ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ: ΤΟ ΚΑΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΚΑΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ

Την ώρα που γράφεται αυτό το σχόλιο, όλες και όλοι περιμένουν με εύλογη αγωνία την συνάντηση Μπλίνκεν-Λαβρώφ στην Γενεύη. Θα είναι η τελευταία (;) προσπάθεια να αποκλιμακωθεί η ένταση μετά από μήνες άκαρπων – απ’ ότι έχει φανεί – συνομιλιών σε όλα τα επίπεδα. Αυτή τη στιγμή οι τοποθετήσεις και των δύο πλευρών δείχνουν ανάγλυφα το αδιέξοδο. Ένα αδιέξοδο που καθιστά την προοπτική σύγκρουσης εξαιρετικά πιθανή. Από την μία η Μόσχα επιταχύνει την ανάπτυξη των στρατιωτικών της δυνάμεων και απειλεί με εισβολή και από την άλλη ΗΠΑ και Ευρώπη προειδοποιούν με σκληρές κυρώσεις.

Για την Μόσχα δεν μπορεί να υπάρξει αποσυμπίεση της κατάστασης χωρίς να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις της με γραπτή δέσμευση της Ουάσιγκτον και του ΝΑΤΟ. Τις προηγούμενες εβδομάδες η Ουκρανική κυβέρνηση και οι κρατικές υπηρεσίες υπέστησαν σφοδρή κυβερνοεπίθεση, σε μια απόπειρα να παραλύσει η ψηφιακή υποδομή της χώρας. Κανένας δεν έχει αμφιβολία για την πηγή της επίθεσης. Αμέσως μετά, η Μόσχα ανακοίνωσε την ανάπτυξη πρόσθετων δυνάμεων στην Λευκορωσία και υπήρξαν αναφορές στον τύπο ότι εκκενώθηκε η Ρωσική Πρεσβεία στο Κίεβο.

Στην Ουάσιγκτον η επίσημη πρόβλεψη είναι ότι η Ρωσία μπορεί ανά πάσα στιγμή να κινηθεί στρατιωτικά και θα το κάνει αν και δεν επιθυμεί να εμπλακεί σε μια ολοκληρωτική πολεμική αναμέτρηση. Η ενίσχυση της Ουκρανίας με αμυντικό υλικό από την Βρετανία συνεχίστηκε και αυτή την εβδομάδα.

Η κατάσταση όπως περιγράφεται παραπάνω δεν αντέχει κάποια αισιόδοξη εκτίμηση για την εξέλιξη τις επόμενες ώρες και ημέρες. Υπάρχει ένα κακό και ένα λιγότερο κακό σενάριο. Στην πρώτη περίπτωση, η εκτίμηση είναι ότι η Μόσχα δεν επιθυμεί την επιτυχία των συνομιλιών. Η Ρωσική ηγεσία έχει πάρει τις αποφάσεις της. Δεν είναι ικανοποιημένη από το status quo, αλλά θέλει να διευρύνει και να ενοποιήσει γεωγραφικά το κομμάτι της ανατολικής Ουκρανίας που ήδη ελέγχει. Θεωρεί ότι παρά τις στρατιωτικές της επεμβάσεις από το 2014 και μετά, το Κίεβο και η Δύση δεν έχουν «προσαρμοστεί» στις βασικές γεωστρατηγικές απαιτήσεις και ανάγκες της Ρωσίας. Για την Ρωσία, η Ουκρανία δεν μπορεί να διεκδικεί καθεστώς χειραφετημένου έθνους. Δεν μπορεί παρά να αποτελεί μέρος της Ρωσικής σφαίρας επιρροής. Έτσι, η Μόσχα θέτει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων τόσο μαξιμαλιστικούς όρους γνωρίζοντας ότι οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ δεν μπορούν να τους αποδεχτούν. Σε αυτό το σενάριο, η μόνη αβεβαιότητα αφορά την κλίμακα και τους επιχειρησιακούς στόχους της Μόσχας.

Το λιγότερο κακό σενάριο βασίζεται στην εκτίμηση ότι η Μόσχα δεν επιθυμεί την στρατιωτική εμπλοκή της, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μια επέμβαση είναι εκτός των επιλογών της. Η ρωσική ηγεσία παίζει ένα παιγνίδι «ακροσφαλούς διπλωματίας» (brinkmanship) για να αναγκάσει την άλλη πλευρά να υποχωρήσει. Στόχος είναι να εξασφαλίσει όσες περισσότερες εγγυήσεις μπορεί από το ΝΑΤΟ για το τέλος της διεύρυνσης και για την ΝΑΤΟική παρουσία στα ήδη κράτη-μέλη της συμμαχίας στον μετασοβιετικό χώρο. Η Μόσχα θεωρεί ότι με την στρατηγική του «πολεμικού εκφοβισμού» (war scare) η Δύση θα αναδιπλωθεί σε μία πολιτική κατευνασμού, ενώ η ίδια θα μπορεί να επανέλθει με νέες απαιτήσεις στο μέλλον χρησιμοποιώντας διάφορα προσχήματα.

Και στις δύο περιπτώσεις, οι σχέσεις Ρωσίας-Δύσης θα έχουν τραυματιστεί ανεπανόρθωτα. Η Ουκρανία έτσι κι αλλιώς είναι το μεγαλύτερο θύμα και υπό αυτές τις συνθήκες είναι εξαιρετικά δύσκολο να σχεδιάσει το μέλλον της. Η επιβολή κυρώσεων στην Ρωσία θα πλήξει την έτσι κι αλλιώς αδύναμη ρωσική παραγωγική βάση. Επίσης, θα οδηγήσουν σε νέες ανατιμήσεις στην παγκόσμια αγορά ενέργειας και θα προκαλέσουν ένα νέο κύμα ύφεσης στην παγκόσμια οικονομία. Δεν υπάρχει κερδισμένος.

*Ο Κώστας Υφαντής είναι Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Διευθυντής του ΙΔΙΣ