“Μπίμπι, θέλω καθαρό ναι”: Το παρασκήνιο πίσω από το σχέδιο Τραμπ για τη Γάζα

Το παρασκήνιο που οδήγησε στην αιφνιδιαστική παρουσίαση του ειρηνευτικού σχεδίου του Ντόναλντ Τραμπ για τη Γάζα και την αποδοχή του – τελικά – από τον Μπενιαμίν Νετανιάχου, φέρνει στο φως αποκαλυπτικό ρεπορτάζ του Axios.

Κομβικό σημείο στις ραγδαίες εξελίξεις φαίνεται πως ήταν η αποτυχημένη ισραηλινή επίθεση στην πρωτεύουσα του Κατάρ, την Ντόχα — γεγονός που πυροδότησε διπλωματικές αντιδράσεις και έθεσε σε κίνηση νέες πολιτικές ισορροπίες στην περιοχή.

Η ισραηλινή επίθεση προκάλεσε αγανάκτηση στους Άραβες ηγέτες απέναντι στον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου και ενίσχυσε τις εσωτερικές πιέσεις στο Ισραήλ για συμφωνία απελευθέρωσης των ομήρων και τερματισμό του πολέμου.

Αν και αρχικά ήταν εξοργισμένοι από την επίθεση και τον αποσταθεροποιητικό της χαρακτήρα, οι σύμβουλοι του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ και Τζάρεντ Κούσνερ, σύντομα είδαν την κρίση ως μια ευκαιρία για να τερματιστεί ο πόλεμος, όπως δηλώνουν τέσσερις πηγές με άμεση γνώση του θέματος στο Axios.

Ένας σύμβουλος του Τραμπ είπε: «Παρατηρήσαμε ότι οι Άραβες μιλούσαν με μία φωνή – έστω και για να φωνάξουν στο Ισραήλ. Κατέστη σαφές, ειδικά στον Στιβ, ότι αυτή η κοινή φωνή που έμοιαζε αρνητική στην αρχή, θα μπορούσε να μετατραπεί σε κάτι θετικό».

Μια μέρα πριν την επίθεση στο Κατάρ στις 9 Σεπτεμβρίου, ο Γουίτκοφ και ο Κούσνερ είχαν συναντηθεί με τον στενό συνεργάτη του Νετανιάχου, Ρον Ντέρμερ, στο Μαϊάμι για να συζητήσουν τη διαδικασία ειρήνης για τη Γάζα και ένα «σχέδιο για την επόμενη μέρα».

Όταν έμαθαν για την ισραηλινή επίθεση στη Ντόχα, εξοργίστηκαν, πιστεύοντας ότι ο Ντέρμερ τους είχε εξαπατήσει. Ο Ντέρμερ αργότερα ισχυρίστηκε πως δεν ήξερε τίποτα για την προγραμματισμένη επίθεση.

To Kατάρ εξοργίστηκε ακόμα περισσότερο. Διέκοψε άμεσα τη μεσολάβησή του μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς και ξεκίνησε εκστρατεία κατά του Ισραήλ στην περιοχή και διεθνώς.

Μερικές μέρες αργότερα, ο Γουίτκοφ είπε στον Ντέρμερ ότι ο καλύτερος τρόπος για να αποφευχθεί η κλιμάκωση θα ήταν να ζητήσει το Ισραήλ συγγνώμη από το Κατάρ και να δείξει πρόθεση για ειρήνη στη Γάζα. Ο Ντέρμερ δεν στήριξε την ιδέα.

Αφού πήραν το “πράσινο φως” από τον Τραμπ, ο Γουίτκοφ και ο Κούσνερ ξεκίνησαν να δουλεύουν ένα σχέδιο για να επιλύσουν την κρίση με το Κατάρ και να την μετατρέψουν σε ευρύτερη συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα.

Πήραν λοιπόν την υπάρχουσα αμερικανική πρόταση για κατάπαυση του πυρός και ανταλλαγή ομήρων, και την συνδύασαν με ένα μεταπολεμικό σχέδιο που είχε δουλέψει ο Κούσνερ μαζί με τον πρώην Βρετανό πρωθυπουργό Τόνι Μπλερ. Το αποτέλεσμα ήταν ένα έγγραφο 21 σημείων.

«Η αποτυχημένη επίθεση στη Ντόχα άλλαξε τις περιφερειακές ισορροπίες και άνοιξε τον δρόμο για μια σοβαρή συζήτηση για τον τερματισμό του πολέμου», δήλωσε ένας Αμερικανός αξιωματούχος.

“Take it or leave it”

Λίγες ημέρες πριν τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, το Κατάρ πρότεινε σύνοδο στη Νέα Υόρκη μεταξύ του Τραμπ και ηγετών από οκτώ αραβικές και μουσουλμανικές χώρες για να συζητήσουν την ισραηλινή επίθεση και τον πόλεμο στη Γάζα.

Κατά τη συνάντηση την περασμένη Τρίτη, οι Άραβες ηγέτες επέκριναν σκληρά το Ισραήλ. Ο Τραμπ τόνισε την πρόθεσή του να τερματιστεί ο πόλεμος και προέτρεψε τον Γουίτκοφ να εξηγήσει το σχέδιο πάνω στο οποίο δούλευε.

Ο Γουίτκοφ παρουσίασε το σχέδιο των 21 σημείων, το οποίο έτυχε θερμής υποδοχής. Ο Τραμπ τούς ζήτησε να τον συναντήσουν την επόμενη μέρα για σχόλια. Μέχρι το βράδυ της Τετάρτης, οι ΗΠΑ και οι 8 χώρες είχαν καταλήξει σε προκαταρκτική συμφωνία. Το σχέδιο εστάλη στο Ισραήλ.

Ο Νετανιάχου συναντήθηκε με τον Γουίτκοφ και τον Κούσνερ δύο φορές την Πέμπτη στη Νέα Υόρκη. Ένας Ισραηλινός αξιωματούχος δήλωσε πως υπήρχαν μεγάλες διαφορές.

Ο Νετανιάχου εκφώνησε την προκλητική ομιλία του στον ΟΗΕ, χωρίς να αναφέρει καθόλου το σχέδιο του Τραμπ. Ωστόσο, οι συζητήσεις συνεχίστηκαν όλο το Σαββατοκύριακο, με στόχο την τελική συμφωνία πριν τη συνάντηση Νετανιάχου-Τραμπ τη Δευτέρα.

Το Σάββατο, κυκλοφόρησε φήμη στην ομάδα Τραμπ ότι ο Νετανιάχου σκόπευε να απορρίψει το σχέδιο ή να απαιτήσει μεγάλες αλλαγές.

Ο Τραμπ τού τηλεφώνησε: «Ή το παίρνεις ή το αφήνεις. Και αν το αφήσεις, αποχωρούμε από εσένα», είπε, σύμφωνα με πηγή. «Ο Τραμπ έχει κουραστεί από τον Νετανιάχου, για πολλούς λόγους». Ο Τραμπ μίλησε πέντε φορές μαζί του το Σαββατοκύριακο, ζητώντας ένα σαφές “ναι”, όχι “ναι, αλλά”.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ δέχτηκε κάποιες τροποποιήσεις του Νετανιάχου, αλλά απέρριψε άλλες, ειδικά εκείνες που σχετίζονταν με εσωτερικές πολιτικές πιέσεις στο Ισραήλ. Του ξεκαθάρισε πως δεν θα του ζητούσε να κάνει παραχωρήσεις σε θέματα ασφάλειας — αλλά όχι και σε εσωτερικά πολιτικά ζητήματα. «Αν αποδεχτείς το σχέδιο και η Χαμάς το απορρίψει, θα σου δώσω πλήρη υποστήριξη για να συνεχίσεις τον πόλεμο», του διαβεβαίωσε ο Τραμπ.

Την Κυριακή, ο Γουίτκοφ και ο Κούσνερ διαπραγματεύονταν για ώρες με τον Νετανιάχου και τον Ντέρμερ στη Νέα Υόρκη. Μέχρι τις 11 το βράδυ είχαν μειώσει σημαντικά τις διαφορές, ακόμη και για τη διατύπωση της συγγνώμης προς το Κατάρ.

Όταν το νέο κείμενο εστάλη στους Άραβες και μουσουλμάνους αξιωματούχους, εξοργίστηκαν από τις πολλές αλλαγές του Νετανιάχου — κυρίως για τους όρους αποχώρησης του Ισραήλ από τη Γάζα.

Ένας Ισραηλινός αξιωματούχος δήλωσε: «Ο Νετανιάχου είπε στον Τραμπ ότι δεν πρόκειται να αποχωρήσει και να αφήσει τη Χαμάς να ανασυνταχθεί». Ο Τραμπ συμφώνησε. Οι αραβικές χώρες ζήτησαν επίσης αλλαγές, πολλές από τις οποίες απορρίφθηκαν. Το Κατάρ συμβούλεψε την ομάδα Τραμπ να μην δημοσιοποιήσει το σχέδιο τη Δευτέρα.

Ο Τραμπ δημοσίευσε το σχέδιο έτσι κι αλλιώς. Είπε την Τρίτη ότι αναμένει απάντηση από τη Χαμάς εντός 3-4 ημερών. Αμερικανοί και Ισραηλινοί αξιωματούχοι περιμένουν θετική απάντηση, με κάποιες επιφυλάξεις.

Όλη την Τρίτη, Άραβες αξιωματούχοι ενημέρωναν την ομάδα Τραμπ για πρόοδο στις επαφές με τη Χαμάς. Αν και εξέδωσαν κοινή δήλωση, οι Άραβες ηγέτες ξεκαθάρισαν πως το σχέδιο παραμένει υπό διαπραγμάτευση και δεν έχουν συμφωνηθεί όλες οι λεπτομέρειες.

Αμερικανός αξιωματούχος είπε πως μπορεί να υπάρξουν κάποιες “τελικές ρυθμίσεις”, αλλά δεν θα γίνει νέα διαπραγμάτευση ολόκληρου του σχεδίου.

Ο Τραμπ στηρίζεται κυρίως σε αξιωματούχους από το Κατάρ, την Αίγυπτο και την Τουρκία για να πείσουν τη Χαμάς να πει το «ναι».

«Αν η Χαμάς αποχωρήσει από το τραπέζι, θα μείνει χωρίς χρηματοδότηση και απομονωμένη», είπε ένας Αμερικανός αξιωματούχος.