Προϋπολογισμός: Φόροι και μέτρα στήριξης στη σκιά του δημογραφικού

Με τη δημογραφική σκιά και την ακρίβεια να επικρέμονται, ως μεγάλη απειλή πάνω από τη χώρα, ξεκινά, όπως προβλέπει η θεσμική τάξη, η συζήτηση για τον Προϋπολογισμό του 2024, που αναμένεται να ολοκληρωθεί, με τη σχετική ψηφοφορία το βράδυ της Κυριακής. Με βάση το σχέδιο, που ήδη έχει περάσει από επεξεργασία από την αρμόδια Επιτροπή της Βουλής. προβλέπονται για το 2024 νέες παροχές ύψους 2,7 δισεκατομμυρίων ευρώ, μόνιμες αυξήσεις μισθών στους δημοσίους υπαλλήλους για πρώτη φορά μετά από 13 χρόνια, αλλά και αύξηση φόρων κατά 1,6 δισ. ευρώ, +3,4% σε σχέση με φέτος, κύρια, όπως αναφέρει το οικονομικό επιτελείο από την αύξηση του ΑΕΠ και των εισοδημάτων.

Η όλη συζήτηση, βέβαια, εξελίσσεται παράλληλα με τη Σύνοδο Κορυφής, όπου “παίζεται” το “πόκερ” για τη διαμόρφωση των νέων δημοσιονομικών κανόνων, που θα αποτυπωθούν στο σύμφωνο Σταθερότητας και θα καθορίσουν την δημοσιονομική πορεία κάθε κράτους μέλους τα επόμενα χρόνια.

Οι φόροι

Ειδικότερα, με βάση το σχέδιο, τα έσοδα από φόρους αναμένεται να ανέλθουν στο ύψος των 62.960 δισεκ. ευρώ, αυξημένα κατά 2,7% έναντι του 2023, κυρίως λόγω της προβλεπόμενης μεγέθυνσης της οικονομίας, όπως αντικατοπτρίζεται στις μακροοικονομικές προβλέψεις.

Πιο συγκεκριμένα:

Τα έσοδα από φόρους επί αγαθών και υπηρεσιών προβλέπεται να ανέλθουν στο ποσό των 35.169 δισεκ.  ευρώ, αυξημένα κατά 1.471 δισεκ. ευρώ ή 4,4% έναντι του 2023.

Ειδικότερα:  τα έσοδα από ΦΠΑ αναμένεται να ανέλθουν στα 24.379 δισεκ. ευρώ, αυξημένα κατά 1.161 δισ. ευρώ έναντι του 2023 και οι ειδικοί φόροι κατανάλωσης προβλέπονται στα 7.067 δισ. ευρώ και είναι αυξημένοι κατά 27 εκατ. ευρώ έναντι του 2023.

Από φόρους και δασμούς επί εισαγωγών προβλέπονται έσοδα ύψους 392 εκατ. ευρώ, αυξημένα κατά 23 εκατ. ευρώ έναντι του 2023.

Τακτικοί φόροι ακίνητης περιουσίας

Τα έσοδα από τους τακτικούς φόρους ακίνητης περιουσίας αναμένεται να ανέλθουν στο ποσό των 2.487 δισ. ευρώ, μειωμένα κατά 52 εκατ. ευρώ έναντι του 2023, κυρίως λόγω της μείωσης του ΕΝΦΙΑ κατά 10% στους ιδιοκτήτες που θα ασφαλίσουν τις κατοικίες τους για φυσικές καταστροφές.

Από τους λοιπούς φόρους παραγωγής προβλέπονται έσοδα ύψους 593 εκατ. ευρώ, μειωμένα κατά 584 εκατ. ευρώ έναντι της εκτίμησης του 2023, κυρίως λόγω της ενσωμάτωσης πρόβλεψης περί μη απόδοσης ποσού στο Δημόσιο από την ΤτΕ καθώς και της μείωσης του τέλους επιτηδεύματος στους ελεύθερους επαγγελματίες κατά 106 εκατ. ευρώ.

Φόρος εισοδήματος

Τα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος αναμένεται να ανέλθουν στο ποσό των 21.652 δισ. ευρώ, αυξημένα κατά 707 εκατ. ευρώ ή 3,4% έναντι του 2023.  Ειδικότερα:  ο φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων προβλέπεται να διαμορφωθεί στα 13.337 δις ευρώ και είναι αυξημένος κατά 959 εκατ. ευρώ έναντι του 2023, γεγονός που οφείλεται κυρίως στην αναμενόμενη αύξηση των αμοιβών καθώς και στον νέο τρόπο φορολόγησης των ελεύθερων επαγγελματιών και παρά την αύξηση του αφορολόγητου ορίου κατά 1.000 ευρώ στους φορολογούμενους με ένα ή περισσότερα εξαρτώμενα τέκνα, ο φόρος εισοδήματος νομικών προσώπων προβλέπεται να ανέλθει στο ποσό των 6.696 δις ευρώ, μειωμένος κατά 295 εκατ. ευρώ έναντι του 2023, λόγω εξισορρόπησης των παραγόντων που επέδρασαν δημοσιονομικά στο προηγούμενο οικονομικό έτος (προσωρινή συνεισφορά αλληλεγγύης στις εταιρείες διύλισης).

Οι φόροι κεφαλαίου προβλέπεται να ανέλθουν σε 239 εκατ. ευρώ, στο ίδιο ύψος με αυτό του 2023.  Τα έσοδα από τους λοιπούς τρέχοντες φόρους προβλέπεται να ανέλθουν στο ποσό των 2.428 δισ. ευρώ, αυξημένα κατά 68 εκατ. ευρώ έναντι του 2023.  Τα έσοδα από κοινωνικές εισφορές προβλέπεται να διαμορφωθούν στα 56 εκατ. ευρώ, χωρίς να παρουσιάζουν μεταβολή έναντι του 2023.

Μεταβιβάσεις

Τα έσοδα από μεταβιβάσεις αναμένεται να ανέλθουν στα 6.902 δις  ευρώ, αυξημένα κατά 1.440 δισ. ευρώ έναντι του 2023, κυρίως λόγω των αυξημένων, προσαρμοσμένων κατά ESA, εσόδων του ΤΑΑ κατά 1.239 δισ, ευρώ και του συγχρηματοδοτούμενου σκέλους του ΠΔΕ κατά 274 εκατ. ευρώ.

Πωλήσεις αγαθών και υπηρεσιών

Από τις πωλήσεις αγαθών και υπηρεσιών προβλέπονται έσοδα ύψους 889 εκατ. ευρώ, αυξημένα κατά 125 εκατ. ευρώ έναντι του 2023, κυρίως λόγω:  του δεδουλευμένου εσόδου, ύψους 19 εκατ. ευρώ, που καταχωρίζεται στο έτος 2024, από τη σύμβαση παραχώρησης της Εγνατίας Οδού και του δεδουλευμένου εσόδου, ύψους 65 εκατ. ευρώ, που καταχωρίζεται στο έτος 2024, από τη σύμβαση παραχώρησης της Αττικής Οδού. Λοιπά τρέχοντα έσοδα

Τα λοιπά τρέχοντα έσοδα προβλέπεται να διαμορφωθούν στα 4.138 δις  ευρώ, μειωμένα κατά 119 εκατ. ευρώ έναντι του 2023, κυρίως λόγω μειωμένων εσόδων από:  μερίσματα φορέων του Δημοσίου κατά 76 εκατ. ευρώ, επιστροφές ιδίων πόρων ΕΕ κατά 149 εκατ. ευρώ, επιστροφές λοιπών δαπανών κατά 171 εκατ. ευρώ και τόκους καταθέσεων του Δημοσίου κατά 90 εκατ. ευρώ.

Αντιθέτως, αυξημένα κατά 336 εκατ. ευρώ προβλέπονται τα προσαρμοσμένα κατά ESA έσοδα του ΠΔΕ λόγω της συμβολής των προκαταβολών από τα ευρωπαϊκά προγράμματα.  Προβλέπονται έσοδα 23 εκατ. ευρώ, αυξημένα κατά 16 εκατ. ευρώ έναντι του 2023.

Επιστροφές φόρων

Οι επιστροφές αχρεωστήτως εισπραχθέντων εσόδων προβλέπεται να διαμορφωθούν στα 6.588 δισ. ευρώ, μειωμένες κατά 89 εκατ. ευρώ έναντι του 2023.

Παροχές

Την ίδια ώρα προβλέπονται 1,8 δισ. ευρώ περισσότερα από φέτος, εκ των οποίων τα 700 εκατομμύρια για μισθούς δημοσίων υπαλλήλων (+4,9%) λόγω αυξήσεων με το νέο μισθολόγιο, αλλά και 900 εκατομμύρια ευρώ επιπλέον για συντάξεις ( 33 δισεκατομμύρια συνολικά ή +2,8% έναντι του 2023).

Επίσης, το 2024 προβλέπονται  2,661 δισ. ευρώ για νέα μέτρα ενίσχυσης του εισοδήματος των πολιτών που δεν προβλέπονταν πέρυσι στον προϋπολογισμό του 2023

Αναλυτικά, πέρα από τα έκτακτα μέτρα στήριξης του Δεκεμβρίου (επίδομα προσωπικής διαφοράς συνταξιούχων, έκτακτη ενίσχυση σε ευάλωτους, αύξηση Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος κλπ), που αγγίζουν τα 720 εκ ευρώ, ο Προϋπολογισμός προβλέπει τα εξής μέτρα στήριξης:

• Αναμορφώνεται το μισθολόγιο του δημόσιου τομέα για την ενίσχυση των εισοδημάτων στον δημόσιο τομέα, τη στήριξη σε μεγαλύτερο βαθμό των χαμηλόμισθων δημοσίων υπαλλήλων, των οικογενειών με παιδιά και όσων κατέχουν θέση ευθύνης στο Δημόσιο (συνολικό δημοσιονομικό κόστος 25 εκατ. ευρώ για το 2023 και 931 εκατ. ευρώ για το 2024). Οι βασικές παρεμβάσεις αφορούν στην οριζόντια αύξηση κατά 70 ευρώ στον βασικό μισθό, στην αύξηση της οικογενειακής παροχής από 20 έως 50 ευρώ μηνιαίως, στην αύξηση των επιδομάτων θέσης ευθύνης κατά 30% και στην αύξηση του επιδόματος παραμεθορίου και ειδικών συνθηκών εργασίας στα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας. Παράλληλα, αυξάνεται το μισθολόγιο των μελών ΔΕΠ καθώς και τα έξοδα μετακίνησης και διανυκτέρευσης του πολιτικού και ένστολου προσωπικού.
• “Ξεπαγώνουν” οι τριετίες για τους μισθωτούς
• Καταργείται η μείωση 30% επί των συντάξεων για τους απασχολούμενους συνταξιούχους και αντικαθίσταται με εισφορά 10% επί των πρόσθετων αμοιβών που λαμβάνουν από την εργασία τους.
• Αυξάνονται κατά 3% οι συντάξεις με υπολογιζόμενο κόστος 430 εκατ. Ευρώ.
• Αυξάνεται το αφορολόγητο κατά 1.000 ευρώ στους φορολογούμενους με ένα ή περισσότερα εξαρτώμενα τέκνα (δημοσιονομικό κόστος 135 εκατ. ευρώ για το 2024
• Μονιμοποιείται η πλήρης απαλλαγή περίπου 200.000 πρώην δικαιούχων ΕΚΑΣ από τη συμμετοχή τους στη φαρμακευτική δαπάνη (δημοσιονομικό κόστος 38 εκατ. ευρώ κατ’ έτος).
• Έρχεται μείωση του ΕΝΦΙΑ κατά 10% για κατοικίες που ασφαλίζονται για φυσικές καταστροφές (δημοσιονομικό κόστος 26 εκατ. ευρώ για το 2024).
• Έρχεται μείωση του φόρου συγκέντρωσης κεφαλαίων από 0,5% σε 0,2% (ετήσιο δημοσιονομικό κόστος 22 εκατ. ευρώ), μείωση κατά 50% του φόρου χρηματιστηριακών συναλλαγών (ετήσιο δημοσιονομικό κόστος 21 εκατ. ευρώ) και γ) κατάργηση του φόρου τόκων ομολόγων σε κρατικά και επιχειρηματικά ομόλογα (ετήσιο δημοσιονομικό κόστος 7 εκατ. ευρώ).
• Μονιμοποιείται ο μειωμένος συντελεστής ΦΠΑ 13% που εφαρμόστηκε από την περίοδο της πανδημίας στις μεταφορές, στα γυμναστήρια και σχολές χορού, στους κινηματογράφους και σε μία σειρά αγαθών σχετιζόμενα με τη δημόσια υγεία, με εκτιμώμενο κόστος 305 εκατ. ευρώ κατ’ έτος.

Στο πεδίο της Ενέργειας, προβλέπεται κατ’ αρχάς, η καταβολή επιδόματος θέρμανσης με διευρυμένα εισοδηματικά κριτήρια για τις οικογένειες με παιδιά, με κόστος 237 εκατ. ευρώ για τη χειμερινή περίοδο 2023 – 2024. Ειδικά για όσους χρησιμοποιούν ρεύμα για θέρμανση, προβλέπεται ειδικό επίδομα, καθώς το σύστημα των οριζόντιων κρατικών επιδοτήσεων τελειώνει στις 31 Δεκεμβρίου.

Ειδικότερα, για τα νοικοκυριά που πληρούν συγκεκριμένα εισοδηματικά κριτήρια (αντίστοιχα με αυτά για το επίδομα θέρμανσης) και δεν είναι δικαιούχοι του επιδόματος θέρμανσης (λόγω κατανάλωσης πετρελαίου, φυσικού αερίου κλπ) θα καταβληθεί επιδότηση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, μέσω έκπτωσης στους λογαριασμούς ρεύματος, για τους μήνες Ιανουάριο έως Μάρτιο 2024, με δημοσιονομικό κόστος 120 εκατ. ευρώ για το 2024. Επιπλέον, αναμένεται να συνεχιστεί η επιδότηση στους λογαριασμούς ρεύματος νοικοκυριών που ανήκουν στα Κοινωνικά Τιμολόγια και εντός του 2024, ενώ θα ισχύσει κοινωνικό τιμολόγιο ρεύματος για τις πολύτεκνες οικογένειες, το οποίο θα εξασφαλίζει στους δικαιούχους σημαντικές μειώσεις στην τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας.

“Βόμβα” το δημογραφικό

Ωστόσο, πέρα, από τις όποιες καταγραφές του προϋπολογισμού, εκείνο που αναμένουν οι πολίτες είναι δράσεις για τη δημογραφική στήριξη. Άλλωστε, όπως ανέφεραν, το απόγευμα της Τρίτης, δύο από τους εκπροσώπους των κορυφαίων κοινωνικών εταίρων, ο Δημήτρης Παπαλεξόπουλος, πρέοδρος του ΣΕΒ και ο Γιάννης Παράσχης, πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ)  στο πλαίσιο συζήτησης για το συνέδριο του ΣΕΤΕ «Reframing Tourism», το δημογραφικό συνιστά τη μεγαλύτερη απειλή για την οικονομία, με τις ελλείψεις προσωπικού, μεταξύ άλλων να αποτελούν δομικό πρόβλημα. Υπενθυμίζεται ότι, την Παρασκευή 8/12 στη διαπίστωση ότι το δημογραφικό είναι “ωρολογιακή βόμβα” και χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο κατέληξε η συζήτηση και στο συνέδριο που διοργανώθηκε από την ευρωομάδα των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών (S&D) με πρωτοβουλία του ευρωβουλευτή του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ Νίκου Παπανδρέου στην Αθήνα.

Οι ομιλητές συνέκλιναν στην άποψη ότι η Ελλάδα χρειάζεται έναν συνδυασμό πολιτικών για την επιστροφή όσων έχουν φύγει στο εξωτερικό και για την προσέλκυση νέων, μαζί με μια διαχείριση του μεταναστευτικού, για την αξιοποίηση των ξένων στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας.

Κοινή επίσης ήταν η διαπίστωση ότι το δημογραφικό είναι στην πρώτη σειρά των παγκόσμιων προκλήσεων μαζί με την κλιματική κρίση και την ψηφιακή μετάβαση.

«Το δημογραφικό είναι ένα θέμα που απαιτεί ευρωπαϊκή και συντονισμένη λύση και χρειάζεται ένας Ευρωπαίος επίτροπος να αναλάβει αυξημένες αρμοδιότητες και ειδικό προϋπολογισμό για το θέμα αυτό», είπε ο κ. Παπανδρέου, ο οποίος τόνισε ότι είναι διατεθειμένος να αναλάβει τον ρόλο που του αναλογεί στο ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, προκειμένου να αναδείξει το θέμα στις πραγματικές του διαστάσεις.

Στην ερώτηση του ΑΠΕ-ΜΠΕ, αν το δημογραφικό έχει την ανάλογη προτεραιότητα στα χρηματοδοτικά εργαλεία της ΕΕ, ο κ. Παπανδρέου απάντησε ότι εντάσσεται μόνον γενικά στα θέματα ανάπτυξης της περιφέρειας και των τοπικών κοινωνιών. Αλλά δεν έχει άμεση θέση ως δημογραφικό πρόβλημα. «Πρέπει την επόμενη πενταετία να υπάρξει ένα master plan, γιατί πρόκειται για σύνθετο θέμα». Αναφέρθηκε επίσης στις τεχνικές δυσκολίες που έχουν πολλοί δήμοι να εκπονήσουν προγράμματα και να κάνουν σωστές επιλογές για την απορρόφηση κονδυλίων, θέμα που πρέπει να αντιμετωπιστεί, με τη δημιουργία ενός φορέα, ίσως από την ίδια την ΕΕ, στον οποίο να απευθύνονται οι τοπικοί άρχοντες.

Ο ίδιος είπε ότι θα επιδιώξει μια «συμμαχία» με ομάδα ευρωβουλευτών απ’ όλα τα κόμματα, για την προώθηση του ζητήματος.