Eurovision 2025: Γιατί το τραγούδι της Εσθονίας έχει εκνευρίσει τους Ιταλούς

Η ώρα της Eurovision 2025 έφτασε και απόψε το βράδυ, στον Α’ Ημιτελικό, 15 χώρες θα δώσουν τον καλύτερό τους εαυτό για μια θέση στον μεγάλο τελικό του Σαββάτου (17/05). Ανάμεσά τους και η Εσθονία, η οποία θα εμφανιστεί στην 4η θέση με εκπρόσωπο τον Tommy Cash και το τραγούδι “Espresso Macchiato“.

Πρόκειται για μία από τις πιο πολυσυζητημένες συμμετοχές στον φετινό διαγωνισμό της Eurovision, το οποίο έχει μάλιστα προκαλέσει έντονες αντιδράσεις, κυρίως στην Ιταλία, καθώς για πολλούς, σατιρίζει στερεότυπα της ιταλικής κουλτούρας και περιέχει υπερβολικά κλισέ στοιχεία. Οι αντιδράσεις μάλιστα είναι τέτοιες που αν και κάποιοι το αντιμετώπισαν με χιούμορ άλλοι, ζήτησαν ακόμα και τον αποκλεισμό του από τη διοργάνωση.

Ο ίδιος ο Tommy Cash, γνωστός για το προκλητικό του στυλ, δεν δείχνει να πτοείται. “Λατρεύω ό,τι είναι trash“, δηλώνει γελώντας στο BBC, δίνοντας το στίγμα πίσω από τη δημιουργία του κομματιού.

Tommy Cash – Espresso Macchiato

Το “Espresso Macchiato” δεν είναι, φυσικά, το πρώτο τραγούδι που σατιρίζει ιταλικά στερεότυπα. Από τα ιταλοαμερικανικά novelty hits της εποχής του πολέμου και της μεταπολεμικής περιόδου, όπως το “Mambo Italiano“, μέχρι σύγχρονες συμμετοχές, το χιούμορ και η υπερβολή είναι αναπόσπαστα στοιχεία της ποπ κουλτούρας.

Η Eurovision, άλλωστε, έχει μακρά παράδοση στην αυτοσαρκαστική προσέγγιση, ειδικά από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Όπως για παράδειγμα η συμμετοχή της Πολωνίας το 2014, με το τραγούδι “My Slowianie”, που σατίριζε τα έμφυλα στερεότυπα της χώρας, ή το ελληνικό “Alcohol is Free” το 2013, των Koza Mostra με τον Αγάθωνα, που σχολίαζε την οικονομική κρίση στην Ελλάδα.

Αυτό που αλλάζει με το “Espresso Macchiato” είναι ότι είναι ίσως η πρώτη φορά που τραγούδι της Eurovision σατιρίζει ευθέως άλλη διαγωνιζόμενη χώρα, μία τολμηρή επιλογή σε έναν θεσμό που, από την αρχή της ιστορίας του, λειτουργεί ως κάτι πολύ περισσότερο από απλός διαγωνισμός τραγουδιού.

Η Eurovision δεν είναι απλώς ένας διαγωνισμός τραγουδιού. Πρόκειται για ένα πολιτισμικό φαινόμενο που ενισχύει τη διασύνδεση μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών, λειτουργώντας ως αφορμή για συζήτηση, αλλά και μέσο ενίσχυσης ενός συλλογικού ευρωπαϊκού μύθου.

Κι αν οι κανόνες του διαγωνισμού απαγορεύουν ρητά “στίχους, δηλώσεις ή χειρονομίες πολιτικού ή παρόμοιου χαρακτήρα“, η πραγματικότητα είναι πως η Eurovision υπήρξε ανέκαθεν πολιτική. Από το 1956, όταν ο Μαρσέλ Μπεζανσόν, τότε διευθυντής της Ευρωπαϊκής Ραδιοτηλεοπτικής Ένωσης (EBU), καθιέρωσε τον διαγωνισμό με στόχο να ενώσει την κατακερματισμένη Ευρώπη του μεταπολέμου, η σκηνή της Eurovision λειτουργεί ως πεδίο πολιτισμικής ανταλλαγής, διπλωματίας και εθνικής προβολής, όπως επισημαίνει και σχετική μελέτη, που δημοσιεύει το BBC.

Παράλληλα, για την Εσθονία, η Eurovision έχει βαρύνουσα σημασία. Η χώρα έχει καταφέρει να κερδίσει τον διαγωνισμό μόνο μία φορά, το 2001, με το τραγούδι “Everybody”. Ένας σχολιαστής είχε πει τότε για τη νίκη αυτή πως ήταν το σημαντικότερο γεγονός στην ιστορία της Εσθονίας μετά την ανεξαρτησία της από τη Σοβιετική Ένωση, δέκα χρόνια νωρίτερα.

Πράγματι, η νίκη τότε θεωρήθηκε ως επιστέγασμα της επιτυχημένης επανένταξης της χώρας στην Ευρώπη, καθώς προσπαθούσε να ξεφύγει από το κομμουνιστικό της παρελθόν. Σήμερα, με την Εσθονία να προσπαθεί να καταργήσει σταδιακά τη διδασκαλία της ρωσικής γλώσσας από τη δημόσια εκπαίδευση, επιδιώκει να αποκαταστήσει την πολιτιστική της ανεξαρτησία. Είναι περίεργο λοιπόν, που φέτος επιλέχθηκε ένα τραγούδι που δεν έχει καμία σχέση με τον πολιτισμό της.

Ακόμη περισσότερο, το κομμάτι του Εσθονού φαίνεται να σατιρίζει την ίδια την έννοια της εθνικής εκπροσώπησης, πάνω στην οποία στηρίζεται ολόκληρος ο θεσμός της Eurovision.

Δεδομένου ότι ο διαγωνισμός μπορεί να λειτουργήσει ως το καταλληλότερο έδαφος για πολιτιστική διπλωματία, γιατί λοιπόν ο Cash συμμετέχει με ένα τραγούδι αφιερωμένο αποκλειστικά στην διακωμώδηση των ιταλικών στερεοτύπων; “Επειδή είναι αστείο“, λέει χαρακτηριστικά, που είναι μια από τις συνηθισμένες ατάκες του. Αντιμετωπίζει με απόλυτη σοβαρότητα ό,τι του προκαλεί γέλιο, δημιουργώντας ένα χιούμορ που μόνο τυχαίο δεν είναι.

Το “Espresso Macchiato” γεννήθηκε μέσα από τα συχνά ταξίδια που κάνει στην Ιταλία για τις ηχογραφήσεις του.

Η ιδέα για το τραγούδι προέκυψε αυθόρμητα. Όπως εξηγεί, οι λέξεις Espresso Macchiato απλώς “εμφανίστηκαν” στο μυαλό του, χωρίς καμία συγκεκριμένη αναφορά, χωρίς καμία πρόθεση: “ήταν απλώς ένα από εκείνα τα τραγούδια”. Από εκεί και πέρα, έχτισε το κομμάτι γύρω από τα πιο προφανή ιταλικά σύμβολα και στερεότυπα που του ήρθαν στο μυαλό.

Αν και ορισμένοι Ιταλοί αισθάνονται προσβεβλημένοι, κάποιοι άλλοι δηλώνουν εντυπωσιασμένοι.

Ο Paolo Prato, λέκτορας Ιταλικών Σπουδών στο John Cabot University της Ρώμης, αναγνωρίζει ότι ο Tommy Cash παρουσιάζει μια “μασημένη εκδοχή της Ιταλίας”, αλλά σημειώνει ότι η σκηνική του παρουσία στο βίντεο του Espresso Macchiato παραμένει “αξιόπιστη για πολλούς Ιταλούς”, καθώς η χορογραφία του παραπέμπει ξεκάθαρα στις ελαστικές κινήσεις του δημοφιλούς Ιταλού σόουμαν Αντριάνο Τσελέντανο.

Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο ίδιος, εντός της Ιταλίας το τραγούδι έχει προκαλέσει ποικίλες αντιδράσεις και μπορεί να χαρακτηριστεί με μία λέξη: “αμφιλεγόμενο”. Από τη μία πλευρά, το κομμάτι έχει αποκτήσει διάσημους Ιταλούς θαυμαστές, όπως οι “γιαγιάδες από το Οστούνι”, που χόρεψαν το τραγούδι στο TikTok και από την άλλη, ο καταναλωτικός σύνδεσμος Codacons που έχει ζητήσει τον αποκλεισμό του τραγουδιού από τον διαγωνισμό, κάνοντας λόγο για προσβλητικά στερεότυπα.

Την ίδια στιγμή, ο πολιτικός Μάρκο Τσεντινάιο, από τους πιο έντονους επικριτές του τραγουδιού, δηλώνει κατηγορηματικά: “Όποιος προσβάλλει την Ιταλία, δεν έχει θέση στη Eurovision”.