ΑΡΑΡΑΤ: ΕΝΑ ΑΠΙΘΑΝΟ ΤΑΞΙΔΙ ΕΚΕΙ ΟΠΟΥ ΠΡΟΣΑΡΑΞΕ Η ΚΙΒΩΤΟΣ ΤΟΥ ΝΩΕ

Το όρος Αραράτ δεν έχει λάβει τυχαία βιβλικές διαστάσεις στο μυαλό μας. Η Κιβωτός του Νώε εκεί προσάραξε και εκεί ο Νώε άφησε ένα περιστέρι κι αυτό γύρισε κατά το βράδυ κρατώντας ένα φύλλο από ελιά. Ο κατακλυσμός είχε τελειώσει.

Αυτή είναι η ιστορία που μας συνοδεύει από τα παιδικά μας χρόνια, η ιστορία που έχουμε δει εικονογραφημένη, που έχουμε δει σε σειρές και σε ταινίες. Η ιστορία για το πώς σώθηκε ο κόσμος μας από τον κατακλυσμό και πώς όλα ξεκίνησαν σιγά σιγά από την αρχή από εκεί, το όρος Αραράτ.

Αντικρύζοντάς το δεν μπορείς να μην αισθανθείς απέραντο δέος. Πρόκειται για έναν τεράστιο ορεινό επιβλητικό όγκο με υψόμετρο 5.137 μέτρα. Δίπλα του το Μικρό Αραράτ που υψώνεται στα 3.896 μέτρα. Δυσθεώρητα ύψη για εμάς, αν αναλογιστεί κανείς πως ο Όλυμπος έχει ύψος 2.918 μ.

Στο πλαίσιο μίας μεγάλη δημοσιογραφικής αποστολής στην Ανατολική Τουρκία προσγειωθήκαμε στην πόλη του Ιγκντίρ (Igdir). Προορισμός το Αραράτ που δέσποζε στο βάθος του ορίζοντα. Η θέα καθώς πλησιάζαμε σε αυτό, έκοβε την ανάσα. Αυτό επέτεινε το τριγύρω τοπίο που ήταν καθαρά ηφαιστειακό. Άλλωστε το Αραράτ είναι στην ουσία ένας τεράστιος χιονοσκεπής κώνος. Γι΄αυτό και το έδαφος από το Ιγκντίρ έως το Αραράτ είναι σκούρο γκρι, σχεδόν μαύρο, και όσο πλησιάζει κανείς το βουνό, μεγάλες ηφαιστειακές πέτρες αριστερά και δεξιά του δρόμου μάς το υπενθυμίζουν.

Η ξεναγός μάς δείχνει πού τέμνονται τα σύνορα τεσσάρων χωρών, πού τελειώνει η Τουρκία, πού ξεκινά η Αρμενία, πού το Ιράν και πού το Αζερμπαϊζάν. Το τοπίο χιονισμένο, τα χιόνια άλλωστε στο βουνό αυτό δε λιώνουν ποτέ από τα 4000 μέτρα και πάνω.

Το επιβλητικό παλάτι του İshak Pasha στον Δρόμο του Μεταξιού

Είμαστε πια στην επαρχία Άγκρι (Ağrı– οι Τούρκοι την πόλη αυτή την ονομάζουν και “χαμένη πόλη του Νώε”) και κάποιες κτηνοτροφικές μονάδες κάνουν δειλά δειλά την εμφάνισή τους. Πολλά ζωντανά στον δρόμο, αγρότες με κάρα που τα σέρνουν άλογα, αγροτικά αυτοκίνητα. Μου κάνει εντύπωση ένας νέος κτηνοτρόφος που διασχίζει με τα πρόβατά του τον δρόμο. Φοράει σακάκι και γραβάτα και έναν μπερέ. Έχει ένα όμορφα σχηματισμένο μουστάκι και σφυρίζει για να επιταχύνουν τα ζώα τον βηματισμό τους.

Κοιτώ στο “έξυπνο” ρολόι μου το υψόμετρο της περιοχής, δείχνει πως είμαστε στα 1600 μέτρα, παρόλο που η μορφολογία του εδάφους δίνει την εντύπωση πως βρίσκεσαι σε μία πεδιάδα κάπου χαμηλά.

Εμείς κατευθυνόμαστε στο Ντοουμπεγιαζίτ (Doğubayazıt), μία πόλη πολύβουη με δεκάδες παιδάκια να τρέχουν στους δρόμους της. Διανύουμε πέντε μόνο χιλιόμετρα και φτάνουμε στο μεγαλοπρεπές παλάτι του İshak Pasha, το πιο σημαντικό οθωμανικό κτίριο στην περιοχή.

Το παλάτι βρίσκεται σε έναν λόφο με θέα την πόλη και η θέα από εκεί μαγευτική, δε χορταίνεις πραγματικά να κοιτάς μπροστά τον ορίζοντα. Από εκεί περνούσε ακόμη και ο δρόμος του Μεταξιού. Στο Doğubayazıt βρίσκεται και ο δεύτερος μεγαλύτερος λάκκος που δημιουργήθηκε από πτώση μετεωρίτη στον κόσμο. Βιβλικές εικόνες δε σταματούν να δημιουργούνται στο μυαλό σου.

Το παλάτι είναι επιβλητικό. Εκτείνεται σε έκταση 7.600 τετραγωνικών μέτρων και η εντυπωσιακή του αρχιτεκτονική είναι επηρεασμένη από τη σελτζούκικη, την περσική και την οθωμανική Τέχνη. Οι προσόψεις του ήταν διακοσμημένες με σμιλεμένη πέτρα και ανάγλυφα που αντιπροσωπεύουν την καλλιτεχνική παράδοση των Σελτζούκων. Το ξύλο χρησιμοποιήθηκε επίσης ως διακοσμητικό στοιχείο, ιδίως για την κατασκευή των δοκών που κατασκευάστηκαν ως τρισδιάστατα γλυπτά, έχοντας συμβολική σημασία στην τουρκική τέχνη.

Το παλάτι στο παρελθόν προσέλκυε την προσοχή όλων με τα χρυσοποίκιλτα στολίδια και τα ανάγλυφα του. Χτίστηκε μάλιστα έχοντας ως πρότυπο ως παράδειγμα του  Top Capi της Κωνσταντινούπολης.

Χρησιμοποιήθηκε ως διοικητικό κέντρο της περιοχής για περίπου 200 χρόνια. Εκτός από τα 366 δωμάτιά του, το παλάτι αποτελείται από τμήματα όπως χαρέμι, αυλή, τζαμί, τάφος, κουζίνα, χαμάμ, μπουντρούμι και δωμάτια διοίκησης. Περπατώντας στους χώρους του νιώθεις πως έχεις μπει σε μία άλλη εποχή. Ο ήλιος μπαίνει μέσα από τα παράθυρά του και φωτίζει τον χώρο με χρώματα μοναδικά.

Το κρύο είναι τσουχτερό. Δεν ανεβαίνει από τους μείον -2 με τίποτα πάρα το γεγονός πως κοντεύει μεσημέρι. Είναι να απορείς πως έμεναν εδώ τους χειμερινούς μήνες άνθρωποι. Η απορία μας λύθηκε σύντομα. Το παλάτι αυτό διαθέτει και ένα από τα πρώτα κεντρικά συστήματα θέρμανσης, είναι ορατό αυτό καθώς περπατάς στα δωμάτιά του. Μεγάλες χαμηλές καταπακτές που είχαν τον ρόλο των καναλιών θέρμανσης.

Το κτίριο υπέστη σοβαρές ζημιές κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα λόγω πολέμων και ενός σεισμού. Το 1992, το Υπουργείο Πολιτισμού ξεκίνησε ένα πρόγραμμα αποκατάστασης και το παλάτι εγγράφηκε στον προσωρινό κατάλογο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO το 2000.

Η κουζίνα του Άγκρι

Λίγο πιο κάτω από το Παλάτι, υπάρχει ένα παραδοσιακό εστιατόριο με το όνομα Noah. Μπαίνουμε μέσα και μία ζεστή θαλπωρή μάς περιβάλλει. Γυναίκες με παραδοσιακές φορεσιές μάς υποδέχονται. Δύο μεγάλα τραπέζια έχουν ήδη στρωθεί. Είπαμε, δημοσιογραφική αποστολή είναι, άρα σίγουρα έχουμε και μία παραπάνω περιποίηση.

Η μαγείρισσα χαμογελαστή έχει συγκεντρώσει όλα τα πιάτα σε έναν μεγάλο δίσκο και μας εξηγεί αναλυτικά τι θα φάμε μέσω της ξεναγού και διερμηνέα μας. Το Ağrı είναι μια περιοχή με μεγάλο υψόμετρο και η κτηνοτροφία έχει αναπτυχθεί σημαντικά. Εκτός από τα ζώα και τις μέλισσες που εκτρέφονται στα υψίπεδα εντός των ορίων της πόλης, τα ενδημικά φυτικά είδη της περιοχής αποτελούν τον πλούτο της κουζίνας του Ağrı.

Πρώτο πιάτο που δοκιμάζουμε είναι η σούπα Gırar. Είναι λευκή και στη γεύση μοιάζει με vegan μαγειρίτσα. Έχει μέσα ένα φυτό με έντονη γεύση τύπου μέντας, με άνθη που μοιάζουν με δακτυλίους και αρωματικούς κοντούς μίσχους. Η σούπα αυτή “δένει” υπέροχα με αλεύρι, αυγό και γιαούρτι.

Στο τραπέζι είναι επίσης ήδη σερβιρισμένο το κεσκέκ, ένα πιάτο με κρέας που μοιάζει με στιφάδο από σιτάρι ή κριθάρι που συναντάται στην τουρκική, ιρανική, ελληνική, αρμενική και βαλκανική κουζίνα. Νοστιμότατο.

Κυρίως πιάτο είναι το Abdigor köftesi είναι το πιο γνωστό πιάτο του Ağrı. Είναι κάποιοι μεγάλοι κεφτέδες που καταναλώνονται ευρέως στο Doğubayazıt. Το πιάτο αυτό πήρε το όνομά του από τον Çolak Abdi Pasha, έναν Οθωμανό μπέη που έζησε τον 17ο αιώνα. Ο πασάς δεν μπορούσε να φάει πιάτα με κρέας λόγω μιας στομαχικής διαταραχής και για τον λόγο αυτό οι κάτοικοι της περιοχής υιοθέτησαν αυτό το είδος κεφτέ που θεωρείται η παλαιότερη δίαιτα της Ανατολίας.

Το κρέας αυτό παρασκευάζεται αναμειγνύοντας μοσχαρίσιο κρέας χωρίς λίπος, χωρίς νεύρα και χωρίς κόκαλα με πολύ λίγο κρεμμύδι, αυγό και διάφορα μπαχαρικά. Σερβίρεται με πιλάφι από ρύζι. Μέσα στην απλότητά του αυτή, η νοστιμιά του είναι ξεχωριστή.

Απαραίτητο συνοδευτικό η ζύμη του Ağrı ketesi, μια εκ πρώτης όψεως συνηθισμένη ζύμη ψωμιού. Ανοίγεται λεπτή και μαγειρεύεται σε βούτυρο. Σερβίρεται σε μεγάλο δίσκο για να τρώγεται πιο εύκολα.

Επιδόρπιο ο πατροπαράδοτος χαλβάς. Όχι σιμιγδαλένιος, αλλά φτιαγμένος με αλεύρι (όπως τον φτιάχνουν ακόμη σε πολλές περιοχές της Ελλάδας). Και βέβαια το ζεστό τουρκικό τσάι.

Σπηλιές γεμάτες…αλάτι

Αφήνουμε πίσω μας το Αραράτ και επιστρέφουμε στο Iğdır, όπου μία μεγάλη έκπληξη μας περιμένει, καθώς κάνουμε στάση στο Tuzluca Salt Caves, σε κάποια εντυπωσιακά ορυχεία αλατιού στην περιοχή Tuzluca (το όνομα της προέρχεται από την τουρκική λέξη “tuz”, που σημαίνει αλάτι, καθώς η περιοχή ήταν γνωστή για τα αλατωρυχεία της από τον Μεσαίωνα) της πόλης και καλύπτουν έκταση 55 στρεμμάτων.

Εκεί, μέσα στα σωθικά του βουνού είναι τρομερά περίεργο το πώς “βγαίνει” αλάτι. Περπατώντας στις σπηλιές και στις σήραγγες, ο αέρας είναι ξηρός και αλατισμένος, η θερμοκρασία είναι σταθερή. Μοιάζει με σπήλαιο με σταλαγμίτες και σταλακτίτες, μόνο που όλα εκεί μέσα είναι αλμυρά. Ο φωτισμός είναι εντυπωσιακός και το τοπίο τρομερά απόκοσμο. Η βόλτα μας καταλήγει σε μια αίθουσα φωτισμένη σε μωβ χρώματα, όπου εκεί οι αλάτινοι όγκοι είναι πραγματικά εντυπωσιακοί.

Η ποσότητα αλατιού στις σπηλιές μπορεί να καλύψει τη ζήτηση αλατιού της Τουρκίας για 100 χρόνια. Από τα σπήλαια εξάγονται περίπου 150 τόνοι αλατιού την ημέρα και παράλληλα διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στον ιαματικό τουρισμό, καθώς ο αέρας στα σπήλαια και τις σήραγγες είναι εξαιρετικά ωφέλιμος. Η γνωστή και ως αλατοθεραπεία είναι ουσιαστικά η αναπνοή στον αέρα των σωματιδίων αλατιού. Θεωρείται εναλλακτική θεραπεία για προβλήματα υγείας που σχετίζονται με τους πνεύμονες, όπως το άσθμα και ο βήχας.

Πώς θα πάτε στα απίθανα αυτά μέρη

Το Iğdır έχει αεροδρόμιο και εκτελούνται πτήσεις από την Κωνσταντινούπολη καθημερινά. Το Αραράτ και το Παλάτι του İshak Pasha απέχουν γύρω στη μία ώρα από το αεροδρόμιο.