Η “Στρέλλα” έγινε όπερα δωματίου, προκάλεσε και επιστρέφει

H συγκλονιστική, πολυβραβευμένη ταινία “Στρέλλα” (2009) του Πάνου Χ. Κούτρα, μια ταινία-σταθμός στον σύγχρονο ελληνικό κινηματογράφο, έγινε την περασμένη σεζόν όπερα δωματίου μετά από ανάθεση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στον συνθέτη Μιχάλη Παρασκάκη και τώρα επιστρέφει στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στο ΚΠΙΣΝ, στις 18, 20, 21, 22, 25, 27, 29 Οκτωβρίου και 2, 3, 4 Νοεμβρίου 2023.

Αφού πρώτα πέρασε από χίλια μύρια κύματα, καθώς, όταν έγινε γνωστό πως ο πρωταγωνιστικός ρόλος της ‘Στρέλλας’  –ο τίτλος της είναι συνδυασμός του τίτλου της μυθικής ταινίας Στέλλα του Μιχάλη Κακογιάννη και της λέξης «τρέλα», ενώ τον πρωταγωνιστικό ρόλο ερμήνευσε η τρανς ηθοποιός Μίνα Ορφανού– δε δόθηκε σε τρανς γυναίκα, άνοιξε μία μεγάλη συζήτηση στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα αναφορικά με τη συμπεριληπτικότητα και την τρανς ορατότητα.

Αφουγκραζόμενη τη συζήτηση αυτή η Εθνική Λυρική Σκηνή διεύρυνε τις ακροάσεις και για τον πρωταγωνιστικό ρόλο του έργου- ο οποίος είχε ήδη δοθεί στον ταλαντούχο βαρύτονο λυρικό τραγουδιστή Γιώργο Ιατρού που αυτοπροσδιορίζεται ως προς την ταυτότητα φύλου του ως cis άνδρας, αλλά έχει δημιουργήσει την drag περσόνα Νίνα Νάη– με στόχο να εξαντληθούν οι προσπάθειες προκειμένου να βρεθεί μια διεμφυλική γυναίκα ερμηνεύτρια, η οποία να μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του έργου. Και φτάσαμε στην επιλογή της διεμφυλικής καλλιτέχνιδας, Λέττας Κάππα, που με την παράσταση αυτή κάνει και την πρώτη της εμφάνιση στο λυρικό θέατρο.

Το γεγονός πως αυτή η συγκλονιστική ιστορία για την αγάπη, την αποδοχή και την τρέλα τού να ονειρεύεσαι και να απαιτείς την ευτυχία με κάθε τίμημα ανέβηκε στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, αποτελεί ίσως το σημαντικότερο ελληνικό queer άνοιγμα των τελευταίων ετών στο ευρύ κοινό.

Τη φετινή σεζόν οι τρεις διεμφυλικές καλλιτέχνιδες εμφανίζονται ξανά στο λυρικό θέατρο: η Λέττα Κάππα στον ρόλο της Στρέλλας, η Ιωάννα Ζαμ-Πέτρου στον ρόλο της Μαίρης και η Βικτωρία Τσιτουρίδου-Μάγια ως Βίλμα.

Η όπερα σε λιμπρέτο Αλεξάνδρας Κ*, μουσική διεύθυνση Κωνσταντίνου Τερζάκη και σκηνοθεσία Γιώργου Κουτλή, πραγματεύεται τη συνάντηση του Γιώργου, ενός σαρανταοκτάχρονου άνδρα που μόλις αποφυλακίστηκε, με τη Στρέλλα, μια νεαρή τρανς εργάτρια του σεξ που λατρεύει τη Μαρία Κάλλας. Το μέλλον φαντάζει ανοιχτό και για τους δυο τους για πρώτη φορά μετά από πολύ καιρό. Καθώς, όμως, οι λογαριασμοί του Γιώργου με το παρελθόν εκκρεμούν ακόμα, η ιστορία του επανέρχεται για να τον στοιχειώσει. Μαζί με τη Στρέλλα, θα πρέπει να βρουν ένα δρόμο προς τη λύτρωση.

Η κινηματογραφική ιστορία της Στρέλλας, όπως εκτυλίσσεται στο σενάριο των Πάνου Χ. Κούτρα και Παναγιώτη Ευαγγελίδη, έχει όλα τα στοιχεία ενός ρεαλιστικού μουσικοθεατρικού δράματος, καθώς ακουμπάει στην αρχαία τραγωδία με ευθείες αναφορές στον μύθο του Οιδίποδα και όρους οπερατικού βερισμού. Δεκατέσσερα χρόνια μετά, η θεματική της ταινίας παραμένει εξίσου επίκαιρη με την εποχή της δημιουργίας της. Στη σύγχρονη πραγματικότητα, όπου η τόλμη και η αλήθεια είναι απολύτως αναγκαίες, τα πρόσωπα της ταινίας, και συνακόλουθα της όπερας, αντιμετωπίζονται όχι ως καρικατούρες αλλά ως άνθρωποι που ερωτεύονται, αγαπούν και πονούν.

“Η ταινία με είχε σοκάρει, προφανώς για το συμβάν της αιμομιξίας, αλλά κυρίως για την ζαλιστική ψυχοσύνθεση των πρωταγωνιστών και την τολμηρή αμφισβήτηση θεσμών όπως αυτός της οικογένειας. Ένιωσα σαν θεατής ότι βρισκόμουν ακριβώς ‘στη μέση’ των σκηνών και έβλεπα όλα τα στάδια των σκέψεων και συναισθημάτων, από τον έρωτα στον τρόμο και την ενοχή με μία αφοπλιστική ειλικρίνεια στην ερμηνεία των ηθοποιών.
Δε νομίζω να μη συμπάθησε ή αγάπησε κάποιος την Στρέλλα από την αρχή της ταινίας, ωστόσο είναι εντυπωσιακό πως ο σκηνοθέτης σε φέρνει να αναπτύξεις κατανόηση, συμπάθεια και συμπόνια για τον Γιώργο χωρίς να αλλοιωθεί η εικόνα που είχες για την Στρέλλα. Επίσης, το γεγονός πως με μία τέτοια σύμβαση στην υπόθεση δεν καταλήγει στο κλασικό δράμα που απλά θα τσακωθούν, θα σκοτωθούν ή θα χωρίσουν, αλλά βρίσκουν έναν ιδιαίτερο τρόπο να σμίξουν ξανά με ένα ερωτηματικό στην περιγραφή της σχέσης τους, είναι εκπληκτικό. Μία ταινία που μένει μαζί σου θεωρώ” ανέφερε σε συνέντευξή του στο NEWS 24/7 ο Κωνσταντίνος Τερζάκης, ο ανερχόμενος αρχιμουσικός, βοηθός μαέστρος της Συμφωνικής Ορχήστρας της Πόλης του Μπέρμιγχαμ με πείρα στο σύγχρονο ρεπερτόριο και σημαντική πορεία στο εξωτερικό, που στην πρώτη του συνεργασία με την Εθνική Λυρική Σκηνή έχει αναλάβει τη μουσική διεύθυνση του απαιτητικού αυτού νέου έργου.

Το μουσικό σύμπαν μιας κινηματογραφικής όπερας

Τη μουσική της όπερας δωματίου Στρέλλα υπογράφει ο δραστήριος και έμπειρος συνθέτης Μιχάλης Παρασκάκης. Χρησιμοποιώντας τα εργαλεία και τους κώδικες της «νέας» μουσικής, ο Μιχάλης Παρασκάκης ανέλαβε το στοίχημα να γράψει μια μουσική φρέσκια και αιχμηρή, διατηρώντας τον ρεαλισμό και τη δραματικότητα του κινηματογραφικού έργου. «Ελάχιστες φορές έχει μεταφερθεί κινηματογραφική ταινία στην οπερατική σκηνή, γίνεται όμως ολοένα και πιο συχνά. Η Στρέλλα ωστόσο είναι ήδη, κατά κάποιον τρόπο, μια κινηματογραφική όπερα. Εμπεριέχει όλα εκείνα τα στοιχεία του δράματος που υπάρχουν συνήθως στην όπερα, αποκαλύπτοντάς τα όμως μέσα από τη ζωή σημερινών, περιθωριοποιημένων διεμφυλικών ηρωίδων και ηρώων, καθιστώντας την πιο επίκαιρη από ποτέ. Ακροβατώντας στον πυρήνα του αρχαίου μύθου, με αναφορές σε άλλες ταινίες, στο μουσικό θέατρο και σε πραγματικές ή φανταστικές ηρωίδες, η ταινία ξεπερνά ηθικά, κοινωνικά και πολιτικά ταμπού με μια σχεδόν αφοπλιστική ειλικρίνεια. Το μόνο που μένει, λοιπόν, είναι η κινητήριος δύναμη του δράματος να γίνει η μουσική», σημειώνει ο συνθέτης.

Σκηνοθετώντας μια όπερα για «όλη την οικογένεια»

Η Στρέλλα ζωντανεύει στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ μέσα από την ανατρεπτική ματιά του περιζήτητου θεατρικού σκηνοθέτη Γιώργου Κουτλή, ενός ανήσυχου δημιουργού με δεδηλωμένη έφεση στον ποιητικό, παράδοξο ρεαλισμό και το ύφος του γκροτέσκου. Στην πρώτη του «αναμέτρηση» με οπερατικό έργο, ο Γιώργος Κουτλής υπογράφει μια τολμηρή παράσταση γεμάτη έμπνευση, ευρηματικότητα και χιούμορ. «Με ευθείες αναφορές στον μύθο του Οιδίποδα και τη Στέλλα του Κακογιάννη, η Στ-ρ-έλλα αποτελεί σταθμό στον σύγχρονο ελληνικό κινηματογράφο. Η ερωτική ιστορία ανάμεσα σε έναν πρώην φυλακισμένο και σε μια τρανς γυναίκα, στο πρόσωπο της οποίας ο πρώτος αναγνωρίζει τελικά τον γιο του, τάραξε και εξακολουθεί να ταράσσει την ιδέα της “κανονικότητας”. Η μεταφορά ενός κινηματογραφικού αριστουργήματος σε όπερα έχει πολλές παγίδες, αλλά βλέποντας το μέγεθος των γεγονότων και των νοημάτων της Στρέλλας κάπως φαντάζει φυσική. Δεκατέσσερα χρόνια μετά την προβολή της ταινίας και μέσα από μια μουσική πλέον φόρμα θα προσπαθήσουμε να εξετάσουμε τα όρια της ηθικής, τις εννοιολογικές φυλακές που επιβάλλονται κοινωνικά, τις διαφυλικές/διεμφυλικές ταυτότητες, τη μη ετεροκανονική επιθυμία και στο τέλος τέλος να αφηγηθούμε τη λίγο παράξενη ιστορία μιας θηλυκότητας στην Αθήνα του σήμερα, μια ιστορία που, όπως έχουν πει με χιούμορ και για την ταινία, είναι μια ιστορία “για όλη την οικογένεια”», σημειώνει ο Γιώργος Κουτλής.

Τον ρόλο της Στρέλλας ερμηνεύει η Λέττα Κάππα, της Μαίρης η Ιωάννα Ζαμ-Πέτρου και της Βίλμας η Βικτωρία Τσιτουρίδου-Μάγια. Στη διανομή συμμετέχουν επίσης: Αναστασία Κότσαλη (Κάλλας), Μιχάλης Ψύρρας (Γιώργος), Νίκος Σπανάτης (Άλεξ), Νίκος Ζιάζιαρης (Αντώνης, Μπάτσος Α΄, Γιούρι), Νικόλας Μαραζιώτης (Νίκος, Μπάτσος Β΄), Νίνα Νάη (ντραγκ περφόρμερ), Γιώργος Ρούπας (Κουλουκούσης), Αλέξανδρος Σταυρόπουλος (σκίουρος). Το σκηνικό υπογράφει η Εύα Μανιδάκη, τα κοστούμια η Ιωάννα Τσάμη και τους φωτισμούς ο Νίκος Βλασόπουλος.

Το δεκαμελές μουσικό σύνολο αποτελούν οι μουσικοί Άνα Κίφου (φλάουτο), Αντώνης Τσαχτάνης (κλαρινέτο), Γκουίντο ντε Φλάβιις (σαξόφωνο), Γιώργος Κρίμπερης (τρομπόνι), Καζούγιο Τσουνεχίρο (κρουστά), Μίσλαβ Ρέζιτς (ηλεκτρική κιθάρα), Χρήστος Σακελλαρίδης (πιάνο), Άρτεμις Βαβάτσικα (μπαγιάν), Φανή Βοβώνη (18, 20, 21, 22, 25/10) / Αλέξης Θεοφυλάκτου (27, 29/10, 2, 3, 4/11) (βιολί), Χάρης Παζαρούλας (κοντραμπάσο).