Εμβόλιο που θα κυκλοφορήσει σύντομα φαίνεται πως μπορεί να μας σώσει από τη μηνιγγίτιδα

Στο δυτικό κόσμο υπάρχουν καθιερωμένα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, ευρύ φάσμα διαγνωστικών εργαλείων και θεραπειών, διαθεσιμότητα αντιβιοτικών και προγράμματα εμβολιασμού. Άρα, μπορεί να γίνει έγκαιρη διάγνωση της μηνιγγίτιδας και έτσι, να σωθούν ζωές.

Στην Αφρική και δη σε κομμάτι της Υποσαχάριας δεν υπάρχει έστω ένα από τα παραπάνω. Έτσι, χάνονται εκατοντάδες χιλιάδες ζωές κάθε χρόνο. Για την ακρίβεια, το 60% των 25.000 θανάτων που κατεγράφησαν το 2019.

Σύμφωνα με έρευνα, οι κάτοικοι αυτής της ηπείρου έχουν διπλάσιες πιθανότητες να υποστούν σοβαρές μακροχρόνιες επιπλοκές από τη νόσο, σε σχέση με τους ανθρώπους σε χώρες υψηλού εισοδήματος.

Ένας από τους κύριους λόγους είναι η καθυστερημένη διάγνωση και άρα η καθυστέρηση στην παροχή θεραπείας. Έπειτα, το κόστος των διαθέσιμων εμβολίων που προστατεύουν από 4 στελέχη είναι πολύ υψηλό για τις περισσότερες αφρικανικές χώρες -όπου χρειάζονται δεκάδες εκατομμύρια δόσεις.

Δεν βοηθά και ότι η ασθένεια αφορά ποικιλία μολυσματικών παραγόντων και άρα δεν υπάρχουν εμβόλια που να τακτοποιούν καθολικά το πρόβλημα.

Έρευνες προφανώς και γίνονται, με μια πρόσφατη να επιτρέπει την ελπίδα πως σύντομα θα υπάρχει σωτηρία για το λαό που πλήττεται περισσότερο από όλους.

Το εμβόλιο που δημιουργήθηκε ‘πιάνει’ και το εξόχως μεταδοτικό στέλεχος Χ, για το οποίο δεν υπήρχε έως τώρα τρόπος πρόληψης ή ελέγχου.

Πώς ‘αναπτύσσεται’ η μηνιγγίτιδα

Η μηνιγγίτιδα υπάρχει στον πλανήτη από τη δεκαετία του 1840 (εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην Αφρική, όπου ακόμα σκοτώνει δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους κάθε χρόνο).

Απέκτησε το όνομα της το 1887, όταν ο Αυστριακός βακτηριολόγος, Anton Vaykselbaum προσδιόρισε τα μηνιγγιτιδοκοκκικά βακτήρια ως την αιτία της.

Παρεμπιπτόντως, ο όρος ‘μηνιγγίτιδα’ προέρχεται από το ελληνικό ‘μῆνιγξ’ που σημαίνει λεπτή μεμβράνη και την κατάληξη “ίτις” που στην ιατρική ορολογία εκφράζει τις φλεγμονές.

Στην ανατομία οι μήνιγγες είναι οι τρεις μεμβράνες που περιβάλουν τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό, τις οποίες ‘χτυπάει’ η λοίμωξη, προκαλώντας φλεγμονές.

• Η μόλυνση μπορεί να προκληθεί από διάφορους μολυσματικούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των βακτηρίων, των ιών, των μυκήτων και των παρασίτων.
• Άπαξ και μπει στο σώμα ο μολυσματικός παράγοντας (οι οδοί είναι πολλές -με σταγονίδια του αναπνευστικού ή με εκκρίσεις από το λαιμό), φτιάχνει αποικία στους βλεννογόνους αδένες της αναπνευστικής οδού -ή όπου αλλού γίνει η είσοδος.
• Από εκεί μπορεί να περάσει στην κυκλοφορία του αίματος ή να ‘ταξιδέψει’ απευθείας στους μήνιγγες. Έτσι προκαλεί ανοσολογική απόκριση στο σώμα, οδηγώντας σε φλεγμονή των μηνίγγων.
• Το ανοσοποιητικό σύστημα απελευθερώνει διάφορες χημικές ουσίες και κύτταρα του ανοσοποιητικού για να καταπολεμήσει τη μόλυνση. Έτσι προκαλείται ερυθρότητα, πρήξιμο και αυξημένη ροή αίματος στην πληγείσα περιοχή.
• Η φλεγμονή μπορεί να διαταράξει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, ένα προστατευτικό φράγμα που παρεμβάλλεται μεταξύ του αίματος και του κεντρικού νευρικού συστήματος και ρυθμίζει τη διέλευση ουσιών μεταξύ της κυκλοφορίας του αίματος και του εγκεφάλου.
• Η διαταραχή που προκαλείται, επιτρέπει στα κύτταρα του ανοσοποιητικού και στους λοιμογόνους παράγοντες να εισέλθουν στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό -περιβάλλει τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό.
• Τότε το ανοσοποιητικό σύστημα απελευθερώνει περισσότερα κύτταρα του ανοσοποιητικού και χημικές ουσίες, με στόχο να καθαρίσει τη μόλυνση και να ελέγξει τη φλεγμονή.
• Μόνο που η συνεχιζόμενη φλεγμονή και ανοσολογική απόκριση στις μήνιγγες, μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη στο νευρικό σύστημα.
• Ο μολυσματικός παράγοντας και η ανοσολογική απόκριση μπορεί να προκαλέσουν απευθείας τραύμα στον εγκέφαλο και στους ιστούς του νωτιαίου μυελού, κάτι που οδηγεί σε νευρολογικά συμπτώματα και επιπλοκές.

Η βακτηριακή μηνιγγίτιδα παραμένει η μεγαλύτερη πρόκληση

Εάν δεν γίνει έγκαιρα η αναγνώριση των συμπτωμάτων (πυρετός, ευερεθιστότητα, ανορεξία και λήθαργος στα βρέφη, συν υψηλός πυρετός, έντονη κεφαλαλγία, αυχενική δυσκαμψία και φωτοφοβία στους ενήλικες -σύμφωνα με τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας) και η διάγνωση -ώστε να αρχίσει και η θεραπεία-, η μηνιγγίτιδα οδηγεί σε σοβαρές επιπλοκές.

Όπως είναι το οίδημα εγκεφάλου, τις επιληπτικές κρίσεις, τη γνωστική εξασθένηση, την απώλεια ακοής, τα προβλήματα όρασης, ακόμη και ο θάνατος.

Κατά τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η εξέλιξη της μηνιγγίτιδας μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με τον συγκεκριμένο μολυσματικό παράγοντα που εμπλέκεται.

Διαφορετικά παθογόνα έχουν διακριτούς μηχανισμούς εισβολής, αποικισμού και αλληλεπίδρασης με το ανοσοποιητικό σύστημα. Άλλα όχι.

Ως ασθένεια είναι και μεταδοτική.

Για αυτό και η μηνιγγίτιδα σκοτώνει ακόμα χιλιάδες ανθρώπους κάθε χρόνο.

Η βακτηριακή μηνιγγίτιδα είναι η πιο κοινή επικίνδυνη μορφή και μπορεί να γίνει θανατηφόρα μέσα σε 24 ώρες.

Υπάρχουν τέσσερις κύριες αιτίες της οξείας βακτηριακής μηνιγγίτιδας. Είναι τα βακτήρια που ακολουθούν.

1. Ναϊσσέρια της μηνιγγίτιδας (μηνιγγιτιδόκοκκος),
2. Streptococcus pneumoniae (πνευμονιόκοκκος),
3. Haemophilus influenzae (αιμόφιλος ινφλουέντζας) και
4. Streptococcus agalactiae (στρεπτόκοκκος ομάδας Β).

Αυτά ευθύνονται για περισσότερους από τους μισούς θανάτους από μηνιγγίτιδα παγκοσμίως (τα τρία πρώτα είναι υπεύθυνα για το 90% των περιστατικών που αφορούν παιδιά) και προκαλούν άλλες σοβαρές ασθένειες, όπως η σήψη και η πνευμονία. Δεν είναι τα μόνα που αποτελούν σημαντικές αιτίες μηνιγγίτιδας.

Εμβόλια υπάρχουν, αλλά όχι για όλα και για όλους

Εδώ και πολλά χρόνια, είναι διαθέσιμα εμβόλια κατά του μηνιγγιτιδοκοκκικού, του πνευμονιόκοκκου και του αιμόφιλου της γρίπης. Πρόκειται ωστόσο, για βακτήρια που έχουν πολλά διαφορετικά στελέχη, με τα εμβόλια να έχουν σχεδιαστεί για να προστατεύουν από τα πιο επιβλαβή.

Δεν υπάρχει δηλαδή, ένα καθολικό.

Εν τω μεταξύ, τα αντιβιοτικά για στενές επαφές ατόμων με μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο μειώνουν τον κίνδυνο μετάδοσης, όταν χορηγούνται έγκαιρα.

Το μεγαλύτερο κίνδυνο τον αντιμετωπίζουν τα νεογέννητα μωρά και τα μικρά παιδιά, εν τούτοις τα ‘θύματα’ της μηνιγγίτιδας είναι όλων των ηλικιών.

Μεγαλύτερος κίνδυνος παρατηρείται όταν οι άνθρωποι ζουν σε κοντινή απόσταση (σε μαζικές συγκεντρώσεις, σε καταυλισμούς προσφύγων, σε υπερπλήρη νοικοκυριά ή σε φοιτητικά, στρατιωτικά και άλλα επαγγελματικά περιβάλλοντα) και δη σε περιόδους ξηρασίας και σκόνης.

Ανοσολογικές ανεπάρκειες, όπως η λοίμωξη από τον ιό HIV ή η ανεπάρκεια συμπληρώματος, η ανοσοκαταστολή και το ενεργητικό ή παθητικό κάπνισμα μπορούν επίσης να αυξήσουν τον κίνδυνο διαφορετικών τύπων.

Όλοι αυτοί είναι λόγοι που περιοχή της Υποσαχάριας Αφρικής (από τη Σενεγάλη στα δυτικά έως την Αιθιοπία στα ανατολικά) είναι γνωστή ως ‘ζώνη αφρικανικής μηνιγγίτιδας’.

Το εμβόλιο που χαρακτηρίζεται gamechanger

Το Serum Institute of India συνεργάστηκε με τον οργανισμό υγείας Path και δημιούργησαν ένα αποτελεσματικό και οικονομικά προσιτό εμβόλιο, που ‘πιάνει’ τα πέντε κύρια στελέχη μηνιγγιτιδοκοκκικού που βρίσκονται στην Αφρική. Είναι τα τέσσερα που διαβάσατε ήδη, συν το στέλεχος Χ που εξαπλώνεται πολύ γρήγορα και έως τώρα δεν υπήρχε εμβόλιο για την πρόληψη ή τον έλεγχο του.

Σύμφωνα με τη δημοσίευση που έγινε την Τετάρτη 24/5 στο New England Journal of Medicine, στις δοκιμές εμβολίων που έγιναν σε 1.800 άτομα ηλικίας από δύο έως 29 ετών στο Μάλι και την Γκάμπια τον Ιούνιο του 2021 -στο πλαίσιο της δεύτερης φάσης των δοκιμών-, διαπιστώθηκε ότι το NmCV-5 (όνομα που έδωσαν στο εμβόλιο) δημιούργησε μια ισχυρή ανοσολογική απόκριση και στα πέντε στελέχη.

Σύντομα αναμένεται να είναι διαθέσιμο, με τον Ed Clarke, εκ των συγγραφέων της μελέτης να δηλώνει ότι “είμαστε ενθουσιασμένοι με τα αποτελέσματα. Αναμένουμε από το NmCV-5 να παρέχει σε παιδιά και νέους ενήλικες αξιόπιστη προστασία έναντι της μηνιγγίτιδας που προκαλείται από τα βακτήρια του μηνιγγιτιδοκοκκικού στην Αφρική. Εκτιμάται πως θα αλλάξει το παιχνίδι στον έλεγχο της επιδημικής μηνιγγίτιδας, στη “ζώνη της μηνιγγίτιδας”.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει εκπονήσει πλάνο, ώστε η μηνιγγίτιδα που μπορεί να προληφθεί με εμβόλιο, να μειωθεί κατά 50% και οι θάνατοι κατά 70% έως το 2030.

Ακολουθήστε το News 24/7 στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις