Δημοψήφισμα στην πΓΔΜ: Από τις Πρέσπες στην ελληνική βουλή

Στις κάλπες προσέρχονται σήμερα οι πολίτες της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, προκειμένου να δηλώσουν την συναίνεση ή την αντίθεσή τους στη Συμφωνία των Πρεσπών.

Η διεξαγωγή δημοψηφίσματος με βάση τη Συμφωνία δεν είναι υποχρεωτική για την πΓΔΜ, όπως υποχρεωτική δεν είναι και η αποδοχή του αποτελέσματος από την κυβέρνηση της χώρας, καθώς το δημοψήφισμα έχει χαρακτήρα συμβουλευτικό και όχι δεσμευτικό.  Ωστόσο, η σημασία του είναι ιδιαίτερα βαρύνουσα για την εφαρμογή της Συμφωνίας των Πρεσπών.

Σε περίπτωση επικράτησης του “Ναι” ο πρωθυπουργός Ζόραν Ζάεφ θα μπορέσει να προωθήσει ευκολότερα την υποχρεωτική, για την εφαρμογή της Συμφωνίας, συνταγματική αναθεώρηση που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και την αλλαγή της ονομασίας της χώρας.

Εάν η αντίθεση των πολιτών βγει νικήτρια στην αναμέτρηση της Κυριακής, θα σημάνει, κατά πάσα πιθανότητα και τον πρόωρο θάνατο της Συμφωνίας. Με ένα “όχι” ως αποτέλεσμα, η κυβέρνηση δεν θα διαθέτει το απαραίτητο λαϊκό έρεισμα που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ως μοχλό πίεσης για την υπερψήφιση της αναθεώρησης του Συντάγματος στο κοινοβούλιο.

Έτσι, το δημοψήφισμα της Κυριακής αποτελεί έναν κρίσιμο “κόμβο” στην διαδικασία για την θέση σε ισχύ της Συμφωνίας των Πρεσπών.

Η διαδικασία αυτή έχει τρία-κυρίως ειπείν- στάδια:  Την κύρωσή της Συμφωνίας από το κοινοβούλιο της πΓΔΜ, την αναθεώρηση του Συντάγματος της χώρας κατ’ επιταγή των όρων της συμφωνίας και-μόλις ολοκληρωθεί η συνταγματική αναθεώρηση- την κύρωση της Συμφωνίας από το ελληνικό κοινοβούλιο.

Με το πρώτο στάδιο να έχει ολοκληρωθεί, το αν θα φτάσουμε στα άλλα δύο εξαρτάται από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Και εκεί ακριβώς έγκειται η κρισιμότητά του.

Κύρωση από το Κοινοβούλιο της πΓΔΜ

Το Δεύτερο Μέρος χωρίς καθυστέρηση θα καταθέσει τη Συμφωνία στο Κοινοβούλιό του για κύρωση

Το πρώτο στάδιο, για την θέση της Συμφωνίας σε ισχύ, ολοκληρώθηκε στις 5 Ιουλίου με την δεύτερη κύρωση της από το κοινοβούλιο της πΓΔΜ.  Η δεύτερη ψηφοφορία στο κοινοβούλιο κρίθηκε αναγκαία προκειμένου να παρακαμφθεί το βέτο που είχε ασκήσει ο, προερχόμενος από το εθνικιστικό VMRO-DPMNE, Πρόεδρος της χώρας, Γκεόργκι Ιβάνοφ, όταν αρνήθηκε να επικυρώσει την πρώτη απόφαση που η Βουλή είχε λάβει στις 20 Ιουνίου. Και οι δύο κοινοβουλευτικές κυρώσεις της Συμφωνίας ήρθαν με τις ψήφους 69 βουλευτών(από τους συνολικά 120), παρά τις αντιδράσεις Ιβάνοφ και την αποχή των βουλευτών του VMRO.

Η κύρωση της Συμφωνίας από το κοινοβούλιο είχε ως αποτέλεσμα την πρόσκληση στην πΓΔΜ για ένταξη στο NATO την οποία απηύθυναν οι ηγέτες των κρατών-μελών της Συμμαχίας κατά την σύνοδο κορυφής του Ιουλίου.  Όπως καθίσταται σαφές, η ενταξιακή διαδικασία θα ολοκληρωθεί με το πέρας των εσωτερικών διαδικασιών για την εφαρμογή της Συμφωνίας(αλλαγή ονόματος-συνταγματική αναθεώρηση).

Το δημοψήφισμα και τα πιθανά σενάρια

Το Δεύτερο Μέρος, εφόσον το αποφασίσει, θα διεξάγει δημοψήφισμα

“Είστε υπέρ της ένταξης στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ με αποδοχή της συμφωνίας ανάμεσα στη ‘Δημοκρατία της Μακεδονίας’ και την Ελλάδα” είναι το ερώτημα στο οποίο θα κληθούν να απαντήσουν οι πολίτες της πΓΔΜ, στο δημοψήφισμα της Κυριακής 30 Σεπτεμβρίου.

Η κυβέρνηση Ζάεφ αποφάσισε την διεξαγωγή του  δημοψηφίσματος, ελπίζοντας ότι έτσι θα ενισχυθεί και θα καταφέρει να προτάξει την λαϊκή βούληση αυξάνοντας την πίεση στους βουλευτές της αντιπολίτευσης για την υπερψήφιση της συνταγματικής αναθεώρησης, ώστε να εξασφαλίσει την απαιτούμενη κοινοβουλευτική πλειοψηφία των 2/3.

Προκειμένου να κριθεί έγκυρο το δημοψήφισμα, απαιτείται η συμμετοχή του 50% του εκλογικού σώματος.  Ενώ ο πληθυσμός της πΓΔΜ δεν ξεπερνά τα δύο εκατομμύρια κατοίκους, οι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους φτάνουν το 1.800.000 ανθρώπους με πολλούς από αυτούς να μην βρίσκονται πλέον στη ζωή ή να έχουν μεταναστεύσει.

Είστε υπέρ της ένταξης στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ με αποδοχή της συμφωνίας ανάμεσα στη ‘Δημοκρατία της Μακεδονίας’ και την Ελλάδα

Έτσι, οι 900.000 ψήφοι που απαιτούνται για την εγκυρότητα του δημοψηφίσματος φαντάζουν, τουλάχιστον, δυσπρόσιτοι. Υπενθυμίζεται ότι αν και αρχικά το εθνικιστικό αντιπολιτευόμενο κόμμα VMRO—DPMNE, μιλούσε για μποϋκοτάζ στο δημοψήφισμα, πλέον καλεί τους ψηφοφόρους του να πράξουν κατά συνείδηση.

“Όχι”, ασχέτως ποσοστού συμμετοχής

Εάν η κάλπη αναδείξει την αντίθεση των πολιτών στην Συμφωνία των Πρεσπών, τότε τα πράγματα είναι δύσκολα και για την κυβέρνηση Ζάεφ αλλά και για το μέλλον της ίδιας της Συμφωνίας. Σε πρόσφατη συνέντευξή του ο Ντιμιτρόφ, ερωτηθείς σχετικά, ανέφερε πως “Σε περίπτωση που κερδίσει το “όχι” έστω και κατά μία ψήφο, θα υποκλιθούμε και θα πούμε ότι αυτή η υπόθεση δεν προχωράει”.

Άλλωστε, ακόμη και εάν επιχειρήσει η κυβέρνηση να προωθήσει στην Βουλή την συνταγματική αναθεώρηση, δεν πρόκειται να καταφέρει να συγκεντρώσει τις απαραίτητες ψήφους, αφού οι εθνικιστές αναμένεται να ταχθούν αναφανδόν κατά της συμφωνίας χρησιμοποιώντας ως έρεισμα την λαϊκή ετυμηγορία.

“Ναι” με συμμετοχή κάτω του 50%

Αν η συμμετοχή στο δημοψήφισμα δεν φτάσει στο αναγκαίο για την εγκυρότητα του 50% δύο είναι τα ενδεχόμενα.

Το πρώτο σχετίζεται με το πρόβλημα στους εκλογικούς καταλόγους. Αν το ποσοστό  μη συμμετοχής κριθεί χαμηλό -εκτιμάται ότι από το 1,8 εκατ. εγγεγραμμένων οι 300-400.000 κατοικούν στο εξωτερικό- τότε το αποτέλεσμα αναμένεται να εκληφθεί ως επιτυχές από τον Ζάεφ και τον κυβερνητικό συνασπισμό και να προχωρήσουν στα επόμενα βήματα, όπως αυτά αναφέρθηκαν προηγουμένως.

Στον αντίποδα, στην περίπτωση, δηλαδή, που το ποσοστό της συμμετοχής είναι σημαντικά χαμηλό, τότε, όπως πρόσφατα δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της χώρας Νίκολα Ντιμιτρόφ, η απόφαση επιστρέφει στη Βουλή, δεδομένου  του μη δεσμευτικού χαρακτήρα του δημοψηφίσματος.

Σε αυτή την περίπτωση η κυβέρνηση Ζάεφ δεν θα έχει στην διάθεσή της έναν σημαντικό μοχλό πίεσης προκειμένου να επιτύχει την απαραίτητη πλειοψηφία με το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας για την συνταγματική αναθεώρηση να καθίσταται έτσι ιδιαίτερα επισφαλές. Ο ηγέτης μάλιστα του εθνικιστικού  VMRO, Χρίστιαν Μίτσκοσκι, κατά την διάρκεια ομιλίας του σε κομματική συγκέντρωση, ζήτησε εκλογές σε περίπτωση αποτυχίας του δημοψηφίσματος, ώστε “ο λαός να τιμωρήσει την πολιτική της κυβέρνησης του Ζόραν Ζάεφ”.

“Ναι” με συμμετοχή άνω του 50%

Αν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος είναι θετικό, με την συμμετοχή να ξεπερνά το 50%, πράγμα που θα σημαίνει ότι η μεγάλη πλειοψηφία στην πΓΔΜ τάσσεται υπέρ της συμφωνίας, τότε τα πράγματα θα είναι εύκολα για τον Ζόραν Ζάεφ.

Ο πρωθυπουργός της γείτονος θεωρεί πως ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα οδηγήσει τον Πρόεδρο Ιβάνοφ να αποδεχτεί τελικά την συμφωνία ενώ και μέρος των βουλευτών της αντιπολίτευσης αναμένεται να υποχωρήσει στην λαϊκή βούληση, υπερψηφίζοντας την συνταγματική αλλαγή. 

Επιπλέον, ένα αρκετά πιθανό σενάριο σε περίπτωση νίκης του “Ναι” είναι ο Ζάεφ να προχωρήσει άμεσα σε προκήρυξη εκλογών, με στόχο την αύξηση της κοινοβουλευτικής του δύναμης και την ευκολότερη υπερψήφιση της συνταγματικής αναθεώρησης.

Συνταγματική αναθεώρηση

Αν τελικά προχωρήσει η συνταγματική αναθεώρηση, με βάση την Συμφωνία θα πρέπει να ολοκληρωθεί και να επικυρωθεί από το κοινοβούλιο της πΓΔΜ μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου.

Ωστόσο, το πιθανότερο σενάριο είναι η επικύρωση της να πάει λίγο πιο πίσω, με απώτατο ορίζοντα τις 15 Ιανουαρίου 2019, με δεδομένο το χρονοβόρο της διαδικασίας και λαμβάνοντας υπόψη το ενδεχόμενο των εκλογών.

Η υπερψήφιση της συνταγματικής αναθεώρησης θα σημάνει την εκπλήρωση των υποχρεώσεων της πΓΔΜ και επομένως την ολοκλήρωση της ενταξιακής της διαδικασίας στο ΝΑΤΟ.

Η μπάλα πλέον μετατοπίζεται στο γήπεδο της Ελλάδας και την διαδικασία για την κύρωση από την  Βουλή των Ελλήνων της Συμφωνίας των Πρεσπών.

Η κύρωση από την ελληνική Βουλή

Μόλις το Δεύτερο Μέρος γνωστοποιήσει την ολοκλήρωση των προαναφερόμενων συνταγματικών τροποποιήσεων και όλων των εσωτερικών νομικών διαδικασιών του προκειμένου να τεθεί σε ισχύ η παρούσα Συμφωνία, το Πρώτο Μέρος θα κυρώσει χωρίς καθυστέρηση την παρούσα Συμφωνία

Σε περίπτωση που η έκβαση του δημοψηφίσματος στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας είναι υπέρ της Συμφωνίας των Πρεσπών, η συνταγματική αναθεώρηση λάβει την έγκριση της Βουλής της πΓΔΜ και ολοκληρωθούν οι συνταγματικές τροποποιήσεις, τότε η ελληνική πλευρά οφείλει να φέρει την Συμφωνία προς κύρωση στην Βουλή.

Δεδομένων των συσχετισμών στο εδώ πολιτικό πεδίο, φαίνεται ότι η διαδικασία αυτή θα λάβει χώρα μέσα στον μήνα Μάρτιο. Η υπερψήφιση της Συμφωνίας φαίνεται-με τα τωρινά δεδομένα- το πιο πιθανό σενάριο, παρά τους κλυδωνισμούς που επιφέρει στον κυβερνητικό συνασπισμό.