Ο Ζελένσκι έρχεται στην Αθήνα με ένα πολύκροτο σκάνδαλο διαφθοράς στις αποσκευές του

Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι έρχεται στην Αθήνα την Κυριακή (16/11) σε μια συγκυρία όπου το προφίλ του Ουκρανού προέδρου είναι πιο αποδυναμωμένο από ποτέ, καθώς ένα νέο, γιγαντιαίων διαστάσεων σκάνδαλο διαφθοράς ξεδιπλώνεται τις τελευταίες ημέρες στην Ουκρανία.

H Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθεί να βρίσκεται στο πλευρό του Ζελένσκι, ωστόσο πιέζει ώστε να επιλύσει το ζήτημα της διαφθοράς προκειμένου να ενταχθεί στην Ένωση, γεγονός που αποδεικνύεται πάρα πολύ δύσκολο, δεδομένων των νέων εξελίξεων, καθώς εμπλέκονται πολύ στενά του πρόσωπα στο σκάνδαλο με τις μίζες 100 εκατομμυρίων στον τομέα της ενέργειας, που έχει πληγεί περισσότερο από ποτέ.

Ο Ζελένσκι είχε επισκεφθεί ξανά την Αθήνα τον Αύγουστο του 2023, ενώ ο πρωθυπουργός Μητσοτάκης είχε επισκεφθεί την Οδησσό το 2024. Η επίσκεψή του στην Αθήνα αναμένεται να έχει και ενεργειακό περιεχόμενο για τη συνεργασία Ελλάδας και Ουκρανίας, στον απόηχο της συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ, όπου η Ελλάδα φιλοδοξεί να μετατραπεί σε πύλη εισόδου αμερικανικού LNG μέσω Αλεξανδρούπολης και Ρεβυθούσας, ενώ από τις διμερείς επαφές δεν θα απουσιάσουν και οι συζητήσεις για οπλικά συστήματα.

Ένα σκάνδαλο που δοκιμάζει την υπομονή των Ουκρανών

Η αποκάλυψη του σκανδάλου, το οποίο ήρθε στην επιφάνεια μετά από 15 μήνες ερευνών (από ανεξάρτητους και όχι Ουκρανούς ερευνητές) το Γραφείο Καταπολέμησης της Διαφθοράς (NABU) δεν θα μπορούσε να έρθει σε χειρότερη στιγμή ούτε σε πιο ευαίσθητο τομέα της οικονομίας, για την ολοένα και πιο πιεζόμενη κυβέρνηση του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, του προέδρου που παραμένει στην ηγεσία της εμπόλεμης χώρας, ενώ η θητεία του έχει λήξει εδώ και δύο χρόνια.

Ο ουκρανικός στρατός βρίσκεται πλέον ξεκάθαρα σε δυσμενή θέση σε αρκετούς κρίσιμους τομείς της γραμμής του μετώπου. Την ίδια ώρα, η ρωσική εκστρατεία για να καταστρέψει τον ενεργειακό τομέα της Ουκρανίας ασκεί τεράστια πίεση στις υποδομές της χώρας και προκαλεί ολοένα και μεγαλύτερες δυσκολίες στους απλούς Ουκρανούς ενόψει του χειμώνα.

Το γεγονός ότι το πιο πρόσφατο σκάνδαλο διαφθοράς αφορά τον ενεργειακό τομέα είναι, επομένως, ιδιαίτερα επιζήμιο για την κυβέρνηση με τις ηθικές διαστάσεις του να δημιουργούν «πονοκέφαλο» στον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος βρίσκεται υπόλογος και λόγω της εμπλοκής, και μάλιστα στην κορυφή της πυραμίδας, του στενού του φίλου και συμβούλου, Τιμούρ Μίντιτς. Ο Μίντιτς πρόλαβε μάλιστα να διαφύγει από τη χώρα.

Οι ανεξάρτητες ουκρανικές υπηρεσίες κατά της διαφθοράς μόλις δημοσιοποίησαν τα ευρήματα της Επιχείρησης Μίδας, μιας έρευνας 15 μηνών στην Energoatom, η οποία είναι ο κρατικός φορέας που λειτουργεί όλους τους πυρηνικούς σταθμούς παραγωγής ενέργειας της Ουκρανίας. Με συνολική ισχύ σχεδόν 14.000 μεγαβάτ, η Energoatom είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός ηλεκτρικής ενέργειας στην Ουκρανία.

Οι ερευνητές κατά της διαφθοράς ισχυρίζονται ότι υπήρχε ένα τερατώδες σε μέγεθος σύστημα με μίζες ύψους 10% έως 15% επί της αξίας των συμβολαίων προμηθευτών, συνολικού ύψους περίπου 100 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ. Στις 10 Νοεμβρίου έγιναν έρευνες σε 70 τοποθεσίες σε όλη τη χώρα. Επτά άτομα κατηγορήθηκαν και πέντε είναι υπό κράτηση.

Ο Μίντιτς αποτελεί ένα θηριώδες πρόβλημα για τον Ζελένσκι

Ο φερόμενος ως εγκέφαλος του διεφθαρμένου συστήματος είναι ο Τιμούρ Μίντιτς, επιχειρηματίας και παραγωγός ταινιών, ο οποίος έφυγε βιαστικά από την Ουκρανία μία ημέρα πριν από τις εφόδους. Αυτό που κάνει την υπόθεση ιδιαίτερα επικίνδυνη για τον Ζελένσκι είναι ότι ο Μίντιτς είναι συνιδιοκτήτης, μαζί με τον Ουκρανό πρόεδρο, της Kvartal 95 Studio. Το Kvartal είναι η πλατφόρμα μέσων μέσα από την οποία ο Ζελένσκι απέκτησε τη δημοσιότητά του ως κωμικός πριν αναρριχηθεί στην προεδρία της χώρας.

Το σκάνδαλο, επομένως, εμπλέκει για ακόμη μία φορά πολύ στενούς συμμάχους του προέδρου. Υπάρχει ο κίνδυνος να τον στιγματίσει μέσω της σύνδεσης αυτής. Αλλά επίσης τον αφήνει εκτεθειμένο σε ερωτήματα σχετικά με το αν θα μπορούσε να είχε ενεργήσει νωρίτερα απέναντι στις κατηγορίες.

Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο ξεδιπλώθηκε αυτό το νέο σκάνδαλο δείχνει ότι αποτελεί εκδήλωση μιας πολύ βαθύτερης σύγκρουσης που εξελίσσεται στο παρασκήνιο μεταξύ ομάδων της ελίτ που ανταγωνίζονται για τον έλεγχο του τελευταίου πολύτιμου κρατικού περιουσιακού στοιχείου – του ενεργειακού τομέα, όπως τονίζει το The Conversation.

Πρόκειται για το τελευταίο σε μια αλυσίδα γεγονότων που ξεκινάει από τους καλοκαιρινούς μήνες, όταν η κοινοβουλευτική ομάδα του Ζελένσκι, του κυβερνώντος κόμματος με το όνομα «Υπηρέτης του Λαού», προσπάθησε να βάλει τέλος την ανεξαρτησία των ουκρανικών υπηρεσιών κατά της διαφθοράς. Μαζικές διαδηλώσεις από νεαρούς Ουκρανούς ανάγκασαν την κυβέρνηση να υπαναχωρήσει.

Σε εκείνο το σημείο, άρχισαν να κυκλοφορούν στα ουκρανικά μέσα ενημέρωσης φήμες για την ύπαρξη κρυφά ηχογραφημένων συνομιλιών που αφορούσαν τον Μίντιτς. Ωστόσο, δεν δημοσιεύθηκαν λεπτομέρειες για το περιεχόμενό τους τότε, αφήνοντας τις κατηγορίες διαφθοράς στη σφαίρα της εικασίας.

Καθώς η κυβέρνηση δεχόταν αυξανόμενη πίεση μετά τις μαζικές ρωσικές αεροπορικές επιθέσεις κατά του ενεργειακού τομέα στις 10 Οκτωβρίου —οι οποίες άφησαν τον πληθυσμό της Ουκρανίας χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα για σχεδόν ολόκληρη ημέρα— η εκτόξευση λάσπης άρχισε για τα καλά. Η προσοχή στράφηκε στον Βολοντίμιρ Κουντρίτσκι, τον πρώην επικεφαλής της Ukrenergo, του κύριου διαχειριστή του ουκρανικού ηλεκτρικού δικτύου.

Ο Κουντρίτσκι, μια δυναμική φιγούρα στην φιλοδυτική, κατά της διαφθοράς κοινωνία των πολιτών της Ουκρανίας, συνελήφθη στις 28 Οκτωβρίου ως ύποπτος για απάτη σχετικά με τη φερόμενη συμμετοχή του σε σχέδιο του 2018 για υπεξαίρεση ποσού ισοδύναμου με 1,6 εκατ. δολάρια από κρατικά κονδύλια. Η έρευνα διεξήχθη από την Κρατική Υπηρεσία Ελέγχου και το Κρατικό Γραφείο Ερευνών, τα οποία υπάγονται άμεσα στον Ζελένσκι.

Έχει υπερασπιστεί σθεναρά το έργο του απέναντι σε αυτό που χαρακτήρισε πολιτικά υποκινούμενες επιθέσεις, σχεδιασμένες να μεταθέσουν την ευθύνη για την καταστροφή του ενεργειακού δικτύου της Ουκρανίας από τη ρωσική αεροπορική εκστρατεία μακριά από την κυβέρνηση.

Παρότι ο Κουντρίτσκι αφέθηκε ελεύθερος με εγγύηση, η υπόθεση εις βάρος του παραμένει ανοιχτή.

Ανεξάρτητα από την τελική νομική κατάληξή τους, οι φήμες γύρω από τον Μίντιτς και οι επιθέσεις κατά του Κουντρίτσκι φαίνεται —τουλάχιστον προς το παρόν— να αποτελούν κλασικές εκστρατείες πληροφόρησης με στόχο τη δολοφονία χαρακτήρων και την υπονόμευση των προσώπων και των ατζεντών που συνδέονται μαζί τους.

Αγώνας των ελίτ για εξουσία

Καθώς αντιπαραθέτουν φιλο- και αντι-Ζελένσκι στρατόπεδα μέσα στις ελίτ της Ουκρανίας, οι τελευταίες αποκαλύψεις διαφθοράς αναδεικνύουν έναν αγώνα εξουσίας για το ποιος θα ελέγχει τα πιο πολύτιμα κρατικά περιουσιακά στοιχεία και τους μοχλούς της εξουσίας στην Ουκρανία. Αν οι εχθροί του Ζελένσκι δεν μπορούν να τον απομακρύνουν από την εξουσία, τότε η ικανότητά του να κυβερνά μπορεί να περιοριστεί σημαντικά μέσω στοχοποίησης στενών συνεργατών του όπως ο Μίντιτς.

Ένας ακόμη από τους κορυφαίους συμβούλους του Ζελένσκι, ο υπουργός Δικαιοσύνης (και πρώην υπουργός Ενέργειας) Χέρμαν Γκαλουσένκο, έχει επίσης τεθεί σε διαθεσιμότητα ως αποτέλεσμα της Επιχείρησης Μίδας.

Αυτή η εσωτερική διαμάχη μεταξύ των ελίτ, η οποία καταπίνει έναν τομέα κρίσιμο για την ικανότητα της Ουκρανίας να συνεχίσει να αντιστέκεται στην επιθετικότητα της Ρωσίας, είναι συγκλονιστική ως προς την αδιαφορία της απέναντι στην υπαρξιακή κρίση που βιώνει η Ουκρανία. Παρότι το αποτέλεσμα, προς το παρόν, παραμένει ασαφές, μπορούν ήδη να εξαχθούν αρκετά σημαντικά συμπεράσματα.

Η επιστροφή σε μια πολιτική διαδικασία όπου οι διάφορες θέσεις θα αναπτύσσονται με ελευθερία λόγου, μέσω των ΜΜΕ και συναθροίσεων – που έχουν ανασταλεί λόγω του πολέμου— είναι ζωτικής σημασίας.

Η διαφθορά μειώνει τα κονδύλια που προορίζονται για τον πόλεμο. Αλλά επίσης τροφοδοτεί τις αμφιβολίες στις χώρες που παρέχουν βοήθεια στην Ουκρανία σχετικά με την αποτελεσματικότητα της συνεχιζόμενης υποστήριξής τους.

Όπως υπογραμμίζει το The Conversation, αυτή η διαφθορά έχει προκαλέσει τεράστια ζημιά στη στρατολόγηση για τις ένοπλες δυνάμεις.

Πρόσφατη έρευνα διαπίστωσε ότι το 71% των Ουκρανών πιστεύουν πως το επίπεδο διαφθοράς έχει αυξηθεί από την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας τον Φεβρουάριο του 2022.

Τα μηνιαία ποσοστά λιποταξίας από τον στρατό βρίσκονται πλέον περίπου στο επίπεδο των δύο τρίτων των νέων στρατολογήσεων. Αυτό αντιστοιχεί σε 21.000 λιποτάκτες σε σύγκριση με 30.000 νέες στρατολογήσεις. Πρόκειται για έναν ρυθμό που δεν είναι βιώσιμος για τις αμυντικές προσπάθειες της Ουκρανίας – και αποτελεί μέρος της αιτίας για ορισμένες από τις πρόσφατες αποτυχίες στο μέτωπο.

Δεν πρόκειται πλέον απλώς για τη φήμη της χώρας και για τις προοπτικές της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, η οποία φαντάζει αρκετά μακριά. Η «κάθαρση» της ουκρανικής πολιτικής – και το να φαίνεται ότι αυτή πραγματοποιείται – είναι πλέον απαραίτητη για την επιβίωση της Ουκρανίας.

Η ανοχή στη διαφθορά είναι μια πολυτέλεια που η Ουκρανία δεν μπορεί πλέον να αντέξει, αν θέλει να επιβιώσει ως ανεξάρτητο κράτος.