μέχρι πριν από μερικά χρόνια τα ακραία αυτά φαινόμενα θεωρούνταν μέρος της φυσικής μεταβλητότητας, ωστόσο, πλέον, αποτελούν συνέπεια της κλιματικής αλλαγής.

Όπως εξηγεί ο κ. Μαυρογένης: “Όσο περισσότερο αυξάνεται η θερμοκρασία, τόσο περισσότερες ξηρές περιόδους έχουμε και λιγότερη υγρασία, άρα πολύ πιο εύκολα τα δάση, είτε λόγω ανθρώπινου παράγοντα και αβλεψίας, είτε από μόνα τους, όπως είναι το χαρακτηριστικό μεσογειακό οικοσύστημα, παίρνουν φωτιά”.

Μιλώντας για την Ελλάδα, ο κ. Μαυρογένης δίνει κάποια καταγεγραμμένα στοιχεία για το πώς οι πυρκαγιές, οι ακραίες βροχοπτώσεις και οι καύσωνες πρόκειται να πλήξουν ακόμη περισσότερο τη χώρα μας: “Όσον αφορά στην Ελλάδα, έχουν υπολογίσει πως σε περίπτωση που η θερμοκρασία φτάσει στον +1,5 Βαθμό, θα υπάρξουν 10% περισσότερες ραγδαίες βροχοπτώσεις, όπως ήταν η περίπτωση της Μάνδρας Αττικής, δηλαδή μέσα σε δύο με τρεις ώρες να πέσει νερό ενός ολόκληρου μήνα. Κάποιοι μπορεί να θεωρούν πως οι βροχοπτώσεις μπορεί να κάνουν καλό, καθώς θα υπάρχουν περισσότερα υδατικά αποθέματα νερού. Αυτό δεν ισχύει, γιατί, επί της ουσίας, με το νερό που πέφτει ξεπλένεται το χώμα, γι’ αυτό και βλέπουμε να κατεβαίνουν μεγάλοι χείμαρροι με λάσπες από τα βουνά. Οπότε μετά, όταν ξαναγίνει μια βροχόπτωση, ήπια, το χώμα δεν μπορεί να συγκρατήσει το νερό, άρα ξαναφεύγει στη θάλασσα. Οπότε είναι ένας κρίσιμος παράγοντας, όχι μόνο για τις υποδομές, αλλά και για τα υδατικά αποθέματα της χώρας. Μετά θα έχουμε αύξηση 41% στις δασικές εκτάσεις που θα καίγονται λόγω των πυρκαγιών που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή. Θα έχουμε 173% αύξηση των ακραίων καυσώνων, όπου ως κύμα καύσωνα εννοούμε τις θερμοκρασίες άνω των 35 Βαθμών Κελσίου για τουλάχιστον τρεις συνεχόμενες μέρες”.

Και προσθέτει: “Τα τελευταία πέντε έτη, από το 2015 και μετά, έχουμε ζήσει τα πιο ζεστά καλοκαίρια όλων των εποχών και όχι μόνο στην Ελλάδα. Κάθε χρόνο σπάμε το ένα ρεκόρ μετά το άλλο. Στη Γαλλία φέτος είχαμε 46 Βαθμούς Κελσίου. Το 2003 που είχαμε το πρώτο κύμα καύσωνα στη Νότια Γαλλία πέθαναν 30.000 άνθρωποι”.

ΤΑ ΦΥΤΑ, ΤΑ ΖΩΑ ΚΑΙ Η ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ

Τα προαναφερθέντα ακραία καιρικά φαινόμενα αποτελούν απειλή, αφού οδηγούν δεκάδες είδη φυτών και ζώων στον θάνατο. Ο κ. Μαυρογένης περιγράφει τις συνέπειες που έχουν οι πυρκαγιές, λέγοντας: “Όταν καίγονται τα δασικά οικοσυστήματα, καταστρέφονται τεράστια μέρη της χλωρίδας και της πανίδας. Η έκθεση της Διακυβερνητικής Επιστημονικής και Πολιτικής Πλατφόρμας για την Βιοποικιλότητα και τις Υπηρεσίες του Οικοσυστήματος του ΟΗΕ λέει ότι περίπου 1 εκατομμύριο είδη ζώων και φυτών από τα 8 εκατομμύρια που υπάρχουν στη Γη, απειλούνται με εξαφάνιση λόγω της ανθρωπογενούς παρέμβασης στο κλίμα και τα οικοσυστήματα. Οπότε καταλαβαίνουμε το πόσο μεγάλη ζημιά έχει γίνει ήδη και τι να περιμένουμε”.

Επίσης, ορισμένα είδη φυτών και ζώων έχουν ήδη μεταβάλει τις γεωγραφικές τους ζώνες και τις μεταναστευτικές τους συνήθειες, ωστόσο, η ταχύτητα της κλιματικής αλλαγής δυσχεραίνει την προσαρμογή τους στα νέα περιβάλλοντα, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να επιβιώσουν ούτε στις καινούργιες τους συνθήκες και έτσι να μειώνονται σε αριθμό και, αναπόφευκτα, να τείνουν να εξαφανιστούν τα επόμενα χρόνια.

Ακόμη, προσθέτει: “Επηρεάζονται και τα αποδημητικά πτηνά, το πιο ευαίσθητο μέρος από την πανίδα. Όσο πιο πολύ υποβαθμίζεται ένα οικοσύστημα, τόσο πιο εύκολο είναι να διαταραχθεί ολόκληρη η τροφική αλυσίδα και αν λείψει ένας κρίκος, καταρρέουν και όλοι οι υπόλοιποι”.

Απειλείται, επίσης, η βιοποικιλότητα, δηλαδή ο πλούτος του φυσικού κόσμου ή με άλλα λόγια η μεγάλη ποικιλία ζώων και φυτών, η οποία είναι σημαντική για την εξελικτική διαδικασία του κόσμου, αφού αλληλεπιδρά με το φυσικό περιβάλλον για να δημιουργεί τα οικοσυστήματα που στηρίζουν τους έμβιους οργανισμούς, όπως οι άνθρωποι. Όπως αναφέρει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η απώλεια της βιοποικιλότητας δεν σημαίνει απλώς ότι εξαφανίζονται σπάνια φυτά και ζώα. Σημαίνει ότι ολόκληρα οικοσυστήματα παράγουν λιγότερο και γίνονται πιο ευάλωτα σε εξωτερικούς κραδασμούς. Τα αποθέματα ψαριών, τα γόνιμα εδάφη και οι πληθυσμοί μελισσών απειλούνται με αφανισμό.

Η ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΖΩΗ ΚΑΙ ΟΙ ΩΚΕΑΝΟΙ ΠΟΥ “ΦΛΕΓΟΝΤΑΙ”

Η αύξηση της θερμοκρασίας παρατηρείται όχι μόνο στην ατμόσφαιρα, αλλά και στη θερμοκρασία της θάλασσας , επηρεάζοντας άμεσα τα θαλάσσια είδη. Τα νερά γίνονται πιο ζεστά χρόνο με τον χρόνο και αυτό διαταράσσει τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Πολλά είδη υφίστανται αλλαγές στον κύκλο ζωής τους και μεταναστεύουν βορειότερα και σε υψηλότερα υψόμετρα, ενώ διάφορα χωροκατακτητικά είδη έχουν εμφανιστεί ή διευρύνει την παρουσία τους. Θαλάσσια είδη, μεταξύ των οποίων εμπορικής σημασίας αλιευτικά αποθέματα, μεταναστεύουν επίσης βορειότερα. Αυτές οι αλλαγές επηρεάζουν διάφορες υπηρεσίες των οικοσυστημάτων και οικονομικούς τομείς όπως η γεωργία, η δασοπονία και η αλιεία.

Το Reuters σε αφιέρωμά του με τίτλο “Ocean Shock: The Climate crisis beneath the waves” διαπιστώνει ότι κάτω από τα κύματα στα ανοιχτά της Ανατολικής Ακτής των ΗΠΑ μέχρι τις ακτές της δυτικής Αφρικής, τα πλάσματα της θάλασσας τρέχουν για να σωθούν, και, ως αποτέλεσμα, οι κοινωνίες που βασίζονται σε αυτά είναι αντιμέτωπες με σημαντικά προβλήματα. Καθώς τα νερά θερμαίνονται, ψάρια και άλλα είδη θαλάσσιας ζωής κινούνται προς τους πόλους, προσπαθώντας να βρουν τις θερμοκρασίες που χρειάζονται για να αναπαραχθούν και να επιβιώσουν. Ο αριθμός των πλασμάτων που συμμετέχουν σε αυτήν την κολοσσιαία διασπορά ενδεχομένως να είναι κατά πολύ μεγαλύτερος οποιωνδήποτε κλιματικών επιπτώσεων έχουμε δει στην ξηρά.

Στον βόρειο Ατλαντικό των ΗΠΑ, για παράδειγμα, τα αλιευτικά δεδομένα δείχνουν πως, τα τελευταία χρόνια, τουλάχιστον το 85% των σχεδόν 70 ειδών που παρακολουθούνται από τις ομοσπονδιακές αρχές έχουν μετατοπιστεί βορειότερα ή σε μεγαλύτερα βάθη, ή και τα δύο, εν συγκρίσει με όσα ίσχυαν μέσα στο περασμένο μισό αιώνα. Και οι πιο δραματικές αλλαγές έχουν λάβει χώρα μέσα στα τελευταία 10-15 χρόνια.

Σύμφωνα με μελέτη που διεξήγαγε το WWF Αυστραλίας σε συνεργασία με το πρόγραμμα “Rivers to Reef to Turtles project” , μόνο θηλυκές θαλάσσιες χελώνες γεννιούνται στον Μεγάλο Κοραλλιογενή Ύφαλο της Αυστραλίας, καθώς, λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας, στην περιοχή δεν γεννιούνται πλέον αρσενικές χελώνες, αλλά μόνο θηλυκές. Το φύλο των χελωνών καθορίζεται από τη θερμοκρασία που υπάρχει κατά την επώαση των αυγών, με τις υψηλότερες θερμοκρασίες να ευνοούν τη γέννηση θηλυκών και τις χαμηλότερες τη γέννηση αρσενικών χελωνών. Συνεπώς, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, ο πληθυσμός των πράσινων χελωνών στα βόρεια του Κουίνσλαντ στην Αυστραλία απειλείται σημαντικά.

Επίσης, όπως αναφέρει μελέτη του Πανεπιστημίου της Αδελαΐδας, η κλιματική αλλαγή απειλεί τα ψάρια και τη διατροφική ασφάλεια στον πλανήτη, καθώς οι πληθυσμοί πολλών ψαριών, μεταξύ των οποίων και ορισμένων από τα πλέον εμπορικά είδη που περιλαμβάνονται στο διατροφολόγιο των ανθρώπων, απειλούνται από την αύξηση της θερμοκρασίας των θαλασσών, δεδομένου ότι η αλλαγή αυτή της θερμοκρασίας επηρεάζει σημαντικά την πηγή, αλλά και τη διαθεσιμότητα της τροφής τους.

Η ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Όπως σε πολλά μέρη του κόσμου, έτσι και στην Ελλάδα, παρατηρείται η μετανάστευση θαλάσσιων ειδών, επηρεάζοντας σημαντικά την αλιεία της χώρας μας και κατ’ επέκταση τον κοινωνικό και επαγγελματικό τομέα. Αφενός τα διάφορα είδη ψαριών μεταναστεύουν προς ψυχρότερα κλίματα και προς θερμοκρασίες που ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους. Αφετέρου, άλλα είδη, τα οποία ζουν σε θερμά θαλάσσια κλίματα, βρίσκουν πρόσφορο έδαφος στα ελληνικά νερά, που γίνονται ακόμη πιο ζεστά με την άνοδο της θερμοκρασίας, και έτσι μετακινούνται προς τα δικά μας ύδατα. Πρόκειται για τα λεγόμενα “χωροκατακτητικά ξένα είδη” και πολλά από αυτά θεωρούνται επικίνδυνα και επιβλαβή για τα ύδατα.

Σύμφωνα με τον κ. Μαυρογένη, στην Ελλάδα έχουμε την εισβολή των ξενικών ειδών. “Αυτά που βλέπουμε τελευταία είναι το λεοντόψαρο και ο λαγοκέφαλος. Είναι ψάρια τα ποία υπήρχαν στην Ερυθρά Θάλασσα όπου είναι πιο θερμά τα νερά και όσο περισσότερο θερμαίνονται τα νερά στην Ελλάδα, έρχονται προς τα εδώ. Είναι χωροκατακτητικά. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχουν φυσικούς θηρευτές τα δικά μας νερά , δηλαδή δεν μπορεί να τα φάει κάποιο ψάρι, οπότε συνεχώς επεκτείνονται. Το ίδιο συμβαίνει και με τις μέδουσες. Όσο περισσότερο αυξάνεται η θερμοκρασία και απορροφά διοξείδιο του άνθρακα η θάλασσα, τόσο λιγότερο οξυγόνο έχει. Άρα, λιγότερα ψάρια μπορούν να ζήσουν εκεί που δεν υπάρχει οξυγόνο και ζουν οργανισμοί, οι οποίοι δεν χρειάζονται τόσο πολύ, όπως είναι οι μέδουσες”.

All for Blue: “Αν δεν αλλάξει η κατάσταση, ως το 2048 θα έχουμε στη θάλασσα περισσότερα σκουπίδια παρά ψάρια”

ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

Σε όλα τα παραπάνω έρχονται να προστεθούν και οι τόνοι σκουπιδιών και απορριμμάτων που συναντάμε σε θάλασσες, ακτές και σε κάθε γωνιά του πλανήτη, που δυσχεραίνουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση και δημιουργούν τεράστια προβλήματα. Τα απορρίμματα από πλαστικό απελευθερώνουν, επίσης, στην ατμόσφαιρα αέρια, τα οποία προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, συμβάλλοντας έτσι στην κλιματική αλλαγή και δημιουργώντας τα προαναφερόμενα φαινόμενα.

Η Κατερίνα Τοπούζογλου, ιδρύτρια της διεθνούς, μη κερδοσκοπικής εταιρείας “All for Blue”, δραστηριοποιείται στις θάλασσες όλου του κόσμου, με τους υποβρύχιους και παράκτιους καθαρισμούς σκουπιδιών μαζί με την ομάδα της ετησίως. Παράλληλα, κάνουν σεμινάρια σε παιδιά, αλλά και σε όλες τις ηλικίες, σχετικά με τον καθαρισμό των παραλιών και την ενημέρωσή τους για το μέγεθος του προβλήματος. “Τα παιδιά είναι το καλύτερο και το αγαπημένο μας κοινό, γιατί βλέπουμε ότι τα παιδιά έχουν ανάγκη από έμπνευση. Από το πρώτο βίντεο που προβάλλουμε στο σεμινάριο, βλέπουμε πόσο ενθουσιάζονται και πόσο έτοιμα είναι να πάμε αμέσως μετά για καθαρισμό. Θέλουμε να τους δείξουμε τον τρόπο, ώστε να συνεχιστεί αυτό και να αφήσουμε κάτι πίσω μας. Όταν τα παιδιά δουν τα σκουπίδια και πάθουν σοκ, αποκλείεται στο μέλλον να πετάξουν τα ίδια σκουπίδια στη θάλασσα”.

Η κυρία Τοπούζογλου, μιλώντας στο News 24/7, αναφέρει, αρχικά, πως χρόνο με τον χρόνο οι θάλασσες γίνονται όντως πιο ζεστές και πως η αύξηση της θερμοκρασίας στον βυθό είναι πλήρως αισθητή και αντιληπτή. “Πριν από δέκα χρόνια δεν μπορούσαμε να μπούμε λόγω του κρύου νερού, τώρα οι θάλασσες είναι πιο ζεστές. Το βλέπουμε και από τη διαφορά στις στολές του δύτη που φοράμε”. Η κ. Τοπούζογλου δηλώνει για τη δράση της οργάνωσης: “Είμαστε μια αυτόνομη, ανεξάρτητη ελληνική ομάδα, αλλά ακολουθούμε πρωτόκολλο από την Αμερική και, έτσι, καταγράφουμε τα σκουπίδια σε μια παγκόσμια βάση δεδομένων. Βλέπουμε τι σκουπίδια καταγράφονται για κάθε χώρα, ενώ γίνεται αναλυτική καταγραφή για τα είδη των σκουπιδιών που βρήκαμε, όπως για παράδειγμα τον αριθμό από πλαστικά καλαμάκια, γόπες κλπ”.

Επίσης, μιλά για το μέγεθος των απορριμμάτων που συγκεντρώνουν, λέγοντας: “Η κατάσταση στη θάλασσα είναι τραγική. Τα σκουπίδια αυξάνονται ολοένα και σύμφωνα με μια έρευνα του 2014, αν δεν αλλάξει η κατάσταση, μέχρι το 2048 θα έχουμε στη θάλασσα περισσότερα σκουπίδια παρά ψάρια. Δυστυχώς, έχουμε πάρα πολλά μέρη στην Ελλάδα όπου αυτό συμβαίνει ήδη. Όταν βουτάμε, είτε για αναψυχή είτε για καθαρισμό, βλέπουμε τον όγκο των σκουπιδιών και η κατάσταση, δυστυχώς, δεν έχει επιστροφή, είναι πάρα πολύ σοβαρά τα πράγματα. Βλέπουμε εγκλωβισμένα ζώα σε σκουπίδια και πλαστικά ή βλέπουμε ψάρια να τρώνε πλαστικές σακούλες. Είναι πολύ κρίσιμη η κατάσταση”.

ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΜΠΟΥΚΑΛΙΑ ΣΕ ΤΡΙΨΗΦΙΑ ΒΑΘΗ

Θα πρέπει να γίνει κατανοητό πως τα πλαστικά απορρίμματα δημιουργούν δυσμενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον και πως υπάρχει άρρηκτη σχέση ανάμεσα στα σκουπίδια και στην γιγάντωση της κλιματικής αλλαγής, αφού το πολυαιθυλένιο, το πιο διαδεδομένο πολυμερές που χρησιμοποιείται για την κατασκευή τους, προκαλεί τεράστια έκλυση αερίων του θερμοκηπίου. Η κ. Τοπούζογλου αναφέρεται στο μέγεθος, αλλά και στο είδος των σκουπιδιών που συναντά κανείς στις παραλίες και στις θάλασσες, με τα στοιχεία να είναι σοκαριστικά.

Όπως λέει: “Δυστυχώς, τα σκουπίδια έχουν φτάσει σε πολύ μεγάλο βάθος. Οι ειδικοί που έχουν κατέβει σε πολύ μεγάλα, σε τριψήφια βάθη, εντοπίζουν πλαστικά μπουκάλια. Μέχρι τώρα, στο σύνολο, έχουμε βγάλει 204 τόνους σκουπιδιών και έχουμε κάνει σεμινάριο σε πάνω από 55.000 χιλιάδες μαθητές. Σε κάθε δράση που κάνουμε, βγάζουμε μέσο όρο από 500 μέχρι 800 κιλά σκουπιδιών. Στην Ελλάδα, τα πιο συνηθισμένα σκουπίδια που βγάζουμε είναι πάρα πολλές πλαστικές σακούλες, καλαμάκια, ποτήρια του καφέ και καπάκια, αλουμινένια κουτάκια από αναψυκτικά, τα οποία τυχαίνει να είναι και πάρα πολύ παλιά, δηλαδή έχει τύχει να βγάλουμε κουτάκι από τη δεκαετία του 80. Τα πιο παράξενα σκουπίδια που έχουμε βρει από παραλίες είναι μηχανάκια, λεκάνες τουαλέτας, σόμπες, καρότσια σουπερμάρκετ, χριστουγεννιάτικο δέντρο, καναπέ, καρότσι μωρού και καλοριφέρ”.

Όλα αυτά τα σκουπίδια που πετάνε οι άνθρωποι στο νερό δημιουργούν τεράστια μόλυνση και ρύπανση, με αποτέλεσμα οι θαλάσσιοι οργανισμοί και όχι μόνο να αντιμετωπίζουν ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα, πέρα από την υπάρχουσα δυσμενή κατάσταση της υψηλής θερμοκρασίας. Η κ. Τοπούζογλου εξηγεί, πώς μπορούμε να αλλάξουμε συνήθειες, καταρρίπτοντας τη λύση των βιοδιασπώμενων προϊόντων και δίνοντάς μας νέες εναλλακτικές.

Όπως λέει: “Τα βιοδιασπώμενα προϊόντα είναι βιοδιασπώμενα μόνο υπό συνθήκες. Δηλαδή, μία βιοδιασπώμενη σακούλα ή ένα βιοδιασπώμενο καλαμάκι όταν θα πέσει στη θάλασσα και προσπαθήσουμε να το μαζέψουμε, με το που το ακουμπήσουμε, τότε γίνεται χίλια κομμάτια. Μετατρέπεται αμέσως σε μικροπλαστικό, που είναι αυτό ακριβώς που δεν θέλουμε στη θάλασσα. Δεν μπορεί να γίνει η διάσπαση. Οπότε τα βιοδιασπώμενα δεν είναι η λύση, καθώς δημιουργείται ακόμη μεγαλύτερη ρύπανση. Όταν αυτά διασπαστούν, δεν μπορούν να μαζευτούν από τη θάλασσα. Ούτε η ανακύκλωση είναι λύση. Η λύση είναι να αλλάξουμε όλοι συνήθειες και να μειώσουμε τα ανθρώπινα ίχνη στον πλανήτη. Όσον αφορά τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να βελτιωθούμε είναι να χρησιμοποιούμε επαναχρησιμοποιούμενα προϊόντα, επαναχρησιμοποιούμενο ποτήρι ή θερμός, πάνινες τσάντες για τα ψώνια μας και ανοξείδωτο καλαμάκι ή μακαρόνι ή καθόλου καλαμάκι”.

Κολυδάς: Κλιματική Αλλαγή – “Οι αντιθέσεις που υπηρετούν τη φύση”

Ο ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΗΣ ΕΜΥ, Θ. ΚΟΛΥΔΑΣ, ΓΡΑΦΕΙ ΣΤΟ NEWS 24/7

Πριν από λίγα χρόνια ακούγαμε συνέχεια τους όρους όπως η “υπερθέρμανση του πλανήτη”, η “αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών” , το “λιώσιμο των πάγων” και άλλα σχετικά, με τις αρνητικές επιπτώσεις στον πλανήτη και κατ’ επέκταση στον άνθρωπο. Σήμερα χρησιμοποιείται μόνο ένα όρος για να υπονοηθεί αυτή η “καταστροφή” : Η “Κλιματική αλλαγή” Γιατί αυτό; Πολύ απλά διότι ο όρος “κλιματική αλλαγή” εμπεριέχει και την αναφορά στα φυσικά αίτια, μια διαδικασία φυσιολογική πάνω στον πλανήτη Γη, αφού πρόκειται για μια κλιματολογική διακύμανση ενός πλανήτη που είναι ζωντανός και διαρκώς αλλάζει. Γυρίζοντας πολύ πίσω στο χρόνο και πηγαίνοντας στο “τα πάντα ρεί” του Ηρακλείτου, θα βρούμε πολλές απαντήσεις σε σύγχρονα ερωτήματα, καθώς μέσα από την σκέψη του φιλοσόφου αναλύονται πλευρές της φυσικής πραγματικότητας. Το ενδιαφέρον του δεν είναι επικεντρωμένο μόνο στην περιγραφή της φύσης, αλλά στο νόημά της. Αυτό που στα χρόνια μας μάλλον έχουμε απωλέσει. Εκείνο που κυρίως απασχολεί τον Ηράκλειτο είναι η ανθρώπινη οπτική και το πώς ο άνθρωπος κατανοεί την πραγματικότητα που τον περιβάλλει, πώς κατανοεί τη θέση του μέσα στον κόσμο, πώς κατανοεί τον ίδιο του τον εαυτό. Η φύση, σε πρώτη προσέγγιση, εμφανίζεται ως πεδίο μάχης. Ως παράδειγμα αναφέρουμε μια σημερινή πραγματικότητα, όπου στη Γη η θερμοκρασία αυξάνεται και αυτό είναι αποτέλεσμα κυρίως του φυσικού κύκλου της Εποχής των Πάγων. Τα τελευταία 10.000 χρόνια όπως γνωρίζουμε η Γη διανύει μια μεσοπαγετώδη φάση, με σχετικά μικρές διακυμάνσεις του κλίματος. Αρκετές μελέτες που ασχολούνται με τη σύνθεση των παγετώνων, τους δακτυλίους της ετήσιας ανάπτυξης των δέντρων, το υψόμετρο των πάγων στους πόλους και δείχνουν από το 800 μ.Χ. μέχρι το 1350 μ.Χ. το κλίμα ήταν αρκετά θερμότερο από το σημερινό (Μεσαιωνική Θερμή Περίοδος). Παρακάτω θα εξηγήσουμε ότι υπάρχουν σχετικές έρευνες οι οποίες μας πιστοποιούν ότι πρώτα αυξάνεται η παγκόσμια θερμοκρασία και αργότερα ακολουθεί η αύξηση του CO2. Καθώς οι ωκεανοί ζεσταίνονται, απελευθερώνουν αυξανόμενες ποσότητες CO2 στην ατμόσφαιρα. Tα επίπεδα του CO2 αυξάνονται και μειώνονται παγκοσμίως, ανάλογα με τη παγκόσμια θερμοκρασία, και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το κρύο νερό είναι ικανό να διατηρεί περισσότερο CO2 από ότ,ι το ζεστό νερό.

Σε μια πρόσφατη ανάρτησή μου στο Twitter έκανα μια αναφορά στην “αρχή της φυγής προ της βίας” ( αρχή Le Chatellier-Van’t Hoff) μια χημική διεργασία και έθετα το ερώτημα αν αυτή η αρχή που σχετίζεται με τις χημικές αντιδράσεις, μπορούσε να συνδέεται και με το σύγχρονο θέμα της κλιματικής αλλαγής. H αρχή αυτή αναφέρει ότι “όταν μεταβάλλουμε έναν από τους συντελεστές ισορροπίας, η θέση της χημικής ισορροπίας μετατοπίζεται προς εκείνη την κατεύθυνση που τείνει να αναιρέσει τη μεταβολή που επιφέραμε”.

 

Με άλλα λόγια έθετα το ερώτημα αν αυτή η άνοδος της θερμοκρασίας που “εμείς επιφέραμε” μήπως μας οδηγήσει σε πτώση της στο απώτερο μέλλον. Βέβαια αυτή η “πολυπόθητη ισορροπία” ενός πειράματος, δεν υπάρχει σε ένα ανοιχτό σύστημα όπως είναι η γη. Τα πάντα μεταβάλλονται συνεχώς και οι μορφές των πραγμάτων εναλλάσσονται όπως η φωτιά, ο πόλεμος και η έρις αυτές οι προσφιλείς έννοιες του Ηρακλείτου, που εκφράζουν την κοσμική αστάθεια και τη μεταλλαγή. Αυτές ουσιαστικά που εκφράζουν σε ένα μεγάλο βαθμό και την σημερινή κοινωνία, τις φυσικές διεργασίες και την πραγματικότητα. Για να αντιληφθεί κάποιος την αληθινή δομή της πραγματικότητας θα πρέπει πρώτα να απαλλαγεί από τις προκαταλήψεις και τις “βεβαιότητές” του.

ΜΗΠΩΣ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΙ ΑΛΛΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ;

Όπως παρατηρούμε στο παρακάτω γράφημα, κατά τη διάρκεια τουλάχιστον των τελευταίων 400.000 ετών, το κλίμα της Γης έχει σημειώσει διακυμάνσεις – σε χρονικές κλίμακες της τάξεως δεκάδων εκατομμυρίων ετών- μεταξύ παγετωδών και μεσοπαγετωδών περιόδων, ανάλογων με αυτήν που διανύουμε στις ημέρες μας. Οι πάγοι της Ανταρκτικής έχουν διατηρήσει μνήμες αυτών των μεγάλων κλιματικών διακυμάνσεων. Κι όμως, τα δεδομένα που παρέχει ο πάγος συνιστούν ότι η αύξηση διοξειδίου του άνθρακα (CΟ2 ) αρχίζει μερικούς αιώνες μετά την έναρξη της ανόδου της θερμοκρασίας που παρατηρήθηκε στην Ανταρκτική, στα τέλη της τελευταίας δημιουργίας παγετώνων.

Η καλύτερη σημερινή εκτίμηση υπολογίζει αυτή την καθυστέρηση σε περίπου 400-800 χρόνια. Αν δεν ανατραπούν τα παραπάνω συμπεράσματα από νέες έρευνες και επειδή η απελευθέρωση του CO2 από τους ωκεανούς του πλανήτη υστερεί σε σχέση με τις αλλαγές της θερμοκρασίας της γης, τίθεται το ερώτημα μήπως θα πρέπει να περιμένουμε τελικώς να δούμε τα παγκόσμια επίπεδα CO2 να συνεχίζουν να αυξάνουν για άλλα οκτακόσια χρόνια μετά το τέλος της τρέχουσας μεσοπαγετωνικής θερμής περιόδου της γης ; Με άλλα λόγια, μήπως θα πρέπει ήδη να είμαστε οκτακόσια χρόνια εντός της επερχόμενης Εποχής των Πάγων πριν τα παγκόσμια επίπεδα CO2 αρχίζουν να μειώνονται σαν αντίδραση στην αύξηση της ψύξης των ωκεανών του κόσμου;

Φυσικά , απάντηση στο παραπάνω ερώτημα δεν πρόκειται να πάρουμε άμεσα. Σχετικά με το ερώτημα αν είναι ανθρωπογενή τα αίτια της κλιματικής αλλαγής, λόγω των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τις ανθρώπινες δράσεις, τα ντετερμινιστικά αυτά επιχειρήματα είναι φορτισμένα με ευθύνη και ενοχή στις δραστηριότητες του ανθρώπου. Όλα αυτά γίνονται υπό το πρίσμα μιας δημόσιας ανάγνωσης όπου όλοι έχουμε διαπιστώσει ότι διοχετεύεται επί σειρά ετών ένας τεράστιος όγκος υλικού για να υποστηρίξει αυτή την άποψη. Πολλοί ισχυρίζονται ότι για τη συμβολή στη θέρμανση του πλανήτη μπορεί να έχει ρόλο η ενίσχυση του φαινομένου του θερμοκηπίου, η οποία οφείλεται στην αύξηση του CO2 στην ατμόσφαιρα, καθώς και των άλλων αερίων λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Λέμε “μπορεί” διότι ξεχνάμε ότι το κυριότερο θερμοκηπικό αέριο που συνεισφέρει περισσότερο στην συγκράτηση της θερμοκρασίαςτου πλανήτη δεν είναι το διοξείδιο του άνθρακα, αλλά οι υδρατμοί οι οποίοι μετέχουν κατά 95% στο φαινόμενο της θέρμανσης. Μόλις της τελευταία δεκαετία άρχισε να ερευνάται σε βάθος το θέμα αυτό . Κατά τα άλλα ησυνεισφορά του διοξειδίου του άνθρακα στην θέρμανση είναι της τάξης του 3.6% και από αυτό, το ανθρωπογενές είναι μόνο το 0.117 %.

Στο σημείο αυτό γεννώνται πολλά ερωτήματα που θα μπορούσε να δώσει απαντήσεις όχι πλέον ένας φυσικός επιστήμονας, αλλά ένας σύγχρονος κοινωνιολόγος και ενδεχομένως ένας πολιτικός αναλυτής. Ένας ειδικός ο οποίος θα δει το θέμα με μια άλλη οπτική , όχι πλέον τεχνικά αλλά κοινονικο-οικονομικά. Ο Merton δεν παρέλειπε να επισημαίνει στο βιβλίο του “The Sociology of Science” ότι μερικές φορές, μπορούν να παρατηρηθούν φαινόμενα “επιστημονικής απάτης”, απόκρυψης αποτελεσμάτων ή επιλεκτικής διάχυσής τους και προκαταλήψεων εις βάρος ορισμένων ατόμων ή ομάδων. Υποστήριζε ότι τα συμφέροντα που επηρεάζουν την επιστημονική γνώση θα μπορούσαν να προέρχονται από διάφορους κοινωνικούς θεσμούς, να είναι οικονομικά, πολιτικά, θρησκευτικά ή και πολιτιστικά. Επιπλέον, μπορεί να παράγονται από επαγγελματικές επιστημονικές δραστηριότητες σε καθαρά επιστημονικά θέματα. Με την τελευταία έννοια, συμπεριελήφθησαν και τα γνωστικά συμφέροντα, που αναγκάζουν, για παράδειγμα, τους επιστήμονες να αποδεχθούν ή να απορρίψουν τις ιδέες, που τους ευνοούν ή τους ζημιώνουν, ανάλογα με το αν αυτές συνεπάγονται, αντίστοιχα, αύξηση ή μείωση της αξιοπιστίας της δουλειάς τους.

Στη σύγχρονη βιβλιογραφία στο βιβλίο του Ζαν-Ζακ Σαλομόν “Επιβιώνοντας της επιστήμης” αποδεικνύεται ότι σε πολλές περιπτώσεις η επιστήμη είναι πλέον δέσμια των εκάστοτε πολιτικών σκοπιμοτήτων. Ο Σαλομόν στο βιβλίο του ισχυρίζεται ότι στην εποχή μας, που ουσιαστικά αρχίζει μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, επιστήμη και τεχνολογία οδεύουν “βίους παράλληλους” και αναπτύσσονται σε ένα υπεργιγαντωμένο κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον, που οι ίδιες κατά κάποιον τρόπο διαμόρφωσαν και το οποίο έκτοτε τις αλληλοχαρακτηρίζει. Το βιβλίο υπαινίσσεται, όπως άλλωστε φαίνεται από τον τίτλο του, μια έντονη ανησυχία για το μέλλον του πλανήτη μας, για κινδύνους που σχετίζονται με τα οικολογικά προβλήματα, τα οποία η επιστήμη καλείται να αντιμετωπίσει, αλλά κατά κάποιον τρόπο η ίδια δημιούργησε, ή αλόγιστα η ίδια οξύνει σε ένα πλαίσιο αβεβαιότητας και μη αναστρεψιμότητας.

Εκείνο που πρέπει όλοι μας να καταλάβουμε είναι ότι οι αλλαγές του κλίματος πάντοτε γινόταν και θα συνεχίσουν να γίνονται, ενώ σε πολλές περιπτώσεις αυτές οι αλλαγές κατ’ ανάγκη δεν συνδέονται με την εμφάνιση ακραίων ή έντονων καιρικών φαινομένων. Τούτο διότι στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν είναι ακραία τα φαινόμενα, αλλά μόνο τα αποτελέσματά τους. Δηλαδή σε πολλές περιπτώσεις ο χαρακτηρισμός ενός καιρικού φαινομένου ως ακραίο είναι αποτέλεσμα των καταστροφών ή των θανάτων που προκάλεσε σε μία περιοχή και αυτό κρίνεται εκ του αποτελέσματος. Σε πολλές περιπτώσεις οι ευθύνες μετατίθενται στο…. καιρικό φαινόμενο και όχι στο γεγονός που το προκάλεσε. Αυτή η τακτική “βολεύει “πολλούς , ειδικά όταν υπάρχουν περιπτώσεις όπου παρατηρούνται σημαντικές ελλείψεις υποδομών, ή έχουν παρουσιαστεί φαινόμενα αδράνειας των μηχανισμών πρόληψης. Τα σφάλματα και οι ευθύνες τότε μεταφέρονται στον … Θεό, επιβεβαιώνοντας την άποψη ότι η κλιματική αλλαγή μάλλον έχει επιδράσει περισσότερο στην ηθική , στις συμπεριφορές , στον τρόπο σκέψης μας , και αυτή είναι εκείνη που μας οδηγεί στο να μπαζώνουμε τα ρέματα , να καίμε τα δάση μας και να χτίζουμε αυθαίρετα χωρίς κανόνες και νόμους. Γεννάται το ερώτημα μήπως τελικώς πρέπει να φωτίσουμε μια άλλη γωνιά της σκέψης μας με τέτοιο τρόπο ώστε να αποκαλυφθεί και μια δεύτερη, αναπάντεχη πλευρά των κρατούντων πραγμάτων;Μήπως τελικώς εκεί όπου εμείς οι σύγχρονοι άνθρωποι βλέπομε αντίθεση, υπάρχει ενότητα και όπου ενότητα, υπάρχει αντίθεση;Όπου τομή, συνέχεια. Μήπως οι δύο όψειςμπορεί να συνυπάρχουν; Οι γιατροί μάς ωφελούν προκαλώντας μας πόνο. Η αρχή και το τέλος σε έναν κύκλο ταυτίζονται, όπως και ο κατήφορος με τον ανήφορο. Η χόρταση προϋποθέτει την πείνα, η ανάπαυση την κούραση, η υγεία την αρρώστια, η μέρα τη νύχτα, ο πόλεμος την ειρήνη. Μήπως η φύση ξέρει ακόμη να κρύβει καλά τα μυστικά της όπως έλεγε ο μεγάλος φιλόσοφος;” Η φύσις κρύπτεσθαι φιλεῖ” — Ηράκλειτος.

Η Συνθήκη του Παρισιού

Η ΠΡΩΤΗ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ, ΝΟΜΙΚΑ ΔΕΣΜΕΥΤΙΚΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ

Από τις 30 Νοεμβρίου έως τις 12 Δεκεμβρίου 2015 πραγματοποιήθηκε στο προάστιο του Παρισιού, Λε Μπουρζέ, η Διάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή 2015 (2015 United Nations Climate Change Conference, COP 21 ή CMP 11). Ήταν η 21η ετήσια σύνοδος της Διάσκεψης των Συμβαλλομένων Μερών των Ηνωμένων Εθνών της σύμβασης – Πλαίσιο για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC) του 1992 και η 11η σύνοδος της Διάσκεψης των Συμβαλλομένων Μερών του Πρωτοκόλλου του Κιότο του 1997. Ο στόχος του συνεδρίου ήταν να επιτευχθεί μια καθολική συμφωνία για το κλίμα, από όλα τα έθνη του κόσμου. Για πρώτη φορά, η Διάσκεψη έληξε με συμφωνία των κρατών που έλαβαν μέρος, η οποία έχει ως στόχο τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας της Γης “αρκετά λιγότερο από 2 βαθμούς Κελσίου” μέχρι το 2100.

H Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή αποτελεί την πρώτη οικουμενική, νομικά δεσμευτική παγκόσμια συμφωνία για το κλίμα. Υπογράφηκε από περίπου 200 χώρες στις 22 Απριλίου 2016 και κυρώθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση στις 5 Οκτωβρίου 2016.

Τον Νοέμβριο του 2019, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι εκκινούν τη διαδικασία αποχώρησής τους από τη συμφωνία του Παρισιού. Κατ’ εφαρμογήν των όρων της, υπέβαλαν επίσημη γνωστοποίηση στα Ηνωμένα Εθνη. Η αποχώρηση θα τεθεί σε ισχύ έναν χρόνο μετά την γνωστοποίηση, καθώς σύμφωνα με το κείμενο που διαπραγματεύθηκε στο τέλος του 2015 ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, καμία χώρα δεν μπορεί να αποχωρήσει πριν από την τρίτη επέτειο της έναρξης ισχύος της.

Τα κύρια στοιχεία της Συμφωνίας:

– Μακροπρόθεσμος στόχος: οι κυβερνήσεις συμφώνησαν να συγκρατήσουν την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη αρκετά κάτω από τους 2°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα και να συνεχίσουν τις προσπάθειες να την περιορίσουν στον 1,5°C

– Συνεισφορές: πριν και κατά τη διάσκεψη των Παρισίων, οι χώρες υπέβαλαν ολοκληρωμένα εθνικά σχέδια δράσης για το κλίμα με στόχο τη μείωση των εκπομπών τους

– Φιλοδοξία: οι κυβερνήσεις συμφώνησαν να γνωστοποιούν ανά 5ετία τις συνεισφορές τους με σκοπό τον καθορισμό πιο φιλόδοξων στόχων

– Διαφάνεια: δέχθηκαν επίσης να γνωστοποιούν μεταξύ τους και στο κοινό την πρόοδό τους προς την επίτευξη των στόχων τους, με σκοπό την εξασφάλιση διαφάνειας και εποπτείας

– Αλληλεγγύη: η ΕΕ και άλλες ανεπτυγμένες χώρες θα εξακολουθήσουν να παρέχουν χρηματοδότηση για το κλίμα, προκειμένου να βοηθήσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες τόσο να μειώσουν τις εκπομπές όσο και να θωρακιστούν έναντι των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.

COP25: Η χαμένη (μεγάλη) ευκαιρία της διεθνούς κοινότητας

Μετά από έναν χρόνο, που σημαδεύτηκε από κλιματικές καταστροφές κάθε είδους, τις ηχηρές εκκλήσεις εκατομμυρίων νέων που κατέβηκαν στους δρόμους πίσω από την έφηβη Σουηδέζα Γκρέτα Τούνμπεργκ. οι χώρες που υπέγραψαν τη Συμφωνία του Παρισιού υπέστησαν μια άνευ προηγουμένου πίεση, για αυτή την COP25, υπό την προεδρία της Χιλής, που μεταφέρθηκε στη Μαδρίτη λόγω της κρίσης που πλήττει τη χώρα. Μετά το τέλος της διάσκεψης που πραγματοποιήθηκε από τις 9 έως τις 13 Δεκεμβρίου του 2019 και υπερέβη κατά 40 και πλέον ώρες το αρχικό πρόγραμμα, κανείς δεν είδε στα κείμενα που εγκρίθηκαν να αντανακλάται το αίτημα για ριζοσπαστικές και άμεσες ενέργειες.

Μάλιστα, ο ΓΓ των Ηνωμένων Εθνών, εκφράζοντας την απογοήτευσή του για το αποτέλεσμα της Διάσκεψης, δήλωσε πως “η διεθνής κοινότητα έχασε μια σημαντική ευκαιρία να σταθεί στο ύψος της κλιματικής κρίσης,  να αποδείξει ότι έχει μεγαλύτερες φιλοδοξίες στον τομέα της μείωσης των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου, της προσαρμογής και της χρηματοδότησης της κλιματικής κρίσης”.

Το τελικό κείμενο καλεί πράγματι για “επείγουσες ενέργειες” προκειμένου να μειωθεί η απόσταση ανάμεσα στις δεσμεύσεις και τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού για τη μείωση της αύξησης της θερμοκρασίας στους +2 βαθμούς Κελσίου, ακόμη και στον 1,5 βαθμό Κελσίου. Όμως το λεκτικό είναι “στρυφνό” και το αποτέλεσμα “μέτριο”, σύμφωνα με την Κατρίν Αμπρέ, από το Climate Action Network. “Οι κύριοι δρώντες από τους οποίους αναμενόταν πρόοδος δεν ανταποκρίθηκαν στις προσδοκίες”, δήλωσε η Λοράνς Τουμπιανά, αρχιτέκτονας της Συμφωνίας του Παρισιού, σημειώνοντας ωστόσο πως η συμμαχία των νησιωτικών ευρωπαϊκών, αφρικανικών και λατινοαμερικανικών χωρών επέτρεψε να “βγει το λιγότερο κακό δυνατό αποτέλεσμα, ενάντια στη βούληση των μεγάλων ρυπαντών”.

Με τον σημερινό ρυθμό εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, ο υδράργυρος μπορεί να αυξηθεί μέχρι 4 ή και 5 βαθμούς Κελσίου μέχρι το τέλος του αιώνα. Ακόμα κι αν οι περίπου 200 χώρες που υπέγραψαν τη Συμφωνία του Παρισιού τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους, η υπερθέρμανση μπορεί να ξεπεράσει τους τρεις βαθμούς Κελσίου.

Ως εκ τούτου για να μειωθεί αυτή η απόκλιση όλες οι χώρες πρέπει να υποβάλουν μέχρι την COP26 που θα διεξαχθεί στη Γλασκόβη το επόμενο έτος μια αναθεωρημένη εκδοχή των σχεδίων τους για μειώσεις εκπομπών. Όμως δύο εβδομάδες συζητήσεων ανέδειξαν μια ολοφάνερη διαίρεση στο πλαίσιο της διεθνούς κοινότητας όσον αφορά τους στόχους αυτούς.

Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος: Μπροστά στη μεγαλύτερη πρόκληση του αιώνα

ΤΑ ΚΕΝΑ ΜΕΤΑΞΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΩΝ ΤΗΣ ΕΕ

Στην Έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος με τίτλο “Το ευρωπαϊκό περιβάλλον – κατάσταση και προοπτικές 2020” (έκθεση SOER 2020), αναφέρεται ρητά η ανάγκη να βρεθούν επείγουσες συστημικές λύσεις.

Η Έκθεση εντοπίζει σοβαρά κενά μεταξύ της κατάστασης του περιβάλλοντος και των υφιστάμενων βραχυπρόθεσμων και μεσοπρόθεσμων στόχων πολιτικής της ΕΕ. Οι προσδοκίες των πολιτών να μπορούν να ζουν σε ένα υγιεινό περιβάλλον πρέπει να ικανοποιηθούν, αλλά αυτό προϋποθέτει την εκ νέου επικέντρωση στην εφαρμογή των εθνικών και ενωσιακών πολιτικών, η οποία θα πρέπει να αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο αυτών των πολιτικών. Βεβαίως, δεν αρκεί απλώς να κάνουμε περισσότερα, αλλά πρέπει επίσης να μπορούμε να δράσουμε και με διαφορετικό τρόπο. Κατά την ερχόμενη δεκαετία θα χρειαστούμε πολύ διαφορετικές απαντήσεις στις παγκόσμιες προκλήσεις του περιβάλλοντος και του κλίματος σε σχέση με εκείνες των τελευταίων 40 χρόνων.

Μόνο στους τελευταίους μήνες έχουν δημοσιευθεί μεγάλες παγκόσμιες εκθέσεις από φορείς όπως οι IPCC, IPBES, IRP και UNE, οι οποίες μεταφέρουν “το ίδιο μήνυμα: οι πορείες που ακολουθούμε σήμερα είναι κατά βάση μη βιώσιμες. Οι πορείες αυτές είναι αλληλένδετες και συνδέονται με τα κύρια συστήματά παραγωγής και κατανάλωσης μας, ενώ λιγοστεύει ταυτόχρονα ο χρόνος που διαθέτουμε, ώστε να προτείνουμε αξιόπιστες λύσεις για την αναστροφή της κατάστασης”.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΕΡΙΜΕΝΕΙ Η ΕΥΡΩΠΗ;

Η επίτευξη του οράματος βιωσιμότητας της ΕΕ για το 2050 εξακολουθεί να είναι εφικτή αλλά προϋποθέτει μια μετατόπιση ως προς τον χαρακτήρα και τη φιλοδοξία των δράσεων. Αυτό συνεπάγεται τόσο την ενίσχυση των καθιερωμένων εργαλείων πολιτικής όσο και την αξιοποίησή τους μέσω καινοτόμων νέων προσεγγίσεων της διακυβέρνησης. Βάσει των πληροφοριών ολόκληρης της έκθεσης, ορίζεται ένα σύνολο σημαντικών τομέων όπου απαιτείται ανάληψη δράσης ώστε να γίνει πράξη η μετάβαση:

– Ενίσχυση της εφαρμογής, της ολοκλήρωσης και της συνοχής των πολιτικών

– Ανάπτυξη πιο συστημικών, μακροπρόθεσμων πλαισίων πολιτικής και δεσμευτικών στόχων

– Ανάληψη ηγετικής δράσης στη διεθνή πορεία προς τη βιωσιμότητα

– Ενθάρρυνση της καινοτομίας σε ολόκληρη την κοινωνία

– Σύνδεση της γνώσης με την πράξη

– Ενίσχυση των επενδύσεων και επαναπροσανατολισμός της χρηματοδότησης

ΤΑ ΕΠΟΜΕΝΑ ΔΕΚΑ ΧΡΟΝΙΑ

Η επίτευξη των στόχων της ατζέντας 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη και της Συμφωνίας του Παρισιού προϋποθέτει επείγουσα δράση σε κάθε έναν από αυτούς τους τομείς κατά τα επόμενα δέκα χρόνια. Η Ευρώπη δεν θα επιτύχει το όραμά της ως προς τη βιωσιμότητα, δηλαδή την “ευημερία εντός των ορίων του πλανήτη μας”, μόνο μέσω της προαγωγής της οικονομικής ανάπτυξης και της προσπάθειας για διαχείριση των επιβλαβών συνεπειών με εργαλεία περιβαλλοντικής και κοινωνικής πολιτικής.

Αντιθέτως, όπως αναφέρει η έκθεση η βιωσιμότητα πρέπει να γίνει η κατευθυντήρια αρχή για την εφαρμογή φιλόδοξων και συνεκτικών πολιτικών και δράσεων σε ολόκληρη την κοινωνία. Η εφαρμογή ριζικών αλλαγών προϋποθέτει, ότι όλοι οι τομείς και όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης θα συνεργαστούν και θα αξιοποιήσουν τη φιλοδοξία, τη δημιουργικότητα και τη δύναμη των πολιτών, των επιχειρήσεων και των κοινοτήτων. “Το 2020 η Ευρώπη έχει μια μοναδική ευκαιρία να ηγηθεί της παγκόσμιας απάντησης στις προκλήσεις της βιωσιμότητας”, σημειώνεται χαρακτηριστικά.

Ο χρόνος τελειώνει – Οι αποφάσεις πρέπει να ληφθούν… χθες

Όπως εξηγεί ο κ. Μαυρογένης, η Έκθεση του 2008 προβλέπει, ότι θα πρέπει να μειώσουμε τις εκπομπές αερίου του θερμοκηπίου στο μισό, μέχρι το 2030 και να τις εκμηδενίσουμε μέχρι το 2050, αν θέλουμε να κρατήσουμε το ποσοστό της θερμοκρασίας στον +1,5 Βαθμό Κελσίου, γιατί από εκεί και ύστερα δεν θα μπορούμε να σώσουμε την κατάσταση. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να προχωρήσουμε σε θαρραλέα μέτρα, όπως για παράδειγμα να σταματήσουμε να καίμε κάρβουνο για ηλεκτροπαραγωγή, να κάνουμε εξηλεκτρισμό των μεταφορών, να σταματήσουμε τις έρευνες με την εξόρυξη υδρογονανθράκων, οτιδήποτε, δηλαδή, έχει να κάνει με ορυκτά καύσιμα και με στροφή σε καθαρές μορφές ενέργειας είναι τα πλέον απαραίτητα μέτρα, για να σταματήσουμε την άνοδο της θερμοκρασίας. Ήδη βρισκόμαστε τώρα στο +1,1 Βαθμό σε σχέση με το 1850.

Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε, ότι μέχρι το 2030 πρέπει να έχουμε μειώσει τις εκπομπές. Δεν έχουμε τόσο καιρό μπροστά μας, έχουμε ένα χρόνο για να πάρουμε τις αποφάσεις ώστε να γίνουν τα μέτρα και να αποδώσουν. Πρέπει να καταλάβουμε την έκτακτη ανάγκη, ώστε να πάρουμε τα μέτρα μέχρι το τέλος του 2020, που είναι η πιο κρίσιμη χρονιά.

“Το σημαντικό είναι τα κράτη να αυξήσουν την κλιματική τους φιλοδοξία. Δηλαδή να πάρουν μέτρα που να είναι πραγματικά φιλόδοξα για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Στην Ελλάδα έχουμε το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια στο Κλίμα, το οποίο έχει μπει σε διαβούλευση. Είναι οι στόχοι της Ελλάδας για το 2030, για το πώς θα μειώσει τις εκπομπές αερίου του θερμοκηπίου, τι θα κάνει με την αύξηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με την ηλεκτροκίνηση και με την εξοικονόμηση ενέργειας. Παράλληλα, ζούμε το εξής το οξύμωρο σχήμα: Από τη μία λέμε ότι κόβουμε τον λιγνίτη, που είναι το πλέον ρυπογόνο καύσιμο, ωστόσο, ψάχνουμε να βρούμε πετρέλαιο και φυσικό αέριο, που αν τυχόν το βρούμε δεσμευόμαστε για τα επόμενα 30 χρόνια. Είναι σαν να ισορροπούμε σε δύο βάρκες με αντίθετη κατεύθυνση. Γα εμάς ο φυσικός πλούτος της χώρας είναι ο ήλιος και ο αέρας. Έχουμε 300 μέρες ηλιοφάνεια τον χρόνο κι έχουμε ένα από τα υψηλότερα αιολικά δυναμικά στην Ευρώπη”, σημειώνει ο κ. Μαυρογένης.